درویش ، عزیز تبریز

عزیز دولت آبادی فرزند موسی در روز  نهم شهریور ماه سال 1301 شمسی در شهر تبریز دیده به جهان گشود. پس از تكميل تحصيلات و اخذ درجه ليسانس در رشته ادبيات فارسي و علوم تربيتي در سال 1322 شمسي وارد خدمت آموزش و پرورش شد. به سال 1330 دوباره به ادامه تحصيل همت گماشت. با وجود موافقت هيات نظارت دكتراي ادبيات فارسي با ادامه تحصیل وی در دانشگاه تهران ، بدليل مشكلات اداري از جمله عدم موافقت وزارت فرهنگ وقت ،  مجبور به ترك تحصيل از مقطع تحصيلي دكتری شده و به مطالعه و تحقيق و تدريس در شهر تبريز مشغول گردید.
درسال 1335 و همزمان با به ثمر نشستن تلاشهای ارزشمند زنده یاد علی دهقان در تاسیس " کتابخانه ملی تبریز" دولت آبادی بعنوان اولین رئیس کتابخانه ای منصوب شد که بدون استفاده از بودجه دولتی و صرفا با مشارکت فرهنگ دوستان آذربایجانی شکل گرفته بود و بدین جهت عنوان " ملی " را یدک می کشید.
مطالعات و تحقیقات  این پژوهنده کاردیده  در کنار فعالیتهای میدانی وی دستاوردهای ارزشمندی برای تاریخ و فرهنگ تبریز به دنبال داشت  ، تصحیح عالمانه دیوان کمال الدین مسعودخجندی در سال 1337 و همزمان با آن کشف مرقد و مزار این شاعر در محله تاریخی بیلانکوه تبریز از آن جمله اند . دولت آبادی در سال 1337 و همزمان با روزهایی که  در تکاپوی اتمام  کار تصحیح و آماده سازی ديوان كمال خجندی برای چاپ بود ، در پی یافتن محل دفن کمال نیز برآمد تا در مقدمه دیوان بدان موضوع نیز اشارتی داشته باشد ، بررسی های میدانی در محلاتی نظیر بیلانکوه و قله در باغمیشه و همچنین دمشقیه تبریز سرانجام وی را در بیلانکوه تبریز به گورستانی با قبورمتروک و مندرس رساند که در بین اهالی به " گورستان شیخ کمال"  معروف بود و در میانه آن تخته سنگ سیاه بزرگی را بر روی پشته ای از خاک نهاد بودند و  آن را قبر کمال می دانستند.
پس از انتشار دیوان کمال خجندی ، دولت آبادی درسال 1340 موضوع کشف مقبره کمال خجندی را  با پشتیبانی و حمایتهای علی دهقان ( استاندار وقت آذربایجان شرقی) پیگیری نموده و در صدد کاوش اطراف این سنگ سیاه برآمد، زمانی که خاکهای اطراف سنگ مذکور در گورستان شیخ کمال کنار زده شد ، چهارطاقی سرداب گونه ای با سقفی ضربی به شیوه ایلخانی نمایان شد و بدین ترتیب مقبره یا همان خانقاه كمال الدين مسعود خجندي در قبرستان متروك شيخ كمال بيلانكوه پس از حدود شش قرن از زيرخاك سربرآورد .
این خیمه سرادق کمال است       نقصان ز طناب او گسسته
گرد در او ز صبح تا شام            اصحاب کمال حلقه بسته
زیراکه درو مقیم قطبی است        اوتاد به گرد او نشسته
 بر این اساس است که بازشناسی باغ تاریخی موسوم به " باغ کمال" بعنوان یکی از آثار شاخص بازمانده از دوران حکمرانی " آل جلایر"  در تبریز و مدفن بزرگانی چون : کمال الدین مسعود خجندی ( عارف و غزل سرای نامدار قرن هشتم هجری)  ، کمال الدین بهزاد  و سلطان محمد نقاش ( هنرمندان نگارگر و برجسته ترین نمایندگان هنرمکتب تبریز دوره دوم) ، سلطان محمود مجلد ( جلد ساز برجسته عصر صفوی) ، مولانا طوسی ( شاعر) و مولانا علی مشربی شروانی  و... مدیون و مرهون تلاشهای ماندگار این پژوهشگر خستگی ناپذیر تاریخ و فرهنگ تبریز است.
از این ادیب  و محقق عرصه تاریخ ،  فرهنگ و ادبیات  آثار متعدد و ارزشمندی برجای مانده است ، وی شعر نیز    می سروده و در اشعارش "درویش " تخلص می کرد . گزیده ای از اشعار و مقالات عزیز دولت آبادی در مجموعه ای تحت عنوان " تحفه دوریش " به چاپ رسیده است.
تصحیح نقادانه و البته منصفانه کتاب " روضه اطهار " ملامحمد امین حشری بلحاظ نقش تاثیر گذار این تذکره در مطالعات مربوط به رجال و مزارت تبریز حائز اهمیت است . دولت آبادی در مقدمه این اثر که به سال 1369 صورت اتمام پذیرفته با اشاره به سختی های کار تصحیح این کتاب می نویسد : نگارنده با آگاهی از ناهمواریهای موجود در راه اصلاح اشتباهات ناشی از تسامح ناسخ و یا مخلص و داوریهای ضد و نقیض محققان  و استقرای ناقص بعضی ، دست ناتوان خود را بدین مهم یازید و با استعانت از ارواح عرفا و اولیا و فضلاء و شعرای مدفون در این دیار پای به وادی طلب نهاد و سرزنش خارمغیلان مشکلات را به جان خرید .... .
آن عزیز فقید بعد از سپری نمودن عمری پربار ، سرانجام در روز دهم اردیبهشت ماه سال 1388 چشم از جهان فروبسته و پیکرش در مقبره الشعرای سرخاب تبریز که پژوهش های زیادی را در مسیر بازشناسی و معرفی مزارات آن به انجام رسانده بود، بخاک سپرده شد، روحش شاد و یادش همواره گرامی باد.

مهدی بزاز دستفروش
انتهای پیام/