دارالفنون تبریز؛ از گمنامی تا احیای ضربان تاریخ

1403/10/15 - 08:35 - کد خبر: 128450 نسخه چاپی

نصر: «دارالفنون تبریز» که زمانی میزبان نخبگان بود، بوی الرحمن اش بلند شد و ما از غفلت مدیران و انباری شدن نگین آموزش آذربایجان گفتیم و امروز بانگ احیا از جانب اداره میراث شنفتیم که خود، «الحمد الله»دل آسای این اقدام به جا را می طلبد.

به گزارش نصر، این روز ها که مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان از آغاز مرمت مدرسه تاریخی دارالفنون تبریز، خبر داده است، بد نیست نگاهی تاریخی به این مرکز آموزش عالی با سابقه ملی بیندازیم... باشد که روند مرمت از رفع خطر موقت به مرمت کلی گسترش و برنامه ریزی برای بهره برداری از این مرکز را تسریع و توسعه ببخشد.

جایگاه آموزش علوم اجتماعی در وطن
«کریم میمنت نژاد» پژوهشگر تاریخ، در تحلیل جایگاه تبریز و ایران در بحث آموزش علوم اجتماعی می گوید: معتقدم ما جایگاهی برای آموزش فنون در هزار سال اخیر نداشتیم.
در طول تاریخ، ما در علوم فردی و انسانی مثل ادبیات و زبان و تاریخ و دین پژوهی و ... و همه مسائلی که به رشد فردی می انجامند، قدمت داشتیم ولی به علومی که به رشد اجتماعی جامعه می‌انجامند، نپرداختیم.
وی افزود: اولین مجتمع آموزشی ایران، مجتمع ربع رشیدی تبریز بود که در زمان ایلخانان برپا شد و برای اولین بار آموزش علوم و فنون و طب را که به پیشرفت جامعه منجر می شوند، آموزش می داد. مع الاسف سرانجام خوبی نداشت چراکه بانیان آن را متهم کردند و به قتل رساندند و همه اسباب آن غارت شد!

این پژوهشگر تاریخ اذعان داشت: ما در علوم رشد فردی پیشرفت خوبی داشتیم و در نهایت به همین علوم بازگشتیم.
چند قرن بعد «دارالفنون تبریز» دومین مرکز آموزش ایران بود که اول در تهران و بعد در تبریز تاسیس شد. تاریخ نشان می دهد که در ایران همیشه جایگاه تعلیم و تربیت، یک جایگاه فرعی بوده است. در زمان دارالفنون هم، بخش متروکه و مخروبه حرمخانه تبریز را به دارالفنون اختصاص دادند که در دوره‌ای سقفش فرو می‌ریزد و مدرسه تعطیل می‌شود که این‌ها نشان می‌دهد که در همان دوران هم جایگاه فرعی داشته و جز اولویت‌ها نبوده است.
کل عمر دارالفنون در تبریز با همه بزرگانی که در آن پرورش یافتند، به ۲۰ سال می رسد.
وی افزود: بنابراین همواره در طول تاریخ، جوی در این کشور حاکم بوده و هست که نگذاشته جوانان از مرتبه علوم فردی بالا رفته و علومی خارج از رشدیات فردی بیاموزند که بتوانند در خدمت رشد اجتماع و شهر و کشور قرار بگیرند؛ علومی که فنون و طب هم ازین قبیل هستند.

تاریخ دارالفنون تبریز
میمنت نژاد در بیان تاریخ دارالفنون تبریز تشریح کرد: امسال، ۱۵۰مین سالگرد تاسیس دارالفنون در تبریز است و این مدرسه آموزش عالی در ابتدا با ریاست جواد خان سعدالدوله که نوه حاج صفر علی خویی، بانی مسجد حاج صفرعلی بود، به راه می‌افتد.
بعدها که جوادخان به اروپا برای برگزاری اکسپو ایران مامور می شود، ریاست دارالفنون تبریز به برادر وی «عباس خان سرتیپ» می‌رسد.

دارالفنون در دو بخش دولتی و ملتی
وی افزود: مدرسه به دو بخش تقسیم می‌شود؛ بخش دولتی که متعلق به خواص قاجار با مواد درسی مخصوص بود و بخش ملتی متعلق به فرزندان تجار و علما و ... همچنین نشریه داخلی دارالفنون تبریز هم در همین دوران به همت ایرج میرزا تاسیس و به راه می‌افتد و در ۱۳۱۴ قمری، ۱۰ سال قبل از صدور فرمان مشروطیت، مجددا دارالفنون به کل تعطیل می‌شود و مدارس به مکتبخانه‌ها باز می‌گردند.
وی در خصوص اوضاع کنونی دارالفنون گفت: دارالفنون که ساختمان آن خوشبختانه هنوز در خیابان دارایی تبریز پابرجاست، شرایط مطلوبی ندارد و به عنوان انباری و کارگاه از آن استفاده می شود که لازم است متولیان آموزش عالی و میراث فرهنگی نسبت به احیا و صیانت از این هویت تاریخی تبریز تلاش مضاعفی نشان دهند و امید اینکه این محل با مرمت به صورت موزه تعلیم و تربیت در تبریز تجهیز و مورد بازدید علاقمندان قرار بگیرد.

بر اساس این گزارش، امروز از این دارالفنون بوی احیا و مرمت به مشام می رسد. «احمد حمزه‌زاده» مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان در جریان بازدید روز پنجشنبه ۱۳ دی‌ماه خود از روند مرمت مدرسه دارالفنون تبریز گفت: مدرسه تاریخی دارالفنون تبریز که یکی از بناهای ارزشمند دوره قاجار و از نخستین مدارس مدرن ایران است، به‌دلیل فرسودگی به مرمت و ساماندهی نیاز داشت.
وی افزود: عملیات مرمت این بنا با استحکام‌بخشی دیوارها و پایه‌های آجری آغاز شده است و بخش‌های تخریب‌شده با استفاده از مصالح سنتی، بازسازی خواهند شد. پاکسازی نماهای آجری و سنگی از اندودهای غیرمرتبط، شست‌وشوی دوده‌ها و اصلاح و جایگزینی بخش‌های آسیب‌دیده از مهم‌ترین اقدامات انجام‌شده است.
همچنین برای بهبود وضعیت آبراه‌ها، ناودان‌های ساختمان با ورق گالوانیزه سنتی جایگزین و مسیر هدایت آب باران به جوی خیابان اصلاح شده است.
وی همچنین از نصب درب‌ها و پنجره‌های چوبی جدید در مرحله پایانی خبر داد و افزود: این بخش با رعایت اصول تاریخی و با استفاده از رنگ‌های مخصوص، به‌زودی انجام خواهد شد تا جلوه‌ای اصیل به بنا بازگردد.
«وحید نواداد»، معاون میراث فرهنگی استان در پاسخ به سوال خبرنگار در خصوص برنامه بهره وری از این مکان تاریخی گفت: این اقدام به مرمت با همکاری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و اداره‌کل امور اقتصادی و دارایی استان فعلا جهت رفع خطر تخریب عملیاتی شده است و عملیات مرمت کلی جهت آمادگی برای بهره برداری از این مکان تاریخی به فصول بعد محول می گردد.
از آنجایی که مالکیت اصلی دارالفنون بخشی متعلق به اداره دارایی و بخشی در مالکیت خصوصی است، فعلا برنامه ای جهت بهره برداری از آن تنظیم نشده است.
این گزارش حاکی است، با توجه به این که این «دارالفنون تبریز» با قدمتی درخشان در فرهنگ و علم این کشور، بسیار مفید و مهم بوده است، شایسته است پیش از آنکه به سرنوشت تاریک ربع رشیدی دچار شود، به داد اش برسیم و نگذاریم دوباره به انبار کفش بدل شود.
انتهای پیام/