فروپاشی برجام نزدیک است؟

منبعی آگاه و البته بدون ذکر نام از مقامات آمریکا به رویترز گفته دولت ایالات متحده در راستای آماده‌کردن خود برای رویارویی با احتمال عدم بازگشت تهران به میز مذاکرات، در حال بررسی موضوع مسدود‌کردن راه فروش نفت ایران به چین است. با رسانه‌ای‌شدن این موضوع البته احتمالا به دنبال ارسال پیامی به جانشینان حسن روحانی و محمدجواد ظریف در ریاست‌جمهوری و وزارت خارجه نیز بوده‌اند؛ «اگر به توافق برنگردید، حتی به چین هم نمی‌توانید نفت بفروشید».
به گفته او، واشنگتن در اوایل سال جاری میلادی به پکن گفته بود که در‌حال‌حاضر هدف اصلی‌اش، احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی با ایران است و با فرض بازگشت به‌موقع به این توافق، نیازی به مجازات شرکت‌های چینی که با خرید نفت خام ایران، تحریم‌های آمریکا را نقض می‌کنند، نیست؛ اما اکنون، برای آمریکا مشخص نیست آیا مذاکرات از سر گرفته خواهد شد یا نه و آیا سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور آینده ایران، حاضر است مذاکرات را از جایی که در ۲۰ ژوئن/ ۳۰ خرداد، متوقف شده، از سر بگیرد یا اصرار به شروع از نقطه صفر دارد. شروع از نقطه «صفر» ادعایی است که در روزهای گذشته در رسانه‌ها به‌عنوان برنامه احتمالی تیم دیپلماسی رئیسی مطرح شده است. این ابهامات درباره سرنوشت مذاکرات و توافق باعث شده آمریکا بررسی موضوع تحریم شرکت‌های چینی خریدار نفت ایران را در دستور کار خود قرار دهد.
 هزینه  بازگشت از  مرز  توافق؟
این خبر در حالی منتشر می‌شود که مقامات ایران رسما اعلام کرده‌اند ایران ادامه مذاکرات را به زمانی پس از آغاز دوره ریاست‌جمهوری رئیسی موکول کرده است. این مقام آمریکایی در‌این‌باره به خبرگزاری رویترز می‌گوید: «اگر ما به برجام برگردیم، دیگر دلیلی برای تحریم شرکت‌های وارد‌کننده نفت ایران وجود نخواهد داشت؛ اما اگر احتمال بازگشت قریب‌الوقوع به برجام ضعیف شود، آن‌گاه تدابیری در قبال وضعیت جدید وضع خواهد شد». پیش‌از‌این، وال‌استریت‌ژورنال ضمن انتشار گزارشی در‌این‌باره که آمریکا تشدید تحریم‌های ایران به‌ویژه با توجه به رابطه تهران با پکن را در دست بررسی دارد، اعلام کرده بود که چین در ماه‌های نوامبر تا مارس گذشته، روزانه به‌ طور متوسط ۵۵۷ هزار بشکه نفت خام از ایران دریافت کرده است. پالایشگاه‌های چینی بزرگ‌ترین واردکننده نفت ایران هستند و شرکت نفت چینی «کنکورد پترولیوم» به بازیگر اصلی خرید نفت از دو کشور تحریم‌شده ایران و ونزوئلا تبدیل شده است.
 از   امید  به  تردید
علی ربیعی، سخنگوی دولت، هفته گذشته گفت نتایج گفت‌وگوها با مصوبه‌ای که مجلس ارائه کرده، قابل تطبیق نیست و تلویحا توضیح داد توقعی که اصولگرایان و مجلس تحت کنترل آنها از توافق احیای برجام دارند، برآورده نیست. در کنار این اخبار خبر تمایل تیم رئیسی به شروع مذاکرات با آمریکا از صفر نیز در برخی رسانه‌ها منتشر شده است. این اخبار همه حاکی از این هستند که برخلاف آنچه تا همین چند هفته پیش تصور می‌شد، احتمالا ایران و دیگر بازیگران برجام در آستانه امضای توافق و امضای برجام نیستند؛ بلکه ممکن است تازه در اوایل نقطه آغازین دور تازه‌ای از مذاکرات باشند و شاید حتی برای این آماده شده باشند که برجام را کنار بزنند و واقعا از «صفر» مذاکرات را شروع کنند.
توافق  حیاتی  با  آژانس، همچنان  بلاتکلیف
در کنار همه اینها، مسئله دیگری نیز هست که می‌تواند وضعیت مذاکرات را از این بغرنج‌تر کند و آن بلاتکلیفی توافق ایران با آژانس است. ایران با وجود توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی، داده‌های نظارتی را بر مبنای توافقی سه‌ماهه با آژانس حفظ کرد و پس از پایان دوره سه‌ماهه، اعلام کرد یک ماه دیگر نیز این کار را ادامه خواهد داد؛ اما از اوایل تیر بدون هیچ اعلام رسمی، ظاهرا ایران هنوز مشغول حفظ داده‌هاست؛ اما هر زمان ممکن است تهران تصمیم به حذف این داده‌ها بگیرد و چنین تصمیمی، موفقیت مذاکرات احیای برجام را بسیار دورتر از آنچه هست، خواهد کرد. با توجه به اینکه این وضعیت حاصل مصوبه اصولگرایان در مجلس فعلی است، دور از انتظار نیست که دستیابی آنها به دولت، گام آخر را در این زمینه بردارد و کار نظارت آژانس را یکسره کند.
پیام  واشنگتن  به  ساکن  آینده  پاستور
ذات انتشار چنین خبری از سوی یکی از مقامات ایالات متحده نیز به خودی خود کنشی معنادار از سوی واشنگتن است. این خبر از جنس اخبار جنجالی نیست یا خبری نیست که به کار چالش‌های درونی و جنگ‌های سیاسی واشنگتن بیاید. از‌این‌رو بعید به نظر می‌رسد که درز آن به رسانه‌ها برخلاف خواست و ترجیح کاخ سفید بوده است. انتشار آن در رسانه‌ها احتمالا با هدف ارسال پیام به دولت آینده ایران نیز انجام شده است. با توجه به مواردی که برشمرده شد، واشنگتن دریافته است که باید احتمال فروپاشی توافق با تصمیم ایران یا دوربرگردان دولت رئیسی و بازگشت به عقب در روند مذاکرات را جدی بگیرد. چنین خبری در چنین فضایی احتمالا بناست به تیم رئیسی نشان بدهد در فضای بدون مذاکره و بدون برجام، آمریکا چه رویکردی را در پیش خواهد گرفت: ادامه و تشدید تحریم‌ها و شاید این بار، تعامل بهتر با دیگر کشورها برای اجرائی‌کردنشان.
انتهای پیام/