معادن؛ نقاط تاریک آذربایجان شرقی

به گزارش نصر، ورود فناوری‌های دیجیتال و هوشمند به معادن، به‌ ویژه هوش مصنوعی می‌تواند اُفق‌های جدیدی را پیش روی این بخش قرار دهد که برای تحقق این چشم‌انداز نیازمند تدوین برنامه‌های جامع، حمایت‌های دولتی، جذب سرمایه و ارتقای دانش فنی نیروی انسانی هستیم تا معدن‌کاری در این استان به جایگاه واقعی خود در عرصه اقتصاد دست یابد.
هفته معدن فرصت مناسبی است تا به مهم‌ترین موتور محرکه اقتصاد کشور یعنی بخش صنعت و معدن نگاهی اندیشمندانه شود چرا که این بخش به عنوان عامل مولد اشتغال پایدار در افزایش تولید ناخالص ملی و در آمد سرانه نقش بسزایی دارد اما در استان های معدن‌دار همچون آذربایجان شرقی، این حوزه فعلاً که هیچ نقشی در ارتقای زندگی آذربایجانی‌ها ندارد!
با وجود پتانسیل قابل توجه آذربایجان شرقی در حوزه معدن جای سوال است که چرا تاکنون برای استفاده بهینه از این ذخایر خدادادی برنامه‌ریزی نشده و آذربایجانی‌ها نتوانسته‌اند به جایگاه شایسته خود در اقتصاد معدن دست یابند…

معدن اول
نعمت‌های الهی در اختیار ما آذربایجانی‌ها قرار دارند اما بهره‌برداری از آنها به تصمیم و عملکرد ما بستگی دارند که آن هم در سایه بی‌تدبیری و سوءمدیریت نامسئولان ما به فنا می‌روند، در حالی که باید مسائل و چالش‌ها را به گونه‌ای مدیریت کنیم که گِره از مشکلات باز شود اما در ارتباط صنعت و معدن با دانشگاه که محل تحقیق و پژوهش است اندرخم یک کوچه‌ایم!
استان آذربایجان‌ شرقی با برخورداری از ۵۲ نوع ماده معدنی از بین ۶۵ ماده معدنی شناسایی شده کشور، عنوان بهشت تنوع مواد معدنی ایران را به خود اختصاص داده که یک درصد مس دنیا و ۳۰ درصد مس کشور در این استان است.
در حالی که یکهزار و ۴۸۰ محدوده معدنی در آذربایجان‌ شرقی وجود دارد و تاکنون برای ۶۴۴ محدوده، پروانه صادر شده است این استان دارای معادن سیلیس، نفلین سینیت، مولیبدن، آهن، منگنز، پرلیت، تراورتن، خاک‌های صنعتی موسوم به کائولن زنوز، آهک، پوکه معدنی و گچ است.
در حقیقت، آذربایجان‌ شرقی با ۶۲۱ معدن شناسایی و ثبت شده و معادن فعال از ۲۵۰ عدد به حدود ۳۸۰ عدد رسیده و با ۸،۱ میلیارد تن ذخایر معدنی تخمینی، رتبه نخست کشور را داراست که ۵ میلیارد تن آن به نفلین سینیت و سه میلیارد آن نیز به سایر معادن مانند آهک، گچ، مس، سنگ‌های تزئینی و غیره اختصاص یافته است.
باید اذعان کرد ۴،۸ درصد از معادن در حال بهره‌برداری کشور در آذربایجان‌ شرقی قرار دارد و ۶،۹ درصد از کل ارزش‌ افزوده تولید شده بخش معدن به این استان تعلق دارد اما به‌رغم تمام این ظرفیت‌ها، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در استان به‌جز معدن مس سونگون انجام نگرفته است.

معدن دوم
فعالان حوزه معدن آذربایجان شرقی خواستار اجرای کامل قانون معادل، افزایش حمایت‌های بانکی، نوسازی ماشین‌آلات معدنی و تدوین برنامه جامع بهره‌برداری از منابع استان هستند کمااینکه تعامل میان دانشگاه و صنعت، شفاف‌سازی در تخصیص منابع و حمایت قانون‌گذاران از بخش معدن نیز محورهای اصلی مطالبه معدنی‌های آذربایجان است که تاکنون توجهی بر آن نشده است.
رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، ضمن اذعان به ایرادات قانون معادن کشور معتقد است: قانون فعلی اگر هم اجرا شود، باز هم مشکلات متعددی دارد لذا خانه معدن باید پیشنهادهای اصلاحی خود را ارائه دهد.
رضا علیزاده با اشاره به چالش‌هایی همچون ناترازی گاز و برق، مشکلات زیرساختی و نرم‌افزاری افزود: تعامل میان سازمان‌های مرتبط باید تقویت شود.
وی از تلاش مجلس برای رفع موانع عمومی و خاص حوزه معدن خبر داد و اضافه کرد: استانداردسازی و یکپارچه‌سازی داده‌های اکتشافی، کلید ورود سرمایه‌گذاران به بخش معدن است اما متأسفانه، خروج سرمایه از این بخش به دلیل سیاست‌های نادرست، یک بحران جدی شده است.
رئیس خانه معدن آذربایجان‌ شرقی نیز با اشاره به قانون اختصاص ۱۵ درصد حقوق دولتی معادن به مناطق معدنی معتقد است ما به حداقل‌ها هم راضی هستیم، اما حتی همان هم اجرا نمی‌شود!
سلیمان نوروزی با بیان اینکه حقوق دولتی پیش‌بینی‌شده برای معادن آذربایجان شرقی در سال جاری ۲،۵ هزار میلیارد تومان بوده، اما ۳،۲۴ همت محقق شده است افزود: این منابع باید به درستی و در جهت توسعه واقعی معدن هزینه شود زیرا در جنگ اقتصادی امروز، معادن استان به حمایت عملی نیاز دارند.

معدن آخر
با این اوصاف و علیرغم وجود معادن فراوان، به گفته کارشناسان اقتصادی نقش معادن در اقتصاد آذربایجان شرقی بسیار ناچیز است به طوری که شاید طی سال‌های اخیر اقدامات بسیاری در حوزه معدن آذربایجان شرقی انجام شده است اما ظاهراً عقب‌ماندگی‌های بخش معدن برطرف نشده‌اند!
به اعتقاد فعالان این حوزه، بخشی از عقب‌ماندگی‌ها به دلیل تحریم‌هایی است که از نیمه دوم دهه ۸۰ تشدید شده و با تداوم آنها، فعالان معدن را از فناوری‌های نوین دور کرده است، بخش دیگر نیز ناشی از یک نوع تفکر سنتی است که اگر هر فناوری جدیدی را بپذیریم به استقلال کشور لطمه خواهیم زد.
بر مبنای همین نگاه‌های کوته‌فکرانه و تنگ‌نظرانه در ۴۰ سال گذشته دولت‌های مختلف، شعار سرمایه‌گذاری خارجی داده‌اند اما در عمل اغلب راهکاری برای آن فراهم نکرده‌ و جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز انجام انجام نشده است به نحوی که اثر این اتفاق در عدم ورود فناوری‌های روز دنیا در حوزه معدن آذربایجان شرقی کاملاً محرز است!
گذشته از همه اینها، در شکل‌گیری شرایط فعلی، به غیر از تحریم‌ها، سیاستگذاری‌های نامناسب، تفکر اقتصاد متمرکز و عدم استفاده از تجارب دنیا نیز تأثیر داشته است؛ لذا انتظار می‌رود که مسئولان استان در این حوزه سرمایه گذاری بیشتری کنند تا سهم معادن در اقتصاد منطقه آذربایجان توسعه یابد.
بدین ترتیب، با اینکه آذربایجان شرقی قطب اصلی معدن در کشور به شمار می‌رود ولی محدوده‌های معدنی جدید اکتشاف شده در این استان تقریباً در حد صفر است و نکته جالب اینکه به دلیل کمبود نیروی انسانی متخصص و عدم استفاده از روش‌های جدید اکتشاف‌های معدنی به کُندی انجام می‌شود؛ همان رویه‌ای که سال هاست نظاره‌گرش هستیم.

عصرآزادی/ شهرام صادق زاده
انتهای پیام/