عبور از بحران آب با بارورسازی ابرها

به گزارش نصر، خشکسالی از پدیده های اقلیمی است که هر سال خسارت زیادی به بخش های مختلف طبیعی، کشاورزی، محیط زیست، منابع آب و زندگی انسان وارد می سازد و در دهه های اخیر با توجه به تداوم آن و کاهش منابع آبی در ایران و منطقه آذربایجان شرقی، پیامدهای آن ملموس تر شده و زنگ خطر بروز بحران کم آبی در سال های آینده را به صدا درآورده است.
تغییرات اقلیمی، تداوم خشکسالی، کمبود منابع آبی، پایین آمدن سطح آب های زیرزمینی و در نتیجه بروز بحران آب، باور مردم و توجه مسوولان استانی را به موضوع باروسازی ابرها جلب کرده است تا شاید این اقدام بتواند از میزان و شدت این بحران بکاهد، اما به عقیده اساتید دانشگاهی و کارشناسان مرتبط با این حوزه در این استان، این کار در حد مُسکن بوده و تاثیر چندانی در رفع خشکسالی ندارد.
بارورسازی ‌ابرها به‌ عنوان یک روش تعدیل آب و هوا شامل پاشیدن یدید نقره، نمک، دی‌اکسیدکربن جامد یا آب‌نمک به داخل ابر با استفاده از ژنراتورهای زمینی، موشک یا هواپیما با هدف افزایش میزان تراکم آن و تقویت تشکیل و رشد بلورهای یخ و در نتیجه افزایش بارش برف یا باران در مواقعی از سال و در شرایط خاص در برخی کشورها انجام می شود و در کشور ما هم مورد توجه قرار گرفته است.
تجربه‌ها و پژوهش‌های جهانی نشان می‌دهد که ایده بارورسازی ابرها در شرایط مناسب، بارش فصلی را بین پنج تا ۱۵ درصد افزایش می‌دهد؛ هرچند این بازه به روش، نوع ابر و شرایط محلی بستگی دارد و در برخی مطالعات محلی اثرات متفاوتی هم دیده شده است.
به عقیده کارشناسان، با در نظر گرفتن همه مزایا و معایب استفاده از روش بارورسازی ابرها برای افزایش میزان بارندگی در کشور، این روش می‌تواند به‌ عنوان ابزاری مکمل برای افزایش رطوبت هوای محیط، تامین آب مخازن، ایجاد آرامش نسبی در بین مردم و افزایش چند درصدی بارش کمک کند اما این روش نمی‌تواند به عنوان درمانی برای رفع خشکسالی به کار گرفته شود.

بارورسازی ابرها تاثیر قطعی در افزایش بارش ها ندارد
به گفته رییس سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آب‌های جوی وزارت نیرو، روش‌های کلاسیک بارورسازی ابرها بیش از ۸۰ سال است که مورد استفاده قرار می‌گیرد و در ایران نیز سابقه‌ای ۶۰ ساله دارد و تاکنون ۵۷ کشور حداقل یک‌بار این فناوری را آزمایش و ۳۹ کشور به‌ صورت مستمر پروژه‌های بارورسازی را اجرا کرده‌اند.
محمدمهدی جوادیان‌زاده، اضافه می کند: برخلاف برخی ادعاها، نمی‌توان گفت که بارورسازی ابرها تاثیر قطعی در افزایش بارش ها دارد، زیرا علم هواشناسی هنوز نتوانسته اثبات کند که مداخله انسانی در سیستم جو به‌ طور مشخص منجر به این افزایش می‌شود.
به عقیده وی، برای دستیابی به نتایج مطلوب باید به بارورسازی ابرها به عنوان یک راهبردی مستمر و بلندمدت برای تامین آب پایدار نگریست و از ظرفیت‌های دانشگاهی، زیرساخت‌های هواشناسی و برنامه‌ریزی راهبردی برای ارتقای بهره‌وری استفاده کرد.

افزایش ۵ تا ۱۵ درصدی بارندگی در اثر بارورسازی ابرها
عضو هیات علمی دانشگاه تبریز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با تاکید بر اینکه موضوع بارورسازی ابرها برای ارگان های حاکمیتی اهمیت خاصی دارد، گفت: این روش نمی تواند از بحران کم آبی در آینده جلوگیری کند، بلکه به عنوان مُسکنی موقتی مد نظر است.
بهروز ساری صراف، با بیان اینکه این روش نباید به یک رویه مستمر تبدیل شود، بلکه باید به آن نگاهی زیست محیطی داشت، افزود: این روش پرهزینه است و تنها می تواند برای پرکردن آب سدها و تامین منابع آبی مورد استفاده قرار گیرد.
وی با تاکید بر اینکه این روش برای تامین آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه در سطح حدود ۵۲ هزار کیلومتر مربع جوابگو نیست، اظهار کرد: با توجه به هدررفت ۲۵ درصدی شبکه آب در تبریز (بر اساس اعلام کارشناسان شبکه آب و فاضلاب تبریز) بخشی از هزینه های بارورسازی ابرها را می توان برای اصلاح شبکه آب شهرهای استان به ویژه تبریز استفاده کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه تبریز گفت: با اصلاح شبکه آب و انجام اقدامات فرهنگی اجتماعی برای ایجاد حساسیت عمومی برای استفاده بهینه از آب و صرفه جویی در این زمینه، می توان تا حدودی از بحران کم آبی در سال های آینده جلوگیری کرد.
ساری صراف، ادامه داد: با توجه به تغییر اقلیم و کاهش بارش در سال های اخیر در منطقه، باید در برنامه هفتم توسعه برای سازمان های متولی و مرتبط طرحی در خصوص تغییر اقلیم تدوین و اجرا شود.
وی با تاکید بر ضرورت توجه به نظریه برخی از اساتید دانشگاهی و کارشناسان حوزه جغرافیا و هواشناسی در خصوص نقش خشکی دریاچه ارومیه و نمک های این دریاچه در بازتابش اشعه های خورشید و یون های منفی، بدون حاشیه سازی سیاسیتوجه به نظریه برخی از اساتید دانشگاهی و کارشناسان حوزه جغرافیا و هواشناسی در خصوص نقش خشکی دریاچه ارومیه و نمک های این دریاچه در بازتابش اشعه های خورشید و یون های منفی بدون حاشیه سازی سیاسی ضروری است، یادآور شد: بر اساس این نظریه ها، ذرات نمک رطوبت هوا را به خود جذب کرده و مانع از تشکیل ابر در جو منطقه می شوند.
عضو هیات علمی دانشگاه تبریز با بیان اینکه هر چقدر ذرات معلق در اتمسفر هوا بیش از حد متوسط باشد مانع از بارش می شود، گفت: باید برای اثبات یا رد این نظریه ها و فرضیه ها سرمایه گذاری و بر اساس آن تدابیر لازم اتخاذ شود.
ساری صراف، با تاکید بر اینکه راه خروج از تغییرات اقلیمی منحصر به بارورسازی ابرها نیست، افزود: اقلیم یک سیستم چندبعدی بوده و منحصر به اتمسفر نیست و بر اساس نظر کارشناسان ذیربط، بارورسازی ابرها فقط می تواند پنج تا ۱۵ درصد بارش ها را در طول سال افزایش دهد؛ بنابراین استفاده از این روش برای تامین منابع آبی به صرفه نیست.

انجام ۱۷ سورتی پرواز برای بارورسازی ابرها در آذربایجان‌شرقی/ ضرورت استقرار هواپیمای بارورسازی ابرها در استان
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه بارورسازی ابرها فناوری جدیدی است که در برخی کشورها انجام می شود، گفت: این روش در سال های اخیر مورد توجه مسوولان کشوری و این استان قرار گرفته است.
یوسف غفارزاده، افزود: سال گذشته ۱۷ عملیات پرواز در این زمینه انجام شده که یک مورد آن برای شناسایی و ۱۶ مورد برای بارورسازی ابرها بود و امسال نیز استفاده از این روش برای تامین منابع آبی استان در برنامه این این شرکت قرار دارد.
وی اظهار کرد: علاوه بر استفاده از هواپیما برای بارورسازی ابرها، پارسال ۱۵ ژنراتور در نقاط مرتفع استان نصب شد تا در مواقع لزوم و مهیا بودن شرایط مناسب، از آن ها برای بارورسازی ابرها استفاده شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی گفت: برای سال آبی ۱۴۰۴ - ۱۴۰۵ نیز برنامه گسترده ای برای بارورسازی ابرها تدوین شده که در این راستا تلاش می شود هواپیمای بارورسازی در این استان مستقر شود و علاوه بر آذربایجان شرقی به دیگر استان های شمالغرب نیز سرویس دهد.
غفارزاده، ادامه داد: در این راستا همچنین تعداد ژنراتورهای باروری ابرها در استان نیز به ۲۰ دستگاه افزایش می یابد و از ظرفیت پهبادی در این زمینه استفاده و با یک شرکت تخصصی در زمینه بارورسازی ابرها نیز برای استفاده از توانمندی های این شرکت قرارداد منعقد می شود.
وی با بیان اینکه بارورسازی ابرها به صورت استاندارد نهایت تا ۱۵ درصد می تواند میزان بارش سالیانه را افزایش دهد، یادآور شد: با هماهنگی نخبگان استانی، اساتید دانشگاهی، متولیان امر و اهل فن، کارگروه بارورسازی ابرها در استان تشکیل شده و این کارگروه عملیات اجرایی باروری ابرها را راهبری می کند.


باروری ابرها می تواند به تعدیل آب و هوا کمک کند
رییس گروه تحقیقات هواشناسی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با تاکید بر اینکه بارورسازی ابرها در دنیا جهت تعدیل آب و هوا و نه برای مقابله با خشکسالی است، گفت: این روش در حالت ایده آل و وجود ابر مناسب و تجهیزات لازم، پنج تا ۱۵ درصد بر میزان افزایش بارش ها تاثیر می گذارد.
یونس اکبرزاده، با بیان اینکه در مجامع عمومی تلقی می شود که باروری ابرها، خشکسالی را از بین می برد، افزود: باروری ابرها برای رفع خشکسالی اثرگذار نبوده و فقط می تواند به تعدیل هوا و افزایش رطوبت منطقه کمک کند.
وی میانگین بارش سالانه استان را ۳۰۰ میلی متر اعلام و اظهار کرد: با وجود اینکه امکان باروری ابر در هر بارشی وجود ندارد، اگر باروری در همه بارش های استان انجام شود، نهایت ۳۰ تا ۵۰ میلی متر میزان بارش های سالانه استان را افزایش می دهد و میانگین بارش سالانه را به ۳۳۰ تا ۳۵۰ میلی متر می رساند.
رییس گروه تحقیقات هواشناسی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی گفت: با توجه به اینکه تغییر اقلیم در منطقه روی داده است بنابراین باید با این تغییر سازگاری روی دهد و بحث های استانداردسازی و مصرف بهینه در جامعه فرهنگ سازی شود و دستگاه های دولتی و کارخانجات ایزو تغییر اقلیم بگیرند.
اکبرزاده، ادامه داد: دستگاه های دولتی و کارخانجات باید در خصوص تاثیر کاهش بارش بر روند فعالیت شان، پیش‌نگری و برنامه پنج ساله داشته باشد، زیرا ادامه روند فعلی مصرف منابع آبی، وضع را بدتر می کند.
وی با بیان اینکه حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می شود، یادآور شد: برای استفاده بهینه و صرفه جویی در مصرف آب در این بخش باید سرمایه گذاری شود و آبیاری اراضی کشاورزی با سیستم های نوین انجام و کشاورزی سنتی به سمت کشاورزی گلخانه سوق یابد.
رییس گروه تحقیقات هواشناسی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی گفت: کارخانجات و واحدهای تولیدی باید طرح های بازچرخانی آب و بازیافت پساب خود را در اولویت برنامه های خود قرار دهند.
اکبرزاده، افزود: برنامه ریزی و سیاست های کلان کشور در حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نیز باید بر اساس تغییر اقلیم باشد چراکه تعلل در این زمینه خسارت های جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.

خشکسالی های پیاپی و کاهش ذخایر زیرزمینی صرفا بحران‌های زیست‌محیطی نیستند بلکه ابعادی عمیقا حقوقی و اجتماعی دارند
دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به مباحث حقوقی در زمینه مسوولیت حقوقی افراد در حوزه های بحران کم آبی، گفت: آب، اساس حیات و زیربنای تمدن بشری است و هیچ جامعه‌ای بدون مدیریت عادلانه و عقلانی منابع آبی خود پایدار نخواهد ماند.
علی جوان‌بخت لاله، افزود: خشکسالی‌های پیاپی، کاهش ذخایر زیرزمینی، نشست زمین و فرسایش خاک صرفا بحران‌های زیست‌محیطی نیستند، بلکه ابعادی عمیقا حقوقی، اجتماعی و حتی اخلاقی دارند.
وی اظهار کرد: از منظر حقوق عمومی، حفظ منابع طبیعی و زیست‌محیطی نه لطف دولت، بلکه تکلیف قانونی و ملی است، زیرا در غیر این صورت، نسل‌های آینده بهای بی‌توجهی امروز را خواهند پرداخت.
دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی گفت: بر اساس اصول ۴۵ و ۵۰ قانون اساسی، هرگونه سیاست یا عملکردی که منجر به نابودی منابع آبی شود، نه‌ تنها تخلف اداری، بلکه نقض حق عمومی ملت محسوب می‌شود بنابراین دولت و نهادهای مسوول در برابر مردم و نسل‌های آینده مسوولیت حقوقی و مدنی دارند.
جوانبخت لاله، ادامه داد: اگرچه بخشی از بحران آب ناشی از تغییرات اقلیمی است اما سهم بزرگ‌تر آن از سومدیریت منابع آب، برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی و الگوهای غلط کشت ناشی می‌شود.
وی یادآور شد: چاه‌های غیرمجاز، آبیاری سنتی و نبود نظام موثر پایش و کنترل به تدریج منابع آبی را تحلیل برده است و در برخی مناطق، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی به نشست زمین و فرسایش خاک انجامیده که آثار آن غیرقابل بازگشت است.
دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی گفت: بر این اساس، کوتاهی نهادهای مسوول در مدیریت منابع طبیعی را می‌توان مصداقی از قصور در انجام تکلیف قانونی (ماده ۱۱ قانون مسئولیت مدنی) دانست.
جوانبخت لاله، با اشاره به پیامدهای حقوقی و کیفری سومدیریت منابع آبی، افزود: بحران آب و خاک، صرفا مساله‌ای طبیعی یا کشاورزی نیست بلکه آزمونی برای حاکمیت قانون و مسوولیت‌پذیری اجتماعی است.
وی اظهار کرد: هرچند تغییر اقلیم عامل جهانی است، اما نحوه مدیریت منابع در اختیار ماست و جامعه‌ای که نسبت به طبیعت خود بی‌تفاوت شود در واقع نسبت به آینده خود بی‌تفاوت شده است و در زمان کنونی بیش از هر زمان دیگر، نیازمند حکمرانی آبی شفاف، عدالت زیست‌محیطی و پاسخ‌گویی نهادهای مسوول هستیم.
انتهای پیام/