نکاتی  در توسعه ی راه های مواصلاتی در آذربایجان 

به گزاارش نصر، طراحی و ساخت خطوط راه آهن بین ایران و روسیه در دوره تزار از طریق جلفا و یا ساخت راه آهن رازی در ورودی امپراطوری وقت عثمانی به آذربایجان ایران موید این مطلب است از این فراتر  کشیده شدن جاده ی ابریشم بین سه شهر ترک نشین قدیمی خان بالیغ(پکن) تبریز و اسلامبول موقعیت قابل توجه آذربایجان را نشان می‌دهد. 
سال هاست که کارشناسان منصف در حوزه راه احداث خط آهن آستارا - جلفا و اتصال آن به خطوط راه آهن روسیه و قفقاز و همچنین چشمه ثریا در مرز ترکیه را گوشزد می کنند. که متاسفانه طرح احداث راه آهن آستارا -آصلاندوز و جلفا روی کاغذ مانده است. در دولت روحانی بواسطه فشار دکتر نوبخت که رشتی است خط آهن رشت -آستارا را جایگزین آن کردند‌. اعتبار دادند، ساختند و افتتاح کردند.
اتوبان تبریز- نوردوز که به منظور وصل تبریز بزرگترین کانون اقتصاد ،صنعت، تجارت و جمعیت《 ازمیدان آزادی تا ماکو 》به کشور ارمنستان که در دهه ۹۰ آغاز شده و اول اعتبارات ملی داشت بدلیل بی تحرکی نمایندگان محلی در مجلس از ردیف بودجه ملی حذف شده و همچون دشت‌های برهوت به حال خود رها شده است‌. منادی از نمایندگان تبریز که زادگاه نزدیک به این آزاد راه را دارد با درک موقعیت ویژه آن و تعصب  زادگاهی آنرا را در سرلوحه برنامه های کاری خود در دوره های نمایندگی گذاشته بود.که در سال های اخیر تحرکی از وی در پیگیری این طرح ملی دیده نمی‌شود و سایر نمایندگان نیز بدلیل مسمای احداث این آزاد راه بنام منادی از پیگیری اتمام این طرح بی میل کامل اند. و اهمیت به آن را بعنوان جلو افتادن رقیب در انتخابات می دانند.
 

به آمارها نگاه کنید مجموع آزاد راه‌هاو بزرگراه‌ها و راههای اصلی یک استان در مرکز ایران که با هیچ یک از کشورها همسایه نیست ازمجموع راههای اصلی و آزاد راهی شمالغرب کشور بیشتر است_ ۳۰درصد راههای آزاد راهی وبزرگراهی و راههای اصلی فقط در استان اصفهان احداث شده است.کل راههای اصلی و آزاد راهی و بزرگراهی و اتوبان در شمال غرب کشور ۱۰ درصد یعنی کمتر از یک سوم استان مذکور است.
با هماهنگی و حمایت دول ترکیه ، آذربایجان و ارمنستان کریدور منطقه ای موسوم به 《زنگه زور》 در آنسوی ارس در حال طراحی و احداث است و دو دریای خزر و سیاه با این شاهراه بزرگ به هم وصل می‌شوند در جنوب سواحل ارس در خاک ایران بزرگ نیز یک جاده مرزی ۶ متری بدون حتی یک سرویس دستشویی مجهز و استراحتگاه دیده می شود.بااحداث این آزاد راه با دادن امتیاز به ارمنستان و خویشتنداری ایران و حفظ منافع ملی خود می‌توان با پیوند رمپ های ورودی از استانهای گیلان؛ اردبیل ، آذربایجان شرقی وآذربایجان غربی به سهولت بار و مسافر را به ترمینال‌های خزر و سیاه رساند و طرح احداث این کریدور حتی می تواند به انگیزه  وتوجه  بیشتربه حداقل تکمیل راه اصلی سواحل جنوبی ارس فایده رساند. که تحرکی در احداث آن دیده نمی شود.
احداث آزاد راه تبریز- بازرگان نیز از زمان استانداری مرحوم پرهیز کار در دهه ۶۰ مطرح و طراحی شده و می‌تواند مهمترین شاهراه مواصلاتی بین ایران و اروپا قرار گیرد که احداث این اتوبان نیز در هاله ای از ابهام و ناامیدی است و قطعات کوچکی از آن جسته گریخته کار شده و احداث مابقی قطعات نیز تحرک لازم را ندارد.
دولت برای این آزاده راه که مهمترین شریان شاهراهی کشور به اروپا می‌تواند باشد کمک چندانی نمی کند.
از سال ۸۶ با تحرک بیشتر مسئولان و نمایندگان غرب آذربایجان طرح احداث اتوبان تبریز_ارومیه در ۶ قطعه به طول ۱۳۰ کیلومتر کلید خورده  که ۱۱۰ کیلومتر جاده ۲۴۰ کیلومتری فعلی، مرکز دو استان را کاهش می دهد که دهها فایده اقتصادی و اجتماعی برای آن نوشته اند که صرفه جویی سوخت و کاهش تصادفات ومدیریت زمان از آن جمله اند.متاسفانه 
 پس از ۱۸ سال این بزرگراه نیز چندان تعریف عملیاتی شده  ندارد.و بدلیل نبود اعتبارات اکثر طرح ساخت قطعات آن روی کاغذ مانده است.
قطعات ۱ و۲ در آذربایجان غربی و قطعات ۳-۴-۵-۶ در آذربایجان شرقی است که مهترین قطعه ای که می تواند برای کاستن ترافیک کلانشهر تبریز نیز کار ساز باشد قطعه ۶ در ۳۲ متر به طول حدود۳۰ کیلومتراز انتها علیه شمالی دیزل آباد چند کیلومتر بالاتر از اتوبان فعلی شهید کسایی و از سمت شرقی اتوبان سهند شروع و از نزدیکی شمال دامنه های سهند در نزدیکی شهر باسمنج به بلوار خاوران و جاده دوبانده باسمنج اهر می خورد .این قطعه بسیار برای شهر تبریز حیاتی است  و در واقع معبر دوم اتوبانی در کریدور ترانزیتی شرق کلانشهر محسوب می شود و کارشناسان از آن بعنوان رینگ دوم تبریز در کنار گذر غرب به شرق یاد می کنند.

قطعه ۶ که در واقع رینگ دوم غرب به شرق در امتداد  شمالی اتوبان فعلی شهید کسایی کشیده می شود .با مشارکت دولت و بخش خصوصی در حال احداث است که ۱۰ هزار میلیارد تومان اعتبار ساخت آن بوده که تاکنون بیش از ۵۰ درصد این اعتبارات پرداخت شده و ۴۷ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
مهمترین موانع تکمیل آن خطوط فشار قوی برق و مشکلات تملکی در جوار شهرک اندیشه و کمبود اعتبار ذکر شده است. که چندی پیش مسئولان تشکیلات قضایی استان در اقدامی میمون برای رفع مشکلات آن در محل این پروژه جلساتی برگزار کردند.که ان شالله با رفع مشکلات آن اين قطعه مهم به اتمام برسد.
بازدید اخیر معاون رئیس جمهور و نمایندگان وزارت راه و شهر سازی  و همچنین بازدید اواخر خردادماه رئیس دادگستری و دادستان تبریز و تاکید بر رفع مشکلات این اتوبان را به فال نیک می گیریم و از شهرداری کلان شهر تبریز نیز عاجزانه می‌خواهیم تحرک لازم را در اجرای این طرح حیاتی که آخرین قطعه اتوبان تبریز-ارومیه است به سهم خود تلاش کنند.
علت بی‌میلی شهرداری کلانشهر  تبریز قرار گرفتن بخش‌هایی از این طرح در اراضی فاز دو خاوران است که بعلت بی تدبیری شهرداران گذشته هزاران قرارداد واگذاری فاز دو خاوران در دست مردم باد کرده و به گفته مقامات مسئول برای حل این مشکل راه دراز است. با این حال شهرداری کلانشهر با هوشمندی بیشتر تمام سعی و تلاش مجموعه‌ را برای این طرح که خوشبختانه از اعتبارات ملی  ساخته می شود بکار بگیرند و دفتر ویژه ای را برای هماهنگی ایجاد کنند.
از جاده ی دوم کشور از نظر حجم تردد یعنی اذرشهر_تبریز بگذریم نگاهی به جاده ی اردبیل_ تبریز خالی از لطف نیست از خروجی گیلان یعنی شهر ساحلی آستارا به استان اردبیل تا ورود آن از شهرستان نیر به سراب جاده دوبانده با روشنایی کامل در مسیر حدود 130 کیلومتریست.وقتی از استان اردبیل وارد شهرستان سراب اذربایجان شرقی میشویم مثل اینکه از یک استان توسعه یافته و برخوردار وارد استان کمتر توسعه یافته میشویم.جاده ی دوبانده به یک بانده تبدیل و از چراغ های روشنایی نصب شده مسیر آستارا_نیر خبری نیست و این عمق کمتر توسعه یافتگی استان مهم چون آذربایجان شرقی را در حوزه راهداری و راه سازی نشان می دهد.سوال افکار عمومی این است استانی که 30 سال پیش جزئی از استان اذربایجان شرقی بود چگونه در توسعه ی این بخش ها مادر خود را پشت سر گذاشته است؟
چندی پیش پلیس راهور در روزنامه رسمی دولت اعلام کرده که پس از اتوبان تهران_کرج دومین جاده ی پر رفت و امد و ترافیک جاده ای کشور مسیر تبریز_اذرشهر است که روزانه نزدیک به 180هزار وسایط نقلیه سبک وسنگین در آن تردد میکند و در واقع این جاده ی پر تردد دروازه ورود و خروج استان های کرد نشین و غرب کشور به تبریز و بالعکس میباشد با این حال سوال افکار عمومی این است که چرا دومین جاده ی مهم مواصلاتی کشور تاکنون به اتوبان یا بزرگراه مناسب و استاندارد تبدیل نشده است و این چه کشوری است که جاده ای با این حجم تردد به بزرگ راه و اتوبان تبدیل نشود و روزانه شاهد تصادفات ناگوار و ترافیک سنگین در نقاط مختلف آن باشیم.
ولی در استان های کویری جاده هایی که یک چهارم این تردد روزانه را ندارند به اتوبان و شاهراه تبدیل شوند.اصولا قصور سازمان هایی چون راهداری و راه وشهرسازی را چه کسی پاسخگوست؟ نمایندگان 20 درصدی مناطق آذربایجان در مجلس چه پاسخی در مقابل کم تحرکی خود به مردم دارند راستی این تبعیض ها و عقب ماندگی ها را به حساب کدام دوره از مدیران ملی و محلی و نمایندگان مجلس نوشت؟
در کارزار اخیر فعالان مردمی استان های غرب و کرد نشین و غرب اذربایجان به دولت و وزیر راه و شهرسازی جهت درخواست اقدام فوری تکمیل جاده ی سرچم _میاندواب علاوه بر کوتاه شدن مسیرها امده است (( تراکم وحشتناک خودروها در کمربندی های غیر استاندارد تبریز که موجب بروز تصادفات زنجیره ای در بسیاری از طول سال و مرگ ده ها تن از انسان های بی گناه می شود)) حذف اکثر تردد ها از تبریز خواسته ی اصلی این کارزار بود.
واقعیت هم همین است که کمربند های تبریز طبق اعترافات کارشناسان تعریف چندانی ندارند و برای 30 سال پیش تبریز ساخته شده بودند و اکنون تبریز نیازمند احداث کمربند های ورود و خروجی از دروازه های غربی شرقی و جنوبیست که تحرک دستگاه های مربوطه با تزریق اعتبارات ملی و محلی را می طلبد یکی دیگر از این طرح ها که هفت سال است نیمه تمام مانده  و شهرداری تبریز با همکاری راهداری و دانشگاه تبریز  اجرا می کند.
طرح شبدری خاوران و اتصال اتوبان پیامبر اعظم ص به میدان بسیج است که به حال خود رها شده  و علیرغم موافقت دانشگاه با عبور این راه هنوز شهرداری ناتوان از اجرای آن است.
 

بخشی از جاده خاوران بسته شده و از طریق رمپ های فرعی چند کیلومتر جاده را طولانی و موجب آزار و اذیت رانندگان هزاران وسایط نقلیه سبک و سنگینی شده است که شبانه روز از آن عبور می‌کنند.بماند استهلاک و تصادفات و افزایش مصرف سوخت و  اتلاف زمان مردم... که بازدید اخیر مهندس هوشیار از آن و قول تسریع این طرح زیبای مواصلاتی شهری می تواند با اتصال بزرگراه پیامبر اعظم و جاده اصلی ورودی تهران به شرق کلانشهر  جلوه ویژه ای ببخشد و به تسهیل عبور و مرور کمک نماید.
آخرین استماع قیمت هر کیلومتر آزاد راه یا همان اتوبان به قیمت روز ،هرکیلومتر حدود ۲۰ میلیارد تومان است.با این حال احداث بزرگراه که پایین تر از آزاده راه می باشد نصف این مبلغ است. بررسی ها نشان میدهد هم اکنون چند بزرگراه در استان کجدار و مریض در حال ساخت است.بزرگ راه تبریز- اهر ساخته شده و زیر بار ترافیک رفته است.بزرگراه مراغه-هشترود در حال ساخت است.
جلفا به مرند موسوم به بزرگراه زنده یاد هاشمی رفسنجانی نیمه تمام مانده است.ولی یاد آوری این نکته ضروری است که استان آذربایجان شرقی در طراحی و ساخت بزرگراه‌ها  جایگاه ملی  بدی نداردکه اگر به سرانجام برسند. که حاصل تلاش مهندسان و پیمانکاران اداره کل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی است.که این تلاش‌ها خوب ولی ناکافی را ارج می نهیم.و خواستار جذب بیشتر نیروهای کاری و نخبه برای تسریع این امور در ادارات کل راه و شهرسازی مناطق آذربایجان هستیم.
در توسعه خطوط ریلی نیز یاد آوری این نکته خالی از لطف نیست که امسال خط آهن  تندرو میانه به ایستگاه خاوران رسید و افتتاح شد. ولی همه کارشناسان متفق القولند که این خط ریلی باید به ایستگاه اصلی راه آهن در غرب کلانشهر متصل شود.تا امکان وصل این خط ریلی به راههای داخلی و خارجی ریلی  میسیر گردد.
متاسفانه طرح احداث این مسیر در جوار جنوبی اتوبان شهید کسایی را وزارت راه و شهرسازی استارت زده بود که زنده یاد مهندس اشرف نیا معاون وقت عمرانی استاندار به بهانه قطع توسعه کلانشهر به دامنه های سهند آنرا ملغی کردند. هم اکنون مطالعه احداث این مسیر حدود ۲۹ کیلومتری از پنج کیلومتری جنوبی امتداد اتوبان شهید کسایی  به جریان می افتد که با اعتبارات ملی آن شالله ساخته شود و مورد بهره برداری قرار گیرد.
نویسنده ی این سطور در تماسی که با مسئولان شرکت ساخت و توسعه زیر بناهای حمل و نقل کشور در تهران داشتم کسب اطلاع کردم که خوشبختانه مطالعه و احداث باقیمانده این مسیر حدود ۲۹ کیلومتری؛۵.۵ کیلومتر در دست اجراست و ۸ کیلومتر آن موسوم به قطعه ۹ در شرف پیمان سپاری است و ۱۵.۵ کیلومتر آن که سالها طرح آن مورد اختلاف بود ،  اخیرا با طرح مناسبی با رویکرد  TOD  مورد  توافق شرکت ساخت و توسعه زیر بناهای حمل و نقل کشور و استان آذربایجان شرقی قرارگرفته و در شورای برنامه ریزی استان  تصویب شده است. ان شالله با قول مدیران شرکت ساخت و توسعه ی زیر بناهای حمل و نقل کشوربا تسریع در اجرا، عقب ماندگی چندین ساله این مسیر جبران شود. و شاهد اتصال ایستگاه خاوران به ایستگاه قدیمی راه اهن آذربایجان در غرب کلانشهر تبریز باشیم.
محمد فرج پور باسمنجی
انتهای پیام/