خانه بهنام، خانه‌ای با اصالت به سبک قاجاری

به گزارش نصر، خانه بهنام بنایی مربوط به سال‌های پایانی دوران زندیه و سال‌های آغازین دوران قاجار است که در محله مقصودیه تبریز جای گرفته‌ است. این اثر در ۲۳ فروردین ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۸۵۰ به همراه خانه‌های قدکی و گنجه‌ای به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.
همان‌طور که از اسم این بنا مشخص است، مالک عمارت شخصی به نام بهنام گنجه‌ای بود که خاندان آن‌ها از خانواده‌های مهم در عهد قاجار به شمار می‌رفتند و ریشه جد خاندان آن‌ها با قاجار یکی بوده است. در آن زمان، خاندان گنجه‌ای در گنجه زندگی می‌کردند که پس از سلطه روس‌ها به قفقاز، به تبریز آمدند؛ سپس در آنجا به تجارت پرداختند و وارد سیاست نیز شدند.
این خانه زیبا و تاریخی در مرکز شهر تبریز و در محله مقصودیه قرار دارد. برای رسیدن به این خانه باید به میدان ساعت و خیابان ارتش جنوبی بروید. ورودی این خانه در کوچه مشیر دفتر یا به قول خود تبریزی‌ها عزب دفتریلر اول قرار دارد. ورودی این خانه به شکل یک دالان است.
اگر می‌خواهید با اتوبوس به این خانه بروید باید بدانید که دو ایستگاه ارگ و مصلی در نزدیکی اینجا قرار دارند و بعد از پیاده شدن باید کمی به سمت شرق حرکت کنید تا به کوی نوبر و در نهایت کوچه عزب دفتریلر برسید.
همچنین ایستگاه BRT شریعتی هم فاصله کمی با خانه بهنام دارد و می‌توان از آن نیز استفاده کرد. ایستگاه مترو میدان ساعت هم در شمال این بنای تاریخی است و با کمی پیاده‌روی به سمت جنوب به این خانه می‌رسید.
 

اگر در همان قرن دوازده هجری شمسی این خانه را می‌دیدید نهایتا یک خانه اعیان‌نشین و به قول امروزی‌ها لوکس بود و چیز اضافه‌تری نداشت. خانه‌ای یک هزار و 900 متری با ۸۴۰ متر زیربنای اعیان نشین در مرکز تبریز؛ اما هم اکنون با وجود گذشت سالها و گسترش زندگی آپارتمان نشینی و سبک‌های معماری غیر اصیلی که در خانه‌ها وجود دارد، این خانه مانند نگینی کمیاب بوده که دیدن آن بسیار لذت بخش است. این خانه در واقع از دو ساختمان تشکیل شده که یکی بزرگ‌تر و قشلاقی و دیگری کوچک‌تر و ییلاقی است.
در ابتدای ورود به خانه با یک هشتی روبرو می‌شوید. دالانی که در خانه‌های قدیمی، ورودی را نسبت به حریم داخل ساختمان کور می‌کرد و فرد به محض ورود فضای داخل خانه را نمی‌دید. بعد از عبور از هشتی به حیاط بیرونی ساختمان می‌رسید که در وسط آن یک حوض گرد و زیبا قرار دارد.
اگر خوش‌شانس باشید و در حوض آب باشد می‌توانید انعکاس تالار تنبی (طنبی) را در آن ببینید. تالاری در ضلع شمالی که ایوانی زیبا با طاق‌ها و ستون‌های بلند دارد که این طاق و ستون‌ها با نقش و نگارهای زیبا تزیین شده‌اند.
وقتی وارد این تالار شدید همه جای آن نقاشی، گچ‌بری و تزئینات زیبایی می‌بینید. از سقف گرفته تا دیواره‌ها و حتی طاقچه‌ها و شومینه. در اطراف تالار هفت پنجره ارسی با شیشه‌های رنگی و زیبا قرار دارد و به همین خاطر به آن هفت دری می‌گویند. در اطراف این تالار هم اتاق‌های مختلفی با تزیینات و زیبایی‌های خاص خودشان قرار دارند که به آن‌ها گوشواره می‌گویند.
این خانه مانند بسیاری از خانه‌های قدیمی دو بخش اندرونی و بیرونی دارد. اندرونی خانه در شمالی‌ترین قسمت آن است که خود یک حیاط مستقل دارد تا از بیرون دید نداشته باشد. همچنین در قسمت اندرونی پشت بامی وجود دارد که به عنوان بهار خواب و مهتابی استفاده می‌شد.
زیرزمین این خانه نیز زیبا است. در زیر همان تالار تنبی که در ابتدا دیدید نشیمن‌گاهی تابستانی با یک حوض کوچک‌تر و زیبا قرار دارد که اهالی ساختمان گرمای تابستان را در آنجا به سر می‌کردند. در اطراف این زیرزمین نیز مطبخ و انبار قرار داشت.
در قسمت غرب خانه بهنام هم مطبخ، اصطبل و سرویس بهداشتی وجود داشته که امروز دیگر آسیب دیده است.
هم اکنون بخش اداری مدرسه معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز در این ساختمان قرار دارد و درهای آن برای بازدیدکنندگان باز است تا بتوانند در یکی از زیباترین خانه‌های تبریز گشت و گذار کنند.
انتهای پیام/