مترجمان، آینه‌ های صادق جهان دیگران

به گزارش نصر، اتاقی ساده و پر از کتاب، جایی که عطر کاغذ با جوهر داغ در هم آمیخته و همواره ما را از جهان پر تکاپوی اطرافمان جدا می کند. این همان جایی است که «پوریا اشتری» مترجم تبریزی، با آرامش و دقت درباره مسیر ترجمه‌اش در آن با ما سخن می‌گوید. 
وی نخستین بار در سال ۱۳۹۸ با ترجمه رمان «کودکی از حلب که جنگ را نقاشی می‌کرد» نام خود را مطرح کرد و همان اثر توانست جایزه بهترین ترجمه سال استان را بگیرد و امروز پس از ۶ سال تجربه، هم‌زمان در دو شاخه رمان و شعر فعال است.
پوریا اشتری در خصوص آغاز مسیر ترجمه اش می گوید: من در سال ۱۳۹۸ ترجمه رمان «کودکی از حلب که جنگ را نقاشی می‌کرد» را از سوی نشر فروزش پذیرفتم. این کتاب در سال ۹۹ منتشر شد و خوشبختانه توانست جایزه بهترین ترجمه سال استان را بگیرد. همین اتفاق باعث شد مسیر ترجمه رمان برای من جدی شود. البته ترجمه شعر هم شاخه دیگری از کار من است.
وی از شرکت در کارگاه استاد احمد پوری و دستاورد های آن می گوید: در آن کارگاه بیشتر روی ترجمه شعر کار می‌شد. جالب بود که با وجود اینکه موضوع اصلی ترجمه شعر انگلیسی بود، استاد برای ما تکالیفی از شعر ترکی می‌آورد. همین نگاه بزرگ‌منشانه باعث شد من برای نخستین بار شعری از عزیز نسین با عنوان «بیهوده» را ترجمه کنم. بعدها هم ادامه مسیر ترجمه شعر از همان‌جا برایم آغاز شد.
اشتری در پاسخ به بحث «بومی‌سازی» در ترجمه آثار اذعان می کند: به نظرم مترجم آینه نویسنده است نه نقاشی که بخواهد آن را بزک کند. مخصوصاً در شعر معتقدم  نباید متن اصلی را «خوشگل‌تر» کنیم یا آن را به زبان خودمان تغییر بدهیم. باید تا جای ممکن همان لحن، همان سطح‌بندی و همان فضای نویسنده یا شاعر را منتقل کنیم.
من فقط در مواقعی که هیچ راهی نیست، ناچار می‌شوم تغییری ایجاد کنم. ما قرار است فرهنگ و زبان کشور دیگری را معرفی کنیم نه اینکه آن را با معیارهای خودمان بازنویسی کنیم.
اشتری ترجمه‌های ضعیف و شتاب‌زده را وابسته به برخی عوامل می خواند و می گوید: این مسئله دو عامل دارد. یکی مشکلات اقتصادی ناشران است؛ وقتی سرانه مطالعه پایین است، فروش کتاب کم می‌شود و ناشر ناچار است با سرعت وارد رقابت شود. گاهی به جای کیفیت، دنبال سرعت هستند.
از طرف دیگر، وجدان کاری خود مترجم هم اهمیت دارد. من تجربه داشتم که ناشر قراردادم را لغو کرد چون کسی گفته بود کتابی ۷۰۰ صفحه‌ای را دو هفته‌ای ترجمه می‌کند.
خب، این جز استفاده از ترجمه ماشینی یا کار بی‌کیفیت امکان‌پذیر نیست. ترجمه نیازمند تحقیق، پانویس و شناخت عمیق متن است.
وی در  مورد «کپی‌کاری» یا ترجمه همزمان یک اثر توسط چند مترجم می گوید: به‌طور کلی ترجمه چندباره یک اثر را ایراد نمی‌دانم؛ چون هر مترجم نگاه متفاوتی دارد و مخاطب حرفه‌ای می‌تواند بهترین را انتخاب کند.
مشکل اصلی نبود قانون مشخص است. اگر سیستم ثبت ترجمه وجود داشت، مثل اینکه ناشر موظف باشد ترجمه یک اثر را در وزارت ارشاد ثبت کند، دیگر هرج‌ومرج کمتری داشتیم. متأسفانه این خلأ قانونی هنوز وجود دارد.
مترجم تبریزی درباره هوش مصنوعی و آینده ترجمه توضیح می دهد: هوش مصنوعی سرعت بالایی در جست‌وجو و دسترسی به اطلاعات دارد، اما ترجمه ادبیات صرفاً جایگزینی لغت به لغت نیست.
مترجم باید جهان‌بینی نویسنده را بفهمد. مثلاً در اولین کتابم، شخصیت کودک مبتلا به سندرم آسپرگر بود. برای درک زبان او مجبور شدم درباره این اختلال مطالعه کنم تا بفهمم چرا جملاتش کوتاه است یا چرا مدام تکرار می‌کند. این چیزی نیست که هوش مصنوعی بتواند به آن عمق بدهد. ادبیات به احساسات گره خورده و ماشین هنوز توانایی بازآفرینی آن را ندارد.
وی در پایان خطاب به نسل جوانی که می‌خواهند مترجم شوند می گوید: دانستن زبان کافی نیست. باید ادبیات یک کشور، فرهنگ و تاریخش را شناخت. هر کتاب یک مطالعه جداگانه می‌طلبد.
باید جامعه، زمان و شرایطی را که اثر در آن نوشته شده شناخت. اگر این نگاه وجود نداشته باشد، ترجمه سطحی می‌شود.

گفتنی است آثار منتشر شده پوریا اشتری در دو مجموعه رمان و شعر به ترتیب زیر است: 

مجموعه‌های شعر:
۱. تمامِ عمر به انکارِ تو مشغولم – نشر آنیما، ۱۳۹۷
۲. مویه‌ها به زبانِ مادری ساز می‌شوند – نشر فروزش، ۱۳۹۸
۳. گم‌شده در حزنِ صدایی – نشر هرمز، ۱۴۰۱
۴. حاشای تماشا – نشر فرواژ، ۱۴۰۲
5. تو را سکوت کردم – نشر هرمز، ۱۴۰۳
6. شاید این‌بار – نشر فرواژ، ۱۴۰۴

ترجمه‌ ها:
۱. کودکی از حلب که جنگ را نقاشی می‌کرد – سومیا سوکار، نشر فروزش، ۱۳۹۸ (برنده جایزه بهترین ترجمه سال استان در ۱۳۹۹)
۲. بی‌گناه‌ها – بورهان سونمز، نشر هرمز، ۱۴۰۱
۳. Sana Ansızında (گزیده شعرهای شهرام فروغی‌مهر به ترکی استانبولی) – نشر فرواژ، ۱۴۰۲
۴. در صدای تو بوسیدم آفتاب را (گزیده شعرهای عزیز نسین) – انتشارات نگاه، ۱۴۰۲
۵. پله‌هایی رو به دریا (گزیده شعرهای بهچت آیسان) – نشر هرمز، ۱۴۰۲
۶. هزارتو – بورهان سونمز، نشر هرمز، ۱۴۰۳
۷. به تو در ناگهان (گزیده شعرهای شهرام فروغی‌مهر به ترکی استانبولی، دوزبانه) – نشر هرمز، ۱۴۰۴
۸. به من شلیک کن (ترانه‌های احمد کایا، دوزبانه) – نشر فرواژ، ۱۴۰۴
انتهای پیام/