شوری خاک، نگرانی و تهدیدی جدی برای جهان!

این در حالی است که خاک‌های شور به دلیل دارا بودن مقادیر بالایی از نمک‌های محلول، تاثیرات منفی و بازدارنده زیادی بر رشد گیاهان دارند و حیات بشر را با خطر مواجه می‌کنند که از این تاثیرات می‌توان به عدم تعادل عناصر غذایی، تنوع زیستی کم، محدودیت آب در دسترس و کاهش کیفیت آب، کاهش بهره‌وری در کشاورزی و فرسایش خاک، اشاره کرد؛ همچنین خاک‌های متاثر از نمک توانایی کمتری برای عمل به عنوان یک بافر و فیلتر در برابر آلاینده ها دارند. عدم مدیریت درست آب آبیاری، کیفیت پایین آب، شور بودن آب آبیاری و سیستم‌های زهکشی نامناسب از عوامل اصلی شور شدن خاک‌ها به حساب می‌آیند.
خاک‌های سدیمی همچنین به دلیل دارا بودن مقادیر بالای یون‌های سدیم جذب شده، باعث تخریب ساختمان خاک شده و رشد گیاه را محدود می‌کنند.
شوری و سدیمی شدن خاک، فرآیندهای اصلی تخریب خاک هستند که اکوسیستم را تهدید می‌کنند و به عنوان یکی از مهمترین مشکلات در سطح جهانی برای تولید محصولات کشاورزی، امنیت غذایی و پایداری در مناطق خشک و نیمه خشک شناخته می‌شوند.
باید به این نکته اشاره کرد که وجود خاک‌هایی که به طور طبیعی شور و سدیمی‌اند، در مناطق خشک و نیمه خشک و البته مناطق ساحلی و اکوسیستم‌های غنی، به شرط مدیریت صحیح و رعایت اصول کشاورزی پایدار، به عنوان یک فرصت تلقی می‌شود. این در حالیست که خاک‌های شور و سدیمی بوجود آمده تحت تاثیر فعالیت‌های انسانی در اثر کشاورزی ناپایدار و تغییر اقلیم به‌ عنوان محرک‌های اصلی، به عنوان خطر شناخته می‌شوند.
براساس گزارش فائو، خسارت‌های سالانه خاک‌های متاثر از شوری در اراضی آبی، به میزان 3/27 میلیارد دلار آمریکا در جهان تخمین زده شده است. خاک‌های شور همچنین یکی از عوامل اصلی مهاجرت در مناطقی هستند که با تاثیرات جدی تغییرات اقلیمی و بحران آب مواجه‌اند؛ چراکه این عوامل موجب افزایش سطح خاک‌های متاثر از شوری شده و کشاورزان و مردم بومی منطقه را با توجه به تهدید کردن امنیت غذایی آن‌ها، وادار به مهاجرت می‌کنند.
اما چه باید کرد؟!
افزایش آگاهی‌ها در خصوص اهمیت و تاثیرات خاک‌های متاثر از شوری و فرهنگ‌سازی در خصوص جلوگیری از مدیریت ناپایدار در کشاورزی که عامل اصلی ایجاد آن‌هاست.

توسعه‌ی استفاده از سیستم‌های کشاورزی پایدار سازگار با خاک‌های شور و سدیمی/ توسعه‌ی استفاده از تکنولوژی و کشاورزی هوشمند برای مدیریت خاک‌های متاثر از شوری به صورت پایدار
سرمایه‌گذاری برای کسب دانش کافی در خصوص وضعیت خاک‌های متاثر از شوری در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی
گسترش و توسعه‌ی سیاست‌ها و اقدامات توسط متولیان امر که کشاورزان را به رعایت اصول مدیریت پایدار خاک بر مبنای شواهد علمی، هدایت کنند.
در یک کلام؛ استفاده از گیاهان شورپسند و متحمل به شوری در مناطق با خاک‌های شور، آبیاری با آب با کیفیت بالا با بهره‌گیری از متدهای مناسب و اقتصادی، کنترل برداشت و هدایت آب‌های زیرزمینی، بهبود سیستم‌های زهکشی، حفظ پوشش گیاهی و استفاده از روش‌های مدیریت تلفیقی حاصل‌خیزی خاک از مهم‌ترین راهکارهای پیشنهادی توسط مجامع بین‌المللی به کشاورزان است.
لازم به ذکر هست که امسال و به مناسبت روز جهانی خاک در سمپوزیم جهانی خاک‌های شور، از نقشه‌ی جهانی خاک‌های شور رونمایی شد که دریچه‌‌ی جدیدی را برای پژوهش‌های محققان علوم خاک در این حوزه باز کرد.
روز جهانی خاک 2021، مصادف با پنجم دسامبر با شعار "توقف شوری خاک، افزایش بهره وری خاک" با هدف افزایش آگاهی در مورد اهمیت حفظ اکوسیستم‌های سالم برای تامین رفاه انسان از طریق پرداختن به چالش‌های رو به رشد در مدیریت خاک، مبارزه با شور شدن خاک، افزایش بهره وری خاک و شناخت درست خاک و تشویق جوامع به بهبود سلامت خاک را دنبال می‌کند.
ثبت این روز بین‌المللی برای بزرگداشت خاک توسط اتحادیه بین المللی علوم خاک (IUSS)، تحت رهبری پادشاه تایلند و در چارچوب برنامه‌ی مشارکت جهانی خاک در سال 2002 پیشنهاد شد. در دسامبر 2013، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در واکنش به این اقدام و به پیشنهاد فائو، 5 دسامبر 2014 را به عنوان اولین روز رسمی جهانی خاک تعیین کرد.

سیده خمساء اسبقیان/ کارشناس ارشد مهندسی شیمی خاک
انتهای پیام/