سقط شفافیت در شهرداری تبریز !

به گزارش نصر، یکی از مهمترین بخش هایی که شورای شهر باید بر آن نظارت دقیق داشته باشد، عملکرد شهرداری ها است. مطالبه شفافیت از مجموعه شهرداری ها یکی دیگر از اقدامات مهمی است که باید توسط اعضای شورای شهر انجام شود.
شفافیت مسئولان در نظام اسلامی یکی از وظایفی است که دین مبین اسلام و قانون بر عهده خادمان ملت نهاده است؛ یکی از مهمترین نهادهایی که شرح وظایف و اختیارات آن اهمیت مسأله شفافیت در آن را دوچندان کرده نهاد «شهرداری» است.
 
چرا شهرداری‌ها باید شفاف باشند؟
نخستین فایده شفافیت، ایجاد و افزایش اعتماد عمومی است؛ دومین فایده‌اش، فعال کردن نظارت همگانی و پیشگیری از فساد است و سومین فایده شفافیت، استفاده از توان متخصصان و بهره‌گیری از خرد جمعی در کشف راه‌حل‌های مؤثر است؛ همین سه دلیل به صورت خلاصه می‌تواند کارآمدی نظام اداری و علی‌الخصوص سطح حکمرانی را بالا برده و اعتماد عمومی به دستگاه‌ها را افزایش دهد، همچنین از ضرر و زیان‌ها و شبهات و ابهامات و موارد زیان‌بخش دیگر جلوگیری کند.
شهرداری‌ها جزو نهادهای عمومی کشور هستند، در بندهای متعدد قانون از جمله «ماده ۷۱ قانون شهرداری‌ها»، «ماده ۲۹ قانون توسعه پنج‌ساله برنامه ششم کل کشور» و «ماده ۱۰ تا ۱۲ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» به شفافیت عملکرد و بودجه نهادهای عمومی (شهرداری‌ها) اشاره و تاکید شده است که می‌بایست همه این‌ها برای مردم شفاف باشد.
از شاخص های اساسی و مهم شفافیت می توان؛ اطلاعات کامل شهر؛  معرفی و رزومه شهردار و برنامه شهردار برای شهر؛  تعداد کارمندان رسمی، قراردادی و پاره وقت + معرفی کامل و رزومه مدیران ارشد شهرداری؛  تعداد معاونت ها و معرفی کامل معاونین و رزومه معاونین شهرداری و تعداد سازمان ها و معرفی کامل مدیران و رزومه مدیران سازمان های شهرداری نام برد.
همچنین  بودجه مصوب سه سال گذشته شهرداری، میزان وصول قطعی بودجه سه سال گذشته شهرداری؛  تفاهم نامه ها و قرارداد های شهرداری؛  طرح های توسعه شهری (نقشه طرح تفصیلی جامع و کامل+برنامه راهبردی طرح تفصیلی؛ مزایده ها و مناقصه های شهرداری؛ درباره ضوابط شهرداری؛ تعرفه عوارض شهرداری به صورت سالانه؛ ارائه گزارش کامل از میزان سرمایه گذاری بخش های خصوصی در شهر؛ ایجاد سامانه 137 (سامانه دسترسی شهروندان برای انتقال دادن نظرات و انتقادات خود به شهرداری) و ارائه گزارش پاسخ گویی شهرداری به درخواست‌های مردم و ارائه گزارش به‌روز و کامل در خصوص حقوق و مزایای کارمندان و کارکنان شهرداری از دیگر شاخص های مطرح است.
هدف از تأسیس و استقرار سامانه‌های شفافیت در نهاد‌های عمومی و دولتی، افزایش شفافیت و اعتماد عمومی، مشارکت شهروندی، بهبود کیفیت خدمات شهری، کاهش فساد و بهره وری در منابع و نهایتا نیل به توسعه پایدار است.
 
شفافیت در دیگر شهر ها
شفافیت در بسیاری از شهر‌های بزرگ و پرجمعیت انجام شده است به عنوان مثال شهرداری تهران در سامانه‌ای تمامی معاملات، امور شهرسازی، منابع انسانی، پژوهش‌ها و مطالعات و... را در اختیار شهروندان قرار داده است البته در بخش قرارداد‌ها به دلیل تعداد بالای قرارداد‌های سطح شهر صرفا قرارداد‌های بالای ۲۵۰ میلیون تومان در سامانه بارگذاری می‌شود. 
شهرداری کرمان نیز یکی ازکامل ترین سامانه‌های شفافیت شهرداری را در اختیار دارد و این سامانه را  تحت عنوان «از شما چه پنهون!» بالا آورده است که در این سامانه حتی حقوق و مزایا و هدایای کارمندان نیز منتشر می‌شود.
همچنین شهرداری سیرجان نیز از شهر‌هایی است که شفافیت در پروژه‌ها و مصوبات شورا را به صورت کامل بارگذاری می‌کند و از شهر‌های شفاف به شمار می‌رود.
 
یک مقایسه ساده ولی مهم ...
این گزارش می افزاید، در این بخش تفاوت بخش های سامانه شفافیت شهرداری کرمان با شهرداری تبریز را مقایسه خواهیم کرد:
•          مشخص بودن حقوق و مزایای کارمندان 
شهرداری تبریز چنین قسمتی ندارد - شهرداری کرمان به صورت دقیق و ماهانه موجود است.
•          مشخص بودن تعداد کارمندان شهرداری
در سامانه شفافیت شهرداری تبریز در یک لیست پی دی اف اسامی 947 وارد شده است که مشخصات کاملی را ارائه نداده اند – اما در سامانه شفافیت شهرداری کرمان نام و مشخصات افراد دقیق، مشخص و معلوم است.
•          قرارداد های شهرداری
قرارداد های شهرداری در سامانه شفافیت شهرداری تبریز از سه قسمت قرارداد های سرمایه گذاری، املاک و عمرانی تشکیل شده است که هر سه بخش ناموجود بود و غیر فعال است – در سامانه شهرداری کرمان قرار داد ها به روز شده و به صورت دسته بندی شده وجود دارد.
•          گزارش عملکرد
در بخش گزارش عملکرد شهرداری کرمان از سال 1401 دیگر به روز نشده است و شهرداری تبریز بخش گزارش عملکرد را دارد اما هیچ اطلاعاتی در این بخش بارگذاری نشده است.
  
•          طرح های توسعه شهری
•          برنامه شهردار
•          مزایده و مناقصه ها
•          بسته های سرمایه گذاری شهرداری
•          ارتباط با مردم
در بخش های فوق شهرداری تبریز طرح های توسعه، برنامه شهردار، بسته های سرمایه گذاری شهرداری، ارتباط با مردم  ندارد اما شهرداری کرمان بطور دقیق همه موارد را مشخص و در دسترس قرار داده است، در بخش مزایده ها و مناقصات شهرداری تبریز عملکرد خوبی داشته و در قالب سامانه مناقصات و مزایدات اطلاعات موجود است؛ اما بخش مناقصات و مزایدات نیز کافی نبوده و ناقص است.
در این بخش نیاز است که بطور مثال: پروژه الف با n اعتبار و توسط شرکت a آورده شود.
لازم است تا فرایند شفاف‌سازی شود نه این که خروجی مناقصات و مزایدات آورده شود چرا که آن امر طبیعی بوده و معلوم است، مردم باید بدانند که فلان شرکت چگونه و با چه شرایطی انتخاب شده است.
اگر سامانه شفافیت شهرداری تبریز را با دیگر شهر ها مقایسه کنیم تفاوت زیادی را شاهد خواهیم بود که نشان می دهد تبریز اولین ها در این حوزه اولین نبوده و نیاز است مدیران شهری طبق وعده ای که داده بودند به معنای واقعی اتاق شیشه ای را راه اندازی کرده و با مردم شفاف باشند.
 
سامانه شفافیت از شورای پنجم تا ششم
برای نخستین بار موضوع شفافیت در سال 1399 در دوران شهرداری ایرج شهین باهر در تبریز مطرح شد.
در آن زمان به گفته "ایرج شهین باهر"شهردار تبریز، ایجاد پنج سامانه املاک، ماشین آلات، قراردادها و پرونده‌های حقوقی، چک و شفافیت در دستور قرار گرفت که به همه سوءبرداشت‌ها و پیچیدگی‌های مجموعه شهرداری پاسخ داده شده و به شکلی شفاف در دسترس عموم قرار خواهد گرفت.
این در حالی است که رؤیای شفافیت در آخرین ماه های شورای پنجم شهر تبریز به اذعان شهردار محقق شد ولی با بررسی این سامانه مشخص می شود که تبلیغات و بزرگنمایی این سامانه بیشتر از کارآیی آن بود.
گزارش نصر می افزاید؛ در گزارش کارشناسی مرکز پژوهش های شورای اسلامی شهر تبریز، سنجش شاخص‌های شفافیت در حوزۀ مدیریت شهری کلان‌شهر تبریز (بر مبنای داده‌های سامانۀ شفافیت) چنین آمده است که:
بر اساس نتایج حاصل از بررسی تعداد (401) شاخص موجود در آیین‌نامۀ شفافیت شهرداری تبریز در بیست و دو حوزه، صرفاً 11 درصد شاخص‌ها (46 مورد) در این سامانه اجرایی شده و 89 درصد (355 مورد) به هیچ وجه اجرایی نشده است.
 
سامانه شفافیت در انتظار تکمیل اطلاعات
مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری در گفت و گو با نصر، گفت: سامانه شفافیت که در سال گذشته از آن رونمایی شده است به صورت پورتال سازمانی بود که خوشبختانه بعد از مدت ها با تلاش همکاران توانستیم "سامانه شفافیت" را ایجاد نماییم در حالی که قبلا یک پورتال بود و این محقق نمی شد مگر با نظر و حمایت مدیران ارشد شهرداری و شهری که بر این موضوع از روز اول تاکید داشتند.
 وی با تاکید بر این که اعضای شورا نیز بصورت مداوم پیگیر این موضوع هستند، خاطر نشان کرد: جمع آوری داده و نمایش از اصلی ترین ماموریت های سامانه شفافیت است که سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات موظف است تا بستر های لازم را ایجاد نموده و اطلاعات از سوی واحد های مربوطه شهرداری تبریز در زمان مناسب در این سامانه بارگذاری شود.
کاظمی افزود: متاسفانه از سوی واحد های شهرداری اطلاعات وارد سامانه نمی شود و علت اصلی تکمیل نشدن سامانه شفافیت همین مسئله است که در تلاشیم با همکاری مجموعه های شهرداری تبریز و دستورالعمل های اجرائی، اطلاعات لازم را برای این سامانه تهیه و تکمیل نمائیم.
 
سامانه شفافیت راضی کننده نیست
"حجت الاسلام رسول برگی" عضو شورای شهر تبریز، در گفت و گو با نصر گفت: بار ها اعضای شورا به آقای شهردار در جلسات خصوصی در رابطه با شفافیت تذکراتی را داده اند، طرح برخی مسائل در جلسات عمومی تبلیغات انتخاباتی است که فرد آن را گفته و رد می شود.
وی ادامه داد: من طرفدار الگو شهرم و با شجاعت گفته ام که این طرح را مثلا از فلان شهر برداشته ام، در رابطه با طرح ها هم آقای شهردار حرفشان همیشه این است که اقداماتی انجام می‌دهیم اما راضی نیستیم، در رابطه با سامانه شفافیت هم به نظر ما راضی کننده به تمام معنا نیست و لازم است که بیشتر در این رابطه توجه شود. 
وی در پاسخ به این سئوال که " آیا تا به حال از سامانه شفافیت استفاده کرده اید؟" اظهار داشت: خیر، تاکنون از سامانه شفافیت استفاده نکرده ام، به خاطر این‌که هر زمان هر سوالی داشتم از آقای شهردار پرسیده و جواب گرفته ام.
 
شفافیت نیازمند ریل گذاری است
"روح الله دهقان نژاد" رئیس کمیسیون تحقیق، نظارت و حقوقی شورای شهر تبریز نیز در این خصوص گفت: در بحث سامانه شفافیت پیشرفت هایی داشته ایم که آن را به مردم مخابره نکرده ایم. با شعار اتاق شیشه ای و شفافیت در شورا وارد شدیم و گفتیم که با "فساد فساد" گفتن مشکلی حل نخواهد شد، باید برای این مهم ریل تعریف کنیم که خوشبختانه اکنون برخی از این ریل ها وجود دارد.
این عضو شورای شهر تبریز افزود: روزی که ما آمدیم گفتند سامانه شفافیت وجود دارد، اما بعد از رونمایی دیدیم که این سامانه نیست و پرتال است و اطلاعات توسط افراد بارگذاری می شود؛ مشخص است که فرد هم اطلاعاتی را بارگذاری می‌کند که مدیرش ناراحت نباشد! جا دارد از شورای پنجم در این حوزه تقدیر کرد چرا که به این مسئله ورود داشته اند.
دهقان نژاد اضافه کرد: سامانه املاک و ماشین آلات در شهرداری اکنون وجود دارد، پیشتر یک دستگاه ماشین شهرداری بنام تعمیرات برای تعمیر رفته که 11 سال بعد برگشته بود! سامانه چک از دیگر سامانه های شهرداری است که زمانی چک 150 میلیون تومانی در پشت کشوی میز مانده بود و 5 سال بعد آن چک را پیدا کرده بودند!  از اولین روز اعلام کردیم که شهرداری در یکی از زمینه هایی که ضربه خورده است قرارداد ها و مناقصات است، اکنون خوشبختانه سامانه قرارداد ها وجود دارد.
 
اراده ای برای تحقق شفافیت وجود ندارد
"روح اله رشیدی" رئیس مرکز پژوهش های شورای شهر تبریز نیز در خصوص شفافیت در شهرداری تبریز اذعان داشت: در جلسه رونمایی از سامانه شفافیت در ابتدای سال 1401 به مدیران شهرداری عرض کردم که این تنها 20 درصد کار است و آن هم به خاطر زیرساخت ها بود.
وی اضافه کرد: توقع ما از این به معنای واقعی سامانه بود که مستقیما وصل به تمام مراجع داده های شهرداری و به روز ترین اطلاعات بدون مداخله انسانی و بصورت آنلاین در اختیار مردم قرار گیرد، نه به صورت فیلتر شده و کنترل شده.
وی افزود:  نباید در سامانه شفافیت کسی بیاید و بگوید که اطلاعات را بدهید تا به سامانه وارد کنم. در مرکز پژوهش‌های شورا در دو نوبت از وضعیت سامانه گزارش تولید کرده و نتایج را اعلام کرده ایم، یک و نیم سال بعد از رونمایی سامانه شفافیت در شورای ششم سامانه شفافیت کاربردی نداریم.
رشیدی اذعان داشت: برای این که اعضای شورا وظیفه شورایی خود را انجام دهند اساسا نیاز به اطلاعات داریم و به همین دلیل توانستیم با سماجت و پیگیری به سامانه یکپارچه ماشین آلات دسترسی پیدا کنیم، سامانه ساجا یکی دیگر از سامانه های شهرداری است که مربوط به پروژه های عمرانی، وضعیت مالی و میزان پیشرفت ها است، بصورت محدود سامانه حسابداری است که این سامانه ها به سامانه شفافیت متصل نیستند و در اختيار شورا قرار گرفته است. اراده و باور به این که دیدن این سامانه ها حق مردم است ضعیف بوده و اهتمامی وجود ندارد.
این عضو شورای اسلامی شهر تبریز گفت: این که در فلان پروژه عمرانی سماجت داشته و در زمان بندی معین باید به بهره برداری برسانیم متاسفانه در بحث سامانه شفافیت چنین اصراری وجود ندارد. سامانه یعنی این که شهردار منطقه یا سازمان ها با هماهنگی سازمان فناوری اطلاعات بصورت مستقیم و آنلاین مسائل مربوطه را در سامانه ها بارگزاری نمایند و برای این نیازی به بارگزاری اطلاعات توسط هیچ کسی وجود ندارد، بلکه فرایند بطور خودکار از ابتدای شروع کار تا انتها در سامانه به صورت سیستمی قرار می گیرد.
وی ادامه داد: این که می‌گویند همه چیز را مردم نباید بدانند، من هم به این جمله قائل ام؛ یک سری محدودیت هایی وجود دارد که اخلاقی است و مردم هم آن ها را نمی خواهند. منظور ما از شفافیت این نیست که اطلاعات شخصی کارمندان را منتشر کنیم، اصلا مردم هم این را نمی‌خواهند؛ این ها فرافکنی است. بخشی از مردم می‌خواهند در جریان قرارداد ها، نحوه برگزاری مناقصات، شرکت کنندگان، میزان پیشرفت پروژه و.. باشند نه این که اعضای خانواده پیمانکار چه مشخصاتی دارند! متاسفانه این فرافکنی را انجام داده و به این باور رسانده ایم و اکنون با این حال اجازه نداده ایم که موضوع شفافیت به خوبی پیش برود.
رشیدی با بیان اینکه خیزی که شورای ششم در ابتدا برای شفافیت داشت حائز اهمیت بود، افزود: اما بعد از گذشت دو سال به تعارف افتاده و علاقمند به ادامه موضوع نشدند. برای حضور و غیاب اعضای شورا، مذاکرات، آرای جلسات علنی و.. طرحی را ارائه کردیم که با استقبال اعضا مواجه شد اما عملیاتی نشد! علت عملیاتی نشدن این است که اولویت ها تغییر یافته و سهل انگاری صورت گرفته است.
رئیس مرکز پژوهش های شورای اسلامی شهر تبریز اضافه کرد: مرکز پژوهش‌ها ابتدا شفافیت را از خود آغاز کرد، همه مردم می‌توانند از سایت مرکز کل قرارداد ها، محتوی قرارداد ها و... را مشاهده نمایند، در رابطه با سامانه شفافیت هم بعد از رونمایی و مدت زمان معین مرکز پژوهش‌ها سامانه را مورد ارزیابی قرار داده و نظرات خود را ارائه داد، بعد از مدت دیگری برای دومین بار ارزیابی کرد که تنها سه مورد نسبت به ارزیابی اولیه تغییر داشت.
 وی ادامه داد: کمیته شفافیت به درخواست اعضای شورا راه اندازی شد، بنده نیز یکی از اعضای این کمیته بودم که تاکنون هیچ جلسه ای تشکیل نیافته است! قرار بود مسائل ماهانه پایش شود. برخی شهر ها در شفافیت پیشرو هستند از جمله تهران که در شورای پنجم گام های خوبی در این زمینه برداشته بود که بعدا متوقف شد، مصوبات ماده 5 شهر شیراز بر خلاف شهر تبریز بسیار شفاف عمل کرده و یا در کرمان حوزه نیروی انسانی و قراردادها بسیار خوب عمل کرده است. معدل کشور در امر شفافیت پایین است و تبریز از نظر کلاس کار ضعیف بوده و متاسفانه اهتمامی برای مسئله شفافیت نداشتیم و عملکرد شورا را در این مورد محل پرسش می دانم.

***

گزارش نصر در پایان می افزاید؛ اتاق شیشه ای مفهومی است که مدیریت شهری در راستای تحقق آن تبلیغات فراوانی کرده است. البته ایجاد اتاق شیشه ای و شفاف بخودی خود کار پسندیده ای است و اینکه تمام تصمیمات به صورت علنی و شفاف پیش روی مخاطبان و شهروندان باشد بی شک امید اصلاح و عدم فساد و اتفاقات خوشایند دیگری را نوید می دهد.
شهرداری تبریز تاکنون در شعار دادن برای ایجاد شفافیت موفق بوده است و در پس این شعار هنوز خبری از ایجاد اتاق شیشه ای به درد بخور نیست.
شهروندان تبریزی مطالبات زیادی از مدیران شهری دارند از توسعه حمل و نقل عمومی، فضای سبز، خدمات شهری گرفته تا کاهش آلودگی هوا و ترافیک، اما مبارزه با فساد هم از دیگر مطالبات تبریزی ها از شهردار و شورای شهر است. با توجه به این که مجموعه شهرداری به نوعی پیشانی دستگاه‌های اجرایی به شمار می‌رود، بنابراین کوچک‌ترین کاستی در این مجموعه موجبات بدبینی جامعه را فراهم می‌سازد، به همین دلیل مبارزه با فساد در شهرداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
هرچند که انتشار اطلاعات مربوط به عملکرد شهرداری‌ها ضرورتی برای حفظ سلامت اداری و جلوگیری از فساد در نهادها است، اما برای جلوگیری از فساد، کم‌کاری یا حتی بهبود راندمان کار کافی نیست.
این جا است که شهروند با ردیابی فعالیت شهرداری می‌تواند به ریشه اشکالات در مدیریت شهر را شناسائی کرده، در راه برآورده شدن منافع عمومی قدم بر دارد. سامانه شفافیت به شهروند کمک می‌کند تا بداند چه کسی مسئول تصمیماتی است که بر زندگی او در محله و شهر تأثیر می‌گذارند.
به اذعان مردم و مسئولین تاکنون پس از گذشت دو سال از عمر شورای ششم نمره مدیران شهری برای شفافیت قابل قبول نبوده و شهروندان همچنان در انتظار شفاف سازی واقعی و به دور از شعار هستند.
انتهای پیام/