افت کیفیت آموزش مجازی

به گزارش نصر، ترم زمستانی سال تحصیلی گذشته به‌صورت مجازی آغاز و با امتحانات حضوری پایان یافت. افزایش نرخ مشروطی بیان می‌کند کسانی که در امتحانات مجازی موفق به کسب حداقل نمره برای قبولی بوده‌اند، در ارزشیابی حضوری امکان آن را نداشته‌اند. این مساله بیانگر کاهش کیفیت آموزش در دوران غیرحضوری بودن دانشگاه‌ها به‌دلیل شیوع ویروس کرونا در مقایسه با آموزش پیش از کرونا است.
از نظر خود دانشجویان و اساتید این افت کیفیت دلایل مختلفی داشته است. برای مثال پایین بودن سرعت اینترنت و قطعی و اختلال سامانه‌های آموزش الکترونیک یکی از چالش‌های همیشگی آموزش غیرحضوری بوده است.
علاوه بر آن در این دوران بود که پایین بودن سواد رایانه‌ای اساتید، دانشجویان و کارکنان و عدم تسلط آنان بر محیط سامانه آموزش الکترونیکی هویدا شد.
همچنین در این ایام همه دانشجویان به ابزارهای الکترونیکی همچون لپ‌تاپ دسترسی نداشتند. در نهایت سردرگمی اساتید درخصوص نحوه سنجش و ارزشیابی دانشجویان موجب تفاوت ژرف نتیجه ارزیابی حضوری و مجازی شد. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداخته است.
این پژوهش پیشنهاد می‌کند تا در صورت لزوم استفاده از این نوع آموزش با « اولویت‌دهی به تمرکز بر عوامل آموزشی بر زیرساختی»، « بازنگری و به‌روزرسانی برنامه درسی در رشته‌های مختلف و تاکید بر استفاده از فناوری توسط وزارت‌ها علوم و بهداشت»، « اصلاح آیین‌نامه ترفیع سالانه اعضای هیات علمی» و « استفاده از آزمون‌های تکوینی و به حداقل رساندن امکان تقلب در آزمون‌ها» کیفیت آموزش مجازی افزایش یابد.

عوامل موثر بر کیفیت آموزش مجازی
بر اساس این گزارش به‌طور کلی کیفیت آموزش به عوامل مختلف و متنوعی بستگی دارد؛ اما ازآنجاکه بازه زمانی مورد نظر دوره همه‌گیری کرونا است و در این دوره آموزش در دانشگاه‌ها به شیوه مجازی صورت گرفته است، می‌توان گفت عوامل موثر بر کیفیت آموزش مجازی به‌صورت کلی، عوامل آموزشی و عوامل فناوری هستند.
دسته اول یعنی عوامل آموزشی شامل شرایط مربوط به یاددهنده و یادگیرنده، محتوا و کیفیت ارزشیابی است. عامل دوم یعنی عوامل فناوری، سخت‌افزار و نرم‌افزار لازم، سرعت اینترنت، پشتیبانی فنی و برخط را دربرمی‌گیرد. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به‌عنوان متولی اصلی آموزش غیرپزشکی اقدام‌هایی را در راستای تداوم و استمرار آموزش‌ها در دوران کرونا انجام داده است.
اما تطبیق اقدام‌های صورت‌گرفته با عوامل اثرگذار نشان می‌دهد که اغلب فعالیت‌های صورت‌گرفته در راستای عوامل فناوری و زیرساختی است و درخصوص عوامل آموزشی بیشتر بر عوامل ترویجی پرداخته شده است. درصورتی‌که با تمرکز بیشتر بر عوامل آموزشی همچون آماده‌سازی یاددهنده و یادگیرنده برای نحوه فعالیت و استفاده از بستر الکترونیک و سایر عوامل این حیطه احتمال حفظ کیفیت آموزش در این دوره می‌توانست بیشتر باشد.
از سوی دیگر بررسی میزان مشروطی دانشجویان در بازه زمانی قبل و حین کرونا که شیوه آموزش و ارزیابی متفاوتی داشته است نشان می‌دهد که نظام آموزشی عالی در شیوه ارزیابی دانشجویان به شیوه الکترونیکی با چالش‌های اساسی روبه رو بوده است.
به‌طوری‌که تغییر شیوه ارزشیابی در دوران کرونا به کاهش ۶۰درصدی میزان مشروطی در مقاطع، رشته‌ها و دانشگاه‌های مختلف منجر شده است؛ چراکه در این مدت عامل اثرگذاری بر بهبود کیفیت آموزش و در نتیجه عملکرد تحصیلی دانشجویان قابل شناسایی نیست. از سوی دیگر با ارزشیابی و بازگشت به ارزشیابی حضوری در نیمسال دوم ۱۴۰۰-۱۴۰۱ نیز نرخ مشروطی واقعی دانشجویان تا ۶۰درصد نسبت به دوره کرونا افزایش داشته است که به‌طور کلی می‌توان گفت کیفیت آموزش که یکی از مولفه‌های ارزشیابی و تناسب آن با شیوه تدریس است، با چالش و افت مواجه بوده است.

افت کیفیت از نگاه دانشجو و استاد
 این گزارش به بررسی دیدگاه اساتید و دانشجویان پرداخته است. بسیاری معتقد بودند که پایین بودن سرعت اینترنت و قطعی آن و اختلال سامانه آموزش الکترونیکی یکی از چالش‌های رایج بوده است. پایین بودن سواد رسانه‌ای اساتید، دانشجویان و کارکنان و عدم تسلط آنان بر محیط سامانه آموزشی یکی دیگر از چالش‌های مذکور بوده است. همچنین در این دوران همه دانشجویان به تجهیزات و امکانات آموزش الکترونیکی همچون لپ‌تاپ دسترسی نداشته‌اند.
یکی از مهم‌ترین موارد ذکرشده، سردرگمی اساتید درخصوص نحوه سنجش و ارزیابی دانشجویان و عدم تناسب لازم و کافی برنامه‌های درسی موجود با شرایط آموزش مجازی بوده است. علاوه بر مسائل مذکور، نبود سیاست و برنامه‌های مدون و مشخص برای آموزش در دوره‌ کرونا، کاهش تعاملات انسانی و عاطفی به‌عنوان یکی از پیش شرط‌های یادگیری، کاهش انگیزه و تمرکز برای حضور در کلاس، کاهش کیفیت محتوای ارائه شده و تناسب آن با شرایط کلاس همگی از عواملی هستند که دست به دست هم داده و موجب شده‌اند که کیفیت آموزش کاهش و تقلب در امتحانات زیاد شود.

 ضرورت تمرکز بر آموزش
ارزیابی‌های انجام‌شده درباره کیفیت آموزش مجازی حاکی از آن است که به‌دلیل عدم آمادگی برای مواجهه با پاندمی کرونا، تمرکز اصلی بر عوامل مبتنی بر فناوری و زیرساختی بوده است. به همین دلیل برای افزایش کیفیت آموزش مجازی، توجه به مسائل آموزشی از اهمیت بالایی برخوردار است. بررسی اقدام‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مشخص می‌کند که بیشتر تمرکز این وزارتخانه بر اقدام‌های زیرساختی بوده است؛ هرچند با توجه به حدود اختیارات دانشگا‌ه، آنها خود می‌توانستند به‌صورت مستقل اقدام‌هایی را در زمینه تقویت سواد رسانه‌های و تسلط بیشتر اساتید و دانشجویان بر محیط نرم‌افزارهای مورد استفاده و به‌طور کلی تقویت یاددهنده و یادگیرنده صورت دهند.
برای مثال ازآنجاکه در بسیاری از رشته‌ها نیاز به بازنگری و به‌روزرسانی برنامه‌های درسی و سرفصل‌های آموزشی ضروری است، می‌توان در فرآیند انجام این کار برنامه درسی متناسب با آموزش الکترونیکی را نیز طراحی کرد. اگرچه محتوای ارائه‌شده در دوره‌های حضوری و غیرحضوری همپوشانی بالایی با یکدیگر دارند، اما این دوره‌ها شرایط خاص خود را دارند از این منظر برجسته‌سازی جایگاه فناوری در آموزش متناسب با رشته یکی از الزامات بازنگری و به‌روزرسانی رشته‌ها است.

عدم آشنایی اساتید با فناوری الکترونیکی
این گزارش بیان می‌کند که با توجه با به عدم آشنایی و تسلط کامل برخی از اعضای هیات علمی در استفاده از فناوری‌های مرتبط با آموزش الکترونیکی که در دوره کرونا شواهد آن بیشتر مشخص شد، پیشنهاد می‌شود دانشگاه‌ها در آیین‌نامه ترفیع سالانه اعضای هیات علمی، معیاری الزامی را برای حضور آنان در دوره‌های آموزش این فناوری‌ها قرار دهند که هرسال از سوی دانشگاه برگزار می‌شود.
در این دوره‌ها می‌توان با ارائه جدید فناوری‌های مرتبط با آموزش الکترونیکی دانش و مهارت اعضای هیات علمی را در این زمینه ارتقا بخشید. علاوه بر ارتقای دانش فنی اساتید، استفاده از آزمون‌های تکوینی و به حداقل رساندن امکان تقلب در آزمون‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از معضلات اساسی آموزش به شیوه الکترونیکی مربوط به نحوه ارزیابی و سنجش دانشجویان است.
به این منظور دانشگاه‌ها باید دستورالعملی برای تقویت آزمون‌های تکوینی در طول ترم و استفاده از شیوه‌ها و ابزارهای گوناگون برای به حداقل رساندن امکان تقلب با استفاده از نرم‌افزارهای تشخیص هویت تدوین کنند. در این دسته از نرم‌افزارها با استفاده از شیوه‌هایی همچون اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل خصوصیات فیزیکی و رفتاری فرد، و بررسی مستمر ویژگی‌هایی مانند گرمای دست کاربر و اثر انگشت امکان تقلب در آزمون‌ها و همچنین حضور افراد دیگر به جای فرد در کلاس‌ها را می‌توان به حداقل رساند.
انتهای پیام/