بیم و امیدهای حرکت نوپای سینمای آذربایجان

در سینمای بعد از انقلاب نیز سینماگران تبریز و آذربایجان‌شرقی نقش بسزایی داشته‌اند و برگزاری موفق جشنواره‌هایی مثل وحدت، رحمت و ... گواه این امر هستند. اما طی سال‌های اخیر سینمای تبریز و منطقه‌ی آذربایجان با آثاری به ویژه از نسل جوان توجه بیش از پیش مخاطبان را به خود جلب کرده است. تعداد آثار تولید شده در گونه‌های مختلف از جمله داستانی، مستند و تجربی نیز گواه این است که فیلمسازان این منطقه در دهه‌ی اخیر فعال‌تر از هر زمانی بوده‌اند و حتی در دو سال رکود کرونایی نیز کار و تولید کرده‌اند.
موفقیت‌هایی که تعدادی از فیلمسازان آذربایجانی در این سال‌ها در عرصه‌های بین‌المللی و ملی به دست آورده‌اند، نشان می‌دهند که حرکت‌های تازه‌ای در این عرصه در حال وقوع است. در این میان آن‌چه مسلم است، این است که سینماگران تبریز و آذربایجان‌شرقی به طور کاملاً فردی و مستقل کار خود را شروع کرده، تمام مصائب موجود در راه ساخت یک اثر سینمایی را به جان خریده‌ و به موفقیت‌هایی نیز رسیده‌اند. بی‌آن‌که از سوی سازمان یا ارگانی حمایت و پشتیبانی شوند. این موضوع در ساخت فیلم کوتاه بیش از همه خودنمایی می‌کند که حتی سرمایه‌گذاران خصوصی نیز برای تولید آن خطر نمی‌کنند، چرا که جز جشنواره ها، محلی برای ارائه فیلم کوتاه نیست و بلیط‌فروشی نیز برای آن انجام نمی‌شود.
پس می‌توان گفت که آن‌چه امروز به نام سینمای آذربایجان از آن صحبت می‌کنیم، سینمایی نیست که ساز و کارها و سیستم موجود بخواهد عزم و توجهی برای بالندگی‌اش داشته باشد، بلکه حاصل عشق و علاقه و به تبع آن تلاش و خطرپذیری سینماگران این منطقه است که سینما از هر سود و منفعتی برایشان ارجح بوده و با وجود موانع بسیار در این مسیر قدم برداشته‌اند. وقتی از ساز و کار سخن می‌گوییم منظور این است که عبارت سینمای تبریز یا سینمای آذربایجان زمانی می‌تواند رسمیت داشته باشد که ما مجبور نباشیم با دیگران بر سر زبان مادری فیلم‌های این منطقه چانه بزنیم و این موضوع آن‌قدر جا افتاده باشد که دیگر در نشست‌های خبری به جای جدل بر روی زبان ترکی فیلم، در خصوص مسائل فنی و محتوایی دیگر سخن گفته شود. اما به نظر می‌رسد سینمای ایران برای پذیرش این امر در ابتدای راه است و بخشی از این موضوع نیز به خودِ فیلمسازان منطقه مرتبط است؛ چرا که اگر قرار باشد سینمایی مستقل به نام سینمای آذربایجان و تبریز داشته باشیم، باید تمام ویژگی‌های منطقه، اعم از زبان، جامعه، جغرافیا، فرهنگ و ... را در فیلم‌های تولیدی ببینیم و صرفاً به ساخت فیلم به زبان مادری بسنده نکنیم.
نباید فکر کنیم که اگر فیلمی با یک موضوع عمومی که در هر منطقه از کشور می‌تواند اتفاق بیفتد، به زبان ترکی ساخته شود، می‌تواند سینمای آذربایجان نام بگیرد، برای چنین عبارتی مختصات بسیاری لازم است که هنوز در تولیدات داستانی و تجربی این منطقه چندان اتفاق نیفتاده است. در واقع می‌توان گفت با نگاهی به آثار تولیدی فیلمسازان آذربایجان‌شرقی و تبریز، به ویژه در حوزه فیلم کوتاه آن‌چه در اغلب آثار به چشم می‌خورد، ضعف فیلمنامه است و به نظر می‌رسد بسیاری از فیلمسازان جوان ما بیشتر از محتوا و موضوع بر روی تکنیک و گرفتن تصاویر زیبا تمرکز می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود در بسیاری از جشنواره‌ها موفقیت چندانی به دست نیاورند. قدر مسلم یک فیلمنامه‌ی خوب و محکم بر هر چیزی ارجحیت دارد و تمرکز ویژه‌ای را می‌طلبد.
کوتاه سخن این‌که سینما در منطقه‌ی آذربایجان و تبریز طی چند سال گذشته روزهای خوبی را تجربه کرده و آثار قابل توجهی را ارائه داده است، اما موانع و مشکلات پیشِ رو آن‌قدر فراوانند که شاید کمتر سینماگری این روزها جسارت شروع کار تازه‌ای را داشته باشد و اگر هم اثری تولید شود تنها از روی عشق و علاقه است، اما بی‌شک متاسفانه این نوع فیلم‌سازی نمی‌تواند تداوم زیادی داشته باشد. سینما یک صنعت و یک حرفه است و هیچ صنعت و حرفه‌ای بدون سود مادی در کنار سود معنوی نتوانسته استوار بماند. اگر قرار باشد تبریز و آذربایجان در این هنر-صنعت حرفی برای گفتن داشته باشد و خودش را اثبات کند و هنرمندانش را به تهران مهاجرت ندهد، باید هر چه زودتر بسترسازی لازم برای رسیدن به فیلمسازی حرفه‌ای از طرف متولیان دولتی انجام شود در غیر این‌صورت علیرغم وجود پتانسیل‌های و استعدادهای جوان و خوش‌فکری که در حال بالیدن در این عرصه هستند، نمی‌توان امید چندانی به آینده داشت.

حسین اصل عبداللهی، مدرس و‌ کارگردان تئاتر و ‌سینما

منتشر شده در شماره سوم ماهنامه نصر آذربایجان
نسخه دیجیتال سومین شماره ماهنامه نصر آذربایجان به دنبال استقبال مخاطبان به عنوان اولین ماهنامه گویای ایران در دسترس عموم قرار گرفته است. برای مشاهده نسخه دیجیتال و مطالعه مطالب این ماهنامه این لینک را کلیک کرده و ورق بزنید.

انتهای پیام/