چالش های زیست محیطی کلا نشهر تبریز و امید برای رفع آنها
نصر: شهرها در کشورهای در حال توسعه با مسائل و مشکلات زیست محیطی فراوانی مواجه هستند. آلودگی هوا، ترافیک، جمع‌آوری و دفع زباله، تأمین آب شرب، حاشیه‌نشینی و...هریک به تنهایی می‌توانند سلامت شهروندان را به خطر بیاندازند.
به گزارش نصر به نقل از ایران آنلاین، آرامش و محیط زیست سالم شهری گمشده انسان شهرنشین امروزی است.توجه به مسائل زیست محیطی در برنامه‌های توسعه‌ای شهرها می‌تواند گامی موثر در جهت بهبود وضعیت محیط زیست شهری و ارتقای سطح کیفیت زندگی شهرنشینان باشد.
در مقابل و در صورت بی‌توجهی به این امر، محیط شهری برای زندگی شهروندان مناسب و ایمن نخواهد بود.
باغ شهر و شهر فرهنگ دیروز، امروز به کلانشهری دو میلیون نفری با انبوهی از مشکلات زیست محیطی تبدیل شده و این مشکلات، آرامش و محیط زیست شهروندان تبریزی را به مخاطره انداخته است.
واقعیت این است که هر یک از مشکلات زیست محیطی کلانشهر تبریز که امروز خودنمایی کرده‌اند ناشی از بی‌توجهی و غفلت مدیران شهری از تهدیدات بالقوه و بالفعل این مسائل در گذشته و حال بوده است.
متأسفانه تا زمانی که بلایای طبیعی مانند زلزله رخ نداده است کسی به فکر تهدیدات حاشیه‌نشینی شهری نمی‌افتد یا موقعی که حوادثی مانند متروپل آبادان اتفاق نمی‌افتد هیچ کس به عمق فاجعه احتمالی وجود بافت‌های فرسوده و ساختمان‌های ناایمن پی نمی‌برد.
کلاف سردرگم ترافیک تبریز
طبق آخرین آمار روزانه به طور میانگین 850 هزار خودرو در سطح شهر تبریز تردد می‌کنند که از این تعداد 500 دستگاه اتوبوس شرکت واحد و 11 هزار تاکسی هستند. همچنین روزانه بیش از 3 میلیون سفر شهری صورت می‌گیرد که 60 درصد سفرها با خودروی شخصی است.
اغلب خیابان‌های شهر قدیمی بوده و بدون آینده‌نگری، کم عرض ساخته شده‌اند و امروز کشش و ظرفیت لازم برای تردد و پارک ماشین‌ها را ندارند.
به واقع نه تنها خیابان‌ها که تمام محلات تبریز پارکینگ خودروها شده است.
با اینکه طی سال‌های اخیر زیرگذرها و روگذرهای متعددی در مناطق پرتردد شهر ساخته شده اما آنچنان که باید نتوانسته است، گره ترافیک خیابان‌های اصلی تبریز را باز کند.
حتی زوج و فرد شدن تردد ماشین‌ها در هسته مرکزی شهر نیز کارساز نبوده و ما همچنان شاهد شلوغی و ترافیک در خیابان‌ها به خصوص بعد از ظهرها هستیم.
مراکز درمانی شامل بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها و مطب پزشکان از متهمان اصلی به وجود آمدن ترافیک هستند. مثال عینی آن وجود 770 مطب پزشک بدون احتساب داروخانه و آزمایشگاه در مسیر 17 شهریور تا چهارراه باغشمال است که خلاء پارکینگ باعث قفل شدن تردد ماشین‌ها در این منطقه می‌شود.
به نظر میرسد، دغدغه مدیریت شهری باید توسعه و تجهیز ناوگان حمل و نقل عمومی و تسریع در تکمیل خطوط متروی تبریز باشد تا از بار ترافیکی خیابان‌ها کاسته شود.
همچنین اگر هسته مرکزی تبریز و خیابان‌های اطراف بازار به صورت پیاده‌راه و سنگ فرش شود دیگر خبری از ترافیک نخواهد بود و مردم نیز با خیال راحت خرید و گردش می‌کنند.
متهمان آلودگی هوا
فرسودگی ناوگان حمل و نقل شهری، مازوت‌سوزی نیروگاه حرارتی تبریز و استقرار صنایع آلاینده و فعالیت‌های صنعتی از مهمترین متهمان آلودگی هوای تبریز محسوب می‌شوند.
تردد روزانه هزاران خودرو در خیابان‌های تبریز با عمر بالای 10 سال تقریبا دو میلیون لیتر سوخت مصرف می‌شود که سهم 60 درصدی در آلایندگی هوای شهر دارند.
متاسفانه خودروهای قدیمی با عمر بالا در خیابان‌ها تردد می‌کنند و کسی جلوی آنها را نمی‌گیرد.
سال گذشته 400 هزار خودرو در تبریز پلاک‌گذاری شده که تنها 400 خودروی فرسوده اسقاط شده است.
انتظار می‌رود که مدیریت شهری به فکر ریه‌های شهروندان تبریزی باشد که این امر با خارج کردن ماشین‌های فرسوده از ناوگان حمل و نقل، انتقال صنایع آلاینده به خارج شهر و ایجاد کمربند سبز در اطراف تبریز میسر است.
کلانشهر تبریز که روزگاری به باغ شهر ایران و داشتن آب و هوای مطبوع شهرت داشت اکنون شهری صنعتی اما با توسعه نامتوازن تبدیل شده است و فضاهای سبز و درختان بلند جای خود را به برج‌ها و آپارتمان‌های مسکونی داده اند. لازم است سرانه فضای سبز از طریق کاشت نهال و ایجاد بوستان در محلات مختلف تبریز افزایش یابد نه اینکه با هر مسیرگشایی و ساخت خیابان درختان قلع و قمع شوند و فضای سبز از بین برود.
نماهای رومی ساختمان‌ها و آپارتمان‌های بلند مرتبه هویت شهر را تسخیر و روح زندگی را از شهروندان دزدیده‌اند و خبری از معماری ایرانی و اسلامی در ساخت و سازها نیست. عناصر مدرن وارداتی آرامش شهروندان را سلب و زیست شهری را سخت کرده است.شهروندان تبریزی امروز به فضای شاد و رنگی در محیط شهری احتیاج دارند و انتظار می‌رود که مدیریت شهری باید به این امر مهم برنامه داشته باشد.
حاشیه نشینی و بافت فرسوده
تبریز دومین شهر دارای حاشیه‌نشین گسترده در کشور است و 50 درصد جمعیت آن در مناطق حاشیه‌نشین و بافت‌های فرسوده زندگی می‌کنند.جمعیتی فرودست که به دلایل اقتصادی خانه و کاشانه‌شان را رها و به تبریز مهاجرت کرده‌اند. اغلب آنها در سکونتگاه‌های غیررسمی و فرسوده در دامنه کوه های عینالی با کمترین امکانات و با کوچه های تنگ و بی‌قواره روزگار می‌گذرانند که از قضا روی گسل زلزله واقع شده است.
به واقع قربانیان زلزله احتمالی تبریز همین جمعیت نیم میلیونی حاشیه‌نشین شهر هستند و باید مدیریت شهری با کار کارشناسی تدبیری برای رفع این معضل بیاندیشد.
البته مهاجرت روستائیان و ساکنان شهرهای کوچک به تبریز در سال‌های گذشته روند حاشیه‌نشینی را تسریع کرده است؛ بدون اینکه کنترلی در این زمینه صورت گیرد و امروز شاهد تبعات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این معضل هستیم. اکنون در اثر توسعه نامتوازن تبریز شاهدیم که امکانات و خدمات متعدد شهری بین مناطق فقیرنشین و مناطق مرفه‌نشین شهر ناعادلانه توزیع شده است.
علاوه بر وجود بیش از 2 هزار هکتار بافت فرسوده، 200 ساختمان ناایمن در تبریز شناسایی شده است که باید هرچه زودتر مستحکم و ایمن‌سازی شوند. قبل از اینکه شاهد فاجعه و بروز بحران باشیم، انتظار می‌رود که مدیریت شهری با اخطار به صاحبان این ساختمان‌ها و اجرای دقیق لایحه تشویقی نوسازی ساختمان‌های فرسوده به استحکام و ارتقای ایمنی این ساختمان ها توجه کند.
زباله، اما طلای کثیف
همچنین روزانه حدود یکهزار و 200 تن زباله در تبریز تولید می‌شود که 60 درصد آن تر و بقیه خشک هستند. نکته اساسی این است که جمع‌آوری زباله از منازل شهروندان غیراصولی بوده و تفکیک زباله از مبدا صورت نمی‌گیرد.
از طرف دیگر بخش قابل توجهی از زباله‌ها توسط زباله‌گردها و جتی حیوانات موذی تفکیک می‌شود که سلامت محیط و شهروندان را تهدید می‌کند.
گاهی مشاهده می‌شود که با تأخیر در جمع‌آوری در برخی معابر باکس زباله انباشته از زباله شده و به اطراف پخش شده است. علاوه بر اینکه بوی شیرابه زباله قابل تحمل نیست، در آن باکتری مضر وجود دارد که می‌تواند عامل انتقال انواع بیماری ها به انسان باشد.
هستند شهروندانی که احساس مسئولیت نمی‌کنند و با تعرض به حقوق شهروندی دیگران زباله‌های خود را در پیاده‌روها یا لای درختان رها می‌کنند و سلامت محیط و مردم را به خطر می‌اندازند.
به نظر میرسد مدیریت پسماندها علمی و اصولی نیست. یعنی ابتدا هدف باید کاهش تولید زباله باشد و سپس تفکیک خشک و تر و بعد بازیافت، کمپوست و در نهایت دفن زباله. البته محل‌های دفن زباله به طور مستمر باید با نظارت پایش شود.
در مجموع باید گفت که مدیریت شهری کلانشهر تبریز علیرغم تلاش ها و اقدامات صورت گرفته برای رفع معضلات زیست محیطی این کلانشهر، باید با آینده پژوهشی و بهره‌گیری از توان و دانش و تجارب نخبگان و صاحبنظران حوزه محیط زیست گام‌های اثربخش‌تری برای عبور از مشکلات زیست محیطی این کلانشهر بردارد.
طاهر خیری، کارشناس رسانه و محیط زیست
انتهای پیام/
منابع محلی