به گزارش نصر، بعدها که سقف و دیوار آن خانه‌ها فرو ریخت و برج‌ها و مجتمع‌های مسکونی در تمام کوچه‌ها و خیابان‌های شهر جا خوش کرد، خوشبختی هم انگار در پس همان کوچه‌ها گم شد و به خاطره‌ها پیوست.
زندگی مدرن و تمام تعلقاتش آمد تا در جدال با سنت قد علم کند و زورآزمایی. نبرد نا برابری که از ابتدا هم مشخص بود به نفع مدرنیته تمام می‌شود. چرا که این «خانه»های بی پناه برای کمتر کسی سودآور بودند و عزیز.
حالا پس از سال های زیاد که حرص و ولع ساختمان‌سازی آرام آرام از آن هیجان‌های نخست دور شده و این بازار هم مثل دیگر بازارها به ثباتی نسبی رسیده، ارزش‌ها و خرده فرهنگ‌های دیگر هم برای عده‌ای مهم شده و با ارزش. حالا به شیوه سانتیمانتال هم که شده، همه از مفاهیم فرهنگی، هویت تاریخی و میراث فرهنگی حرف می‌زنند و پرچم خانه‌های تاریخی هم برافراشته شده است.
در این بین، کهن شهر تبریز با میراث ماندگاری از خانه‌های تاریخی در تکاپوی حفظ این فضاها برآمده است.
شهرداری تبریز هم در سال‌های اخیر در کنار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی حفظ، نگهداری و تملک برخی از این خانه‌ها را جدی گرفته است.
تعداد خانه‌های تاریخی شناسایی شده در سطح شهر تبریز ۳۲۴ مورد است که از این تعداد ۷۴ خانه ثبت ملی شده و ۲۵۰ مورد غیر ثبتی هستند.
رضا خلیلی، سرپرست سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز می‌گوید: شهرداری تبریز جزو شهرداری‌هایی است که با در اختیار داشتن خانه ها و فضاهای تاریخی متعدد از کوشک ائل گلی گرفته تا خانه ها و یخچال های تاریخی متعدد در راستای پاسداری از میراث فرهنگی تلاش می‌کند.
یک بام و دو هوا در ارائه آمار خانه های تاریخی
هر چند در برخی منابع تعداد خانه‌های تاریخی تبریز ۶۰۰ و در برخی منابع ۸۰۰ مورد عنوان شده است ولی خلیلی به آمار دیگری هم اشاره می‌کند. او به نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی یادآوری می‌کند: تعداد خانه‌های تاریخی شناسایی شده در سطح شهر تبریز ۳۲۴ مورد است که از این تعداد ۷۴ خانه ثبت ملی شده و ۲۵۰ مورد غیر ثبتی هستند.
بر اساس اعلام روابط عمومی شهرداری منطقه ۸ تبریز که از آن با عنوان منطقه تاریخی و فرهنگی هم یاد می‌شود، خانه‌ها و فضاهای تاریخی تملک شده توسط مجموعه شهرداری تبریز عبارتند از: خانه شربت اوغلی، خانه ختایی، خانه اردوبادی، خانه استاد شهریار، خانه علی مسیو، خانه نیکدل، خانه کلکته‌چی، خانه فدک، عمارت شهرداری، یخچال صادقیه، یخچال له له بیگ، عمارت ائل گلی و عمارت انجمن شهر.
هر یک از این خانه‌ها قصه متفاوتی دارند. برخی متعلق به اشخاص مهم شهر بود و برخی به سبب جایگاه و موقعیت آفرینی در رویدادهای تاریخی اهمیت دارند. بار فرهنگی عظیمی که بر دوش هر یک از این بناها جای خوش کرده، بی سبب می‌تواند روایت روشن‌تری از تاریخ شهر را بازگو کند.
وقتی از روایت‌مندی تاریخی صحبت می‌کنیم می‌توان در کوچه پس کوچه‌های باریک کوچه حاج رضا در مرکز شهر گم شد و به درب کوچک خانه علی مسیو رسید. سالها پیش که هنوز این خانه تملک نشده بود، به همراه فرزند صمد سرداری‌نیا پروهشگر و تاریخ نگار معاصر آذربایجان با امانت گرفتن کلیدی، سراغ این خانه رفته بودیم.
حیاطش بستری از علف‌های هرز بود و هنوز صندلی‌های لهستانی قدیمی در گوشه و کنار خانه دیده می‌شد. گردی کهنه روی در و دیوارهای خانه نشسته بود و انگار کربلایی علی روی یکی از همان صندلی‌ها نشسته بود و با چشمانی غمگین حال و روز خانه اش را تماشا می‌کرد. خانه‌ای که روزگاری برو بیایی داشت و بخشی از تاریخ تبریز را رقم زده بود.
بعدها که خانه توسط شهرداری تبریز تملک و تبدیل به خانه موزه شد، می‌شد آرامش روان صاحبش را از پس سکوت جاری در حیاط کوچکش دریافت. در برهه‌ای هم که حیاط خانه با تخت‌ها و قالیچه‌های رنگی کاربری کافه پیدا کرد و شد پاتوقی برای جوانان، نمونه درخشانی از احیای مجدد یک فضای تاریخی رقم خورد.
رسول موسایی قائم مقام شهردار تبریز می‌گوید: تعداد خانه‌های تاریخی که شهرداری تبریز تملک کرده، به مراتب بیشتر از دستگاه متولی است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان‌شرقی در گفتگو با شهریار با اشاره به تعامل خوب بین شهرداری و این مجموعه می‌گوید: شهردار و شورای شهر تبریز توجه خاصی به حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دارند و بر همین اساس مقرر شد برای تعدادی از خانه‌های تاریخی تحت تملک شهرداری، کاربری فرهنگی و گردشگری تعریف شود.
احمد حمزه‌زاده ادامه می‌دهد: هنوز مجوزهای مربوط به موزه برای این فضاها از سال‌های گذشته تا امروز صادر نشده است که در صدد این هستیم امسال در راستای صدور این مجوزها نیز اقدام شود.
او با بیان اینکه طرح‌های تملک جدید در دستور کار شهرداری تبریز است، یادآوری می‌کند: مقرر شده شهرداری این خانه‌های تاریخی را با پیشنهاد اداره کل میراث فرهنگی تملک و با همکاری میراث این خانه‌ها مرمت شده و کاربری فرهنگی و گردشگری برای آنها تعریف شود.
کاشان؛ تجربه ای موفق در احیای خانه های تاریخی
کاشان، شهر پیشرو ایران در احیا و بهره‌گیری از خانه‌های تاریخی است. شهری که از آن با عنوان شهر خانه‌های تاریخی یاد می‌شود و در ورودی شهر هم با تکیه بر همین عنوان مقدم گردشگران را گرامی می‌دارند. کاشانی‌ها از این خانه‌ها به عنوان موزه، هتل‌های سنتی، رستوران و... استفاده می‌کنند و با روی گشاده به استقبال گردشگران می‌آیند. بافت تاریخی شهر جور اقتصاد کاشان را بر دوش کشیده و برای اقامت در یکی از بی‌شمار هتل‌های سنتی کاشان باید از خیلی قبل‌تر دست بکار شد.
شاید برای همین موفقیت‌ها بود که چندی پیش کاروانی از شهرداری و شورای شهر تبریز راهی کاشان شدند تا از نزدیک با راه‌های این تجربه موفق و چالش‌های آن آشنا شوند. لمس تجربه‌ای که خانه‌های تاریخی تبریز هنوز در حسرت آن مانده‌اند و به جز معدود علاقمندانی، کسی سراغی از آنها نمی‌گیرد. موضوع تعریف کاربری گردشگری برای خانه‌های تاریخی تبریز آنچنان اهمیتی دارد که می‌تواند این فضاها را از اسارت نهادها و مجموعه‌های مختلف رها کند. اسارتی که همواره دوستداران میراث فرهنگی را آزرده و صدای گلایه آنها را بلند کرده است.
شهردار منطقه تاریخی و فرهنگی تبریز از بازار تاریخی و خانه‌های تاریخی تبریز به عنوان نگین درخشان حوزه گردشگری این شهر نام برده و بر برنامه‌ریزی این منطقه برای استفاده بهینه از این پتانسیل‌ها در راستای توسعه گردشگری تاکید می‌کند.
برای احیای خانه‌های تاریخی توسط داوطلبان و ارائه خدمات فرهنگی و تجاری و استفاده از این خانه‌ها به عنوان هتل یا رستوران، آمادگی صدور مجوز را داریم.
علی مدبر از برنامه‌ریزی برای تغییر کاربری خانه‌های تاریخی خبر داده و می‌گوید: سعی داریم خانه‌های تاریخی را به نقاطی عمومی تبدیل کنیم. در پایلوت این اقدامات در تلاش هستیم در خیابان تربیت محورهایی در خصوص بوم گردی، صنایع دستی و گردشگری معرفی کرده و این محدوده را از سکونتی به حالت اقامتی تبدیل کنیم.
آمادگی شهرداری برای صدور مجوز تغییر کاربری خانه های تاریخی
او همچنین از آمادگی این منطقه برای صدور مجوز تبدیل خانه‌های تاریخی به هتل و رستوران خبر داده و ادامه می‌دهد: برای احیای خانه‌های تاریخی توسط داوطلبان و ارائه خدمات فرهنگی و تجاری و استفاده از این خانه‌ها به عنوان هتل یا رستوران، آمادگی صدور مجوز را داریم.
مدبر تصریح می‌کند: تلاش داریم شهروندان را در زمینه خانه‌ها و آثار قدیمی وارد عرصه کنیم تا مردم با استفاده از تمهیدات و تسهیلات در زمینه احیای خانه‌های قدیمی توانمند شوند.
مهم نیست آمار خانه‌های تاریخی تبریز ۸۰۰ باشد یا ۶۰۰ یا حتی همین ۳۲۴ خانه. هر کدام از این خانه‌ها قصه خود را دارند. قصه ظهرهایی که آفتاب در حیاط پر دار و درخت‌شان پهن می‌شد و گنجشک‌های لب حوض به سایه آنها پناه می‌آوردند. درهای کوچکی که با دو کوبه‌ی اختصاصی زنانه و مردانه پذیرای میهمان بود و اتاق مهمانخانه‌اش با فرش‌های لاکی و پشتی‌های اعلا، همیشه جارو زده و تمیز، خط قرمزی برای بچه های خانه بود.
هر چند حالا زمانه آن قصه‌ها و سبک زندگی به سر آمده ولی روایت‌ها هیچ وقت به سر نمی‌آیند و تا ابد می‌توانند ادامه‌دار باشند. آنقدری زنده و واقعی که دوباره درهای خانه گشوده شود و کربلایی علی مسیوها از گوشه دالان سر خم کنند و به میهمانان خود خوش آمدی بگویند.
سحر فکردار
انتهای پیام/