شهر دوستدار کودک؛ از شعار تا واقعیت

از این رهگذر تأثیر فضاهای شهری بر رفتار کودکان پررنگ و اجتناب ناپذیر خواهد بود؛ به گونه‌ای که ژان ژاک روسو استقلال فکر و قضاوت کودکان را لازمه عدم انحطاط شهرها می‌داند. بر این اساس، کودکان معنا بخش حیات اجتماعی امروز و سازندگان حیات شهری فردا هستند.
زیست پذیری محیط برای آنان، حضور و رشد و بالندگی آنان در شهر نیازمند آمیزه ای از اقدامات پیچیده برای برنامه ریزان شهری بوده که در عین پیچیدگی دور از دسترس نبوده و تحقق پذیر است.
بیشتر اقشار جامعه ناچار هستند در محیط‌هایی کار و زندگی کنند که به وسیله دیگران طراحی شده است بنابراین ایجاد این امکان که شهروندان در فرآیند برنامه‌ریزی و تهیه طرح‌های شهری مشارکت داشته باشند و بتوانند به محیط‌های موجود رنگ تعلق بدهند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. چرا که مردم و ساکنان شهرها، استفاده کنندگان از فضای شهری و مهمترین ذینفعان در نحوه مداخله در بافت‌ها هستند.
می‌توان گفت تحقق‌پذیری برنامه‌ها و طرح‌های تهیه شده در خصوص شهرها تا حد زیادی در گرو مشارکت دادن صحیح شهروندان در تصمیم سازی‌ها و مراحل اجرا و بهره‌برداری از طرح‌هاست. ارزش این مقوله زمانی آشکارتر می‌شود که به واسطه احساس مالکیت و تعلق ایجاد شده نسبت به بافت‌های شهری، ساکنین به صورت خود جوش در نگهداری از بافت و امور مدیریتی آن پس از اجرای طرح، فعالانه مشارکت می‌نمایند.
از آنجا که کودکان بیشترین تأثیر را از تغییر در دنیای اطراف می‌پذیرند و ضعف محیط کالبدی تأثیر ماندگاری بر رشد ذهنی و اجتماعی و عاطفی این گروه از جامعه باقی می‌گذارد؛ لزوم کمک به کودکان جهت کسب مهارت‌ها برای ایجاد تغییر در محیط پیرامون دو چندان خواهد بود.
از این روی دخیل کردن آن‌ها در تهیه طرح‌های شهری، که تضمین کننده حس تعلق نسل‌های آینده به بافت‌های شهری خواهد بود، از ضروریات می‌باشد. با توجه به این امر باید گفت ایجاد فرصت آموختن مشارکت برای کودکان، در برنامه‌هایی که زندگی آنان را مستقیماً تحت تأثیر قرار می‌دهد، بسیار اهمیت دارد.
این در حالی است که آزادی کودکان برای بازدید و ارضای حس کنجکاوی در مورد فضای شهری به میزان قابل توجهی به امن بودن این فضاها بستگی دارد. خیابان‌هایی که مورد محاصره ترافیک سواره قرار گرفته است دسترسی کودکان را به دنیا محدود می‌کند. فضاهای عمومی امن، به دور از مخاطرات رفت و آمد سواره به آنان اجازه می‌دهد تا شهر، محله و همسایگان خود را کشف کنند. البته پر واضح است که معنا و مفهوم ایمن بودن فضا تنها شامل ایمنی از نظر رفت و آمد نیست بلکه طیف وسیعی را در بر می‌گیرد که از جمله آن‌ها می‌توان به ایمن بودن فضا از نظر بهداشتی و آلودگی صدا و هوا و محیط، دید و منظر، خشونت‌زا بودن محیط، تماس گرفتن با افراد مختلف و مانند آن‌ها اشاره کرد.
برای کودک تعاریف مختلفی ارائه شده است. اعلامیه جهانی حقوق کودک به عنوان مقبول‌ترین سند حقوق بشردر تاریخ، در ماده یک خود کودک را کسی می داند که کمتر از ۱۸ سال سن داشته باشد، مگر این‌ که‌ طبق‌ قانون‌ قابل‌ اجرا در مورد کودک‌، سن‌ بلوغ‌ کمتر تشخیص‌ داده‌ شود.
طبق ماده دو قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب ۲۳/۲/۹۹ مجلس شورای اسلامی ایران نیز، تمامی افرادی که به سن هجده سال تمام هجری شمسی نرسیده اند، مشمول این قانون می شوند. در این قانون طفل هر فرد که به سن بلوغ شرعی نرسیده است و نوجوان هر فرد زیر هجده سال کامل شمسی که به سن بلوغ شرعی رسیده است؛ تعریف شده اند. مطابق ماده یک دستورالعمل شهرهای دوستدار کودک ابلاغی از سوی سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور به سال ۹۷ نیز گروه سنی زیر ۱۸ سال از حمایت های مقرر در این دستورالعمل برخوردار می باشند.
بنابراین شهرداری‌ها بر اساس وظایف ذاتی خود و در اجرای بندهای  ۶ و ۲۱ ماده ۵۵ قانون شهرداری ها مبنی بر تأسیس و احداث ساختمان های مورد نیاز برای فضاهای بازی و باغ کودکان و کمک مالی به راه اندازی و مدیریت آنها و مصوبه شورایعالی استانها درمورد طرح شهر دوستدار کودک مورخ ۱۸/۰۹/۱۳۸۹ در زمینه تکلیف شهرداری های سراسر کشور برای مناسب سازی و ایمن سازی فضاهای عمومی، ایجاد راههای امن به مدرسه، الزام استفاده از صندلی مخصوص کودک در وسایل حمل و نقل عمومی و ایجاد مراکز مخصوص رفاهی ویژه کودکان شیرخوار، توسعه خانه های اسباب بازی، حمایت از کودکان اقشار محروم، شناسایی منابع و امکانات حمایتی مردمی از کودکان و مشارکت در برگزاری جشن های مرتبط با کودک در سطح شهر، مکلف به ارائه خدمات و ایجاد زیرساخت و بستر مطلوب برای حضور و رشد و تأثیر گذاری کودکان و نوجوانان در شهر هستند.
شهرداری‌ها از طریق تهیه طرح‌ها و نیز اجرای برنامه‌های کارشناسی شده، نقش انکار ناپذیری در عینیت بخشیدن به این مهم دارند، هدایت بودجه سالانه شهرداری، برنامه ریزی برای افزایش و اصلاح سرانه ها، تدوین، ابلاغ و اجرای ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی مورد نیاز، مشارکت دادن کودکان در تهیه طرح‌های شهری، بازنگری در پروژه های عمرانی و تأمین کالبد شهری و امکانات مطلوب برای کودکان، توجه ویژه به مبلمان شهری، پیاده سازی برنامه‌های فرهنگی، برگزاری سمینارها و نشست‌های تخصصی، ارائه آموزش به کارشناسان، والدین و کودکان، همه و همه از اختیارات حوزه‌های مختلف در شهرداری‌هاست.
مسئولین شهری می توانند در مدیریت، بودجه‌ریزی و برنامه‌های خود، یک استراتژی پایدار و دوستدار کودک اتخاذ نموده و از سایر گروه‌ها و جوامع، در راستای اجرای طرح‌ها و برنامه‌ها حمایت نموده و آنان را تشویق به مشارکت نمایند. کاری که برای دستیابی به هدف خلق شهرداری‌های دوستدار کودک و پایدار باید صورت گیرد آنست که پروسه ای مشارکتی با دخیل کردن همه گروه‌های ذینفع، مسئولین محلی، جوامع مدنی، متخصصان، انجمن‌ها و بویژه کودکان و نوجوانان شکل گیرد.
بی شک جلب حمایت ارگان های دولتی و مشارکت و تعامل با سمن های فعال جز جدایی ناپذیری از اقدامات در حوزه تحقق شهر دوستدار کودک است و ایجاد همسویی در اقدامات و فعالیت های انجام شده دستیابی به هدف را شتاب بیشتری می بخشد.
نظر به انتخاب تبریز به عنوان یکی از ۱۲ شهر پایلوت دوستدار کودک کشور با ارزیابی صورت گرفته از اقدامات مطلوب شهرداری، از سوی کمیته ملی شهر دوستدار کودک کشور، رسالت سنگینی بر عهده این مجموعه گذاشته شده است.
باشد که با اهتمام ویژه، همیاری و تلاش چندین برابری جهت صیانت از این انتخاب، در آینده نزدیک شاهد کسب نشان شهر دوستدار کودک از سوی یونیسف باشیم.

سارا هرزندی
انتهای پیام/