خانه‌های تاریخی و‌پایداری فرهنگی | رمز و راز خانه‌های تاریخی تبریز

به گزارش نصر؛ در این خصوص با گیسو فکوری نوشاد، مدیر مسئول موزه هنر مکتب تبریز گفتگو کردیم .
وی از جریان تاریخی به نمایش گذاشته شده در موزه خانه ی حریری می گوید: خانه ی حریری در ۱۲ تیرماه ۱۴۰۱ بعد از چهار سال تحقیق و مطالعه به نام موزه هنرمکتب تبریز تغییر رویه داد . در اینجا به آثار دو فاز هنرمکتب تبریز که از دوره ایلخانی آغاز و تا دوران صفوی ادامه داشت ، پرداخته شده . این مکتب در سه مجتمع دانشگاهی که عبارت بودند از رصدخانه ی مراغه ، شنب غازان و ربع رشیدی ، توسط هنرجویان پایه گذاری شد . 
وی ادامه می دهد: پس از حمله ی مغول ها ، هنرمندان مکتب هرات از شرق به غرب ایران و .. کوچ کردند و هنرمندانی که به آذربایجان آمدند ، در این دانشگاه ها با تربیت هرجویان ، این مکتب را ادامه دادند.
وی ادامه داد: آثار هنر مکتب تبریز در قالب نگارگری و هنر خطاطی در اینجا به نمایش گذاشته شده و به زودی آثار فاز های بعدی چون سفالگری ، نساجی ، موسیقی و ... نیز به نمایش گذاشته خواهد شد .
این گزارش حاکی است؛ مکتب اول تبریز که از دوران ایلخانی آغاز شده بود و شامل آثار خطاطی و نگارگری آن دوران که در قالب کتاب آرایی گرد هم آمده بودند، میشود در طبقه اول موزه به نمایش گذاشته شده است .اثار کتبی چون شاهنامه ی دموت ، کلیله و دمنه ،شاهنامه ی بایسنقری به صورت مولاژ و اسکن شده برای عموم به نمایش گذاشته شده. 
فکوری در این خصوص می افزاید : لازم به ذکر است که اسکن و مولاژ آثار تاریخی ، طبق علوم موزه داری هیچ منافاتی با اصالت و ارزش اصل آثار ندارد . به عنوان مثال شاهنامه دموت یا شاهنامه ایلخانی در همان دوران برگ برگ شده و به فروش رسیده و اکنون تمامی آثار ان در موزه ی های بزرگ دنیا نگهداری میشوند و در اینجا ، اسکن آن آثار قابل دسترسی ما است . البته که شاهنامه ی بایسنقری هم که در کاخ گلستان حفظ و نگهداری میشود ، باز تمام اثار آن به صورت اسکن میتواند در اختیار عموم قرار گیرد لذا در اینجا ، علاوه بر آثار نگارگری ، آثار خطاطی استاد میرعلی ، خوشنویس و واضع خط نستعلیق و اثار خواجه عبدالله صیرفی به عنوان مهم ترین خطاط مکتب اول که چندین قرآن نفیس را خطاطی کرده اند ، به نمایش گذاشته شده است .
این گزارش حاکی است؛ داستان های شاهنامه تهماسبی ، ثبت قطعه ای از اشعار بزرگانی چون نظامی گنجوی ، فردوسی بزرگ و..، لحظه ای معنوی در دیوان حافظ و بوستان سعدی در قالب آثار نگارگری و خطاطی شده بزرگان هنرقرن دهم هجری قمری  چون کمال الدین بهزاد،سلطان محمد ،آقا میرک و ...در فاز دوم این نمایشگاه برپااست . 
موضوعی که بسیار قابل توجه و تعجب بود، نگهداری اصل این آثار در موزه های مختلف دنیا از جمله موزه بریتانیا ، موزه متروپولیتن نیویورک، موزه هنر لس آنجلس و... بود.
تنها نگاره ی آن مجموعه که اصل آن در ایران و در کاخ گلستان نگهداری می شود ،اثر «مرتع گلشن» از آثار کمال الدین بهزاد ، هنرمند هراتی قرن دهم هجری قمری است که اکنون در کاخ موزه ی گلستان نگهداری می شود و نگاره هایی از وی را در خود جای داده است .
فکوری نیز در این خصوص می گوید : علاوه بر اینها ، بخش کوچکی از نمایشگاه ، بخش سمعی بصری است که در اینجا مستندات و فیلم های کوتاه به صورت مصور برای دانشجویان و پژوهشگران به صورت دوره ای پخش می‌شوند.
فکوری از نمایشگاه اسناد که به مناسبت گرامیداشت روز جهانی موزه و هفته ی میراث فرهنگی با مشارکت موزه ی خصوصی هنرهای مفهومی «ناصر بخشی»در طبقه اول موزه به نمایش گذاشته شده است ، می گوید : به صورت موقت آثار آرشیوی اسناد با مشارکت موزه ی خصوصی آقای ناصر بخشی به نمایش گذاشته شده است . این نمایشگاه ، از این حیث که به معرفی متولیان مرمت آثار تاریخی مهم تبریز میپردازد ، بسیار حائز اهمیت است .

موزه برای پایداری و حال خوب 
این شعار امسال روز جهانی موزه معرفی شد و پایداری فرهنگی جزو مهمترین مولفه های پایداری یک جامعه است . 
با این نمایشگاه مطرح کردیم که نگهداری خانه های تاریخی مستقیما با این مهم در ارتباط است و ساخت و ساز های جدید چطور میتواند پایداری فرهنگی را دچار آسیب کند.
ناصر بخشی ، هنرمند و آرشیویست این مجموعه گرانقدر گفتگو کردیم . 
وی نزدیک به ۲۰ سال است که در زمینه ی هنر مفهومی و مجموعه داری فعال است و برای ثبت حافظه ی جمعی ، برخی اسناد و اشیا و کتب تاریخی را جمع آوری می کند . وی بیش از صد هزار اسناد و سی هزار کتاب تاریخی و چاپ سنگی و .. در موزه ی شخصی‌  جمع آوری کرده است .
موزه ی آرشیو ، اولین موزه اسناد و آرشیو در ایران است که متمرکز بر هنر معاصر است و به همه ی اشیا تاریخی از دیدگاه هنر مدرن نگاه میشود . در طول بیست سال سابقه مجموعه داری با مجوز دولتی ، این آثار از طریق مجموعه دار ها ، خانواده ها و فروشنده ها خریداری و گردآوری شده اند . اخیرا بخشی از این اسناد ، در موزه هنر مکتب به نمایش گذاشته شده است.
این نمایشگاه حاوی اسناد و اوراقی است که طی ۱۰۰_۱۲۰  سال اخیر از زوایا و پشت پرده چگونگی ساخت و مرمت و اماکن تاریخی تبریز از جمله خانه ی صدقیانی، ارگ علیشاه ،مسجد کبود، دبستان خواجه نصیر تبریز،خانه کلکته چی و مسجد جامع تبریز می گویند.
این اماکن که از مهمترین بناهای تاریخی تبریز و ایران هستند، با آنکه در برهه‌هایی از زمان دچار بی مهری شده‌اند ولی در هر دوره از تاریخ کسانی چون محمدباقر کلکته چی ،برادران خویی و یا نهاد های خیرین و بازاریان دلسوز بوده اند که در حفظ و احیای آنها هزینه و کوشش بسیار کردند.
ناصر بخشی در خصوص اهمیت آرشیو اسناد می‌گوید : از این باب که سیستم چگونه توسط ارگان های مردمی و خیرین شکل گرفته و مرمت و احیا و ساخت ابنا بزرگ تاریخ بر گرده چه کسانی بوده ، حائز اهمیت است . برای شخص بنده ، ورود و خروج خیرین به مسئله ی کنشگری جامعه و مسئولیت پذیری آنها و حضور بی دریغ انها در موقعیت های فرهنگی هنری و مسائل آموزشی چون مدرسه سازی بسیار جذاب بوده و در این نمایشگاه به پشت پرده ی این وقایع پرداخته شده است که میتواند الگویی برای فرهنگ سازی در جامعه باشد تا جوانان و خیرین ببینند چطور در جامعه موثر واقع شوند. همچنین این اسناد ، فاکتور های مهمی برای پژوهشگران این حوزه محسوب میشوند که اهمیت بالای این آرشیو را دوچندان میکند.
در نهایت از اتاق شاه نشین یا اتاق نقاشی خانه بازدید کردیم که یکی از زیبا ترین و مجلل ترین اتاق های موزه ی حریری است که در بنای بیرونی دارای نقاشی های دیواری است که به همت مرمت‌کاران اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی به زیبایی مرمت شده و با طرح مرمری پوشانده شده است. 
نقوش زیبای تزیینی حاشیه در اطراف طاقچه ها و نقاشی هایی از پیکره ها به تعداد ۱۰ عدد بسیار چشم نواز بودند. 
با اینکه اتاق به خاطر پرده های تیره، تاریک به نظر می آمد ولی چیزی از زیبایی نگاره هایی که با هنر قاجاری ترکیب شده بودند، کم نمی کرد. 
نقوش دیواری شامل دو مجلس از داستان یوسف و زلیخا و چهار مجلس از مهمانی های زنانه و دو نقاشی از پیکره مردان قاجار با اسب بودند که همه در دسته بندی نقوش بزمی قرار میگیرند. این نقاشی های بدون امضا و بی نام از آثار نقاشان تبریزی هستند. 
به گزارش نصر ، این نمایشگاه تا تاریخ دهم خرداد ماه امسال در خانه تاریخی حریری واقع در پیاده راه تربیت ، کوچه نورهاشمی ، پلاک  ۱۳۲ درساعات اداری میزبان علاقه مندان است.
انتهای پیام/