جهان پهلوان؛ استحکام بخش حکومت اتابکان

در اواسط قرون ۱۱ و ۱۲ میلادی دولت اتابکان آذربایجان تشکیل گردید و در ۱۱۷۵ میلادی نصرت الدين محمد جهان پهلوان پسر الدنيز از سلاله اتابکان دومين حاکم آذربایجان شد. در زمان او این دولت استحکام بیشتری پیدا کرد و حکومت اتابکان به استحکام رسيد.
جهان پهلوان پسر شمس الدين الدنيز و مؤمنه خاتون (بيوة طغرل پادشاه سلجوقی) بود. او دوران جوانی خود را در حماسه ها، يورش ها و جنگ ها سپری نمود. از اوایل زندگی کارهای دولتی و دیپلماتیک را فرا گرفت و از نوجوانی در قدرت و جنگیدن مشهور بود. از دوران پدرش تا به امروز از غلبه های او در کشتی افسانه های زیادی نقل گردیده است.
روایت می کنند که در موقع مراجعت از تبریز شخص فقیری به نام قراملکی در کشتی به او غلبه کرد. این حادثه تماشاچیان را به حيرت انداخت. قراملک یکی از محله های تبریز است. نام این پهلوان فقير هم مثل نام جهان پهلوان به دهان ها افتاد.
در سال 1160 ميلادي الدنيز اتابک اعظم پسرش جهان پهلوان را که هنوز هشت ساله بود به حاجبی تعیین نمود و یک سال بعد او را با دختر حاکم ری اینانجی خاتون نكاح بست. جهان پهلوان چهار پسر و چند دختر داشت.
جهان پهلوان به محض شنیدن فوت پدرش با عجله از پایتخت خود همدان به طرف نخجوان به راه افتاد و خزینه پدرش را تصاحب نمود. سلطان سلجوقی به تحریک امرای عراق عجم در رأس یک لشکر شمرده برای رویارویی با جهان پهلوان راهی آذربایجان شد و ليكن به علت دوری راه خسته شد و به همدان بازگشت و در آن جا با دختر حکمران نکاح بست. سپس جهان پهلوان را به اتابکی تعیین نمود و برای صلح پیش خود فرا خواند و بعد از کم زمانی دنیا را وداع گفت.
در سال 1175 میلادی جهان پهلوان تبریز را تحت حاکمیت خود آورد. به نوشته آکادمیسین بنیاداوف در نتيجه نفوذ اتابک جهان پهلوان تمام نیروها و ارگان های لشکری و کشوری تابع او گردیدند. در دوران حکومت ده ساله او هیچ یک از فرمانروایان مناطق خارج معترض نشدند و گرجی ها خواسته های او را قبول نموده با او صلح کردند و پیمان دوستی بستند. جهان پهلوان اراضی بزرگی را تصاحب نمود و ثروت خود را میان پسران خود تقسیم کرد. ابوبكر پسر قیزیل ارسلان را وارث خود اعلام نمود و اداره آران را به او سپرد. اصفهان و ری را به قوتلوايناج محمود و حکومت همدان را به ازبک واگذار کرد.
در اواخر حکومت جهان پهلوان در سرحدات غرب بانی خاندان ایوبی قهرمان شناخته شده و حملات جنگ های صلیبی حاكم مصر و سوريه صلاح الدین یوسف فعالیت بزرگی از خود نشان می داد.
جهان پهلوان در نتیجه کاردانی و دیپلماتیک توانست قبل از رویارویی با صلاح الدین یوسف سرحدات خود را محافظت نموده و نگه دارد. جهان پهلوان که برای حفاظت آذربایجان، همدان و مناطق شرق از یورش و هجوم صلاح الدین یوسف با لشکریان خود بدان جا رفته بود. او در راه بیمار شد. ليكن تلاش اطباء درباره او مؤثر واقع نشد و در سال ۱۱۸۹ میلادی در همدان بدرود حیات گفت و جان به جان آفرین تسليم نمود.
جسد او را به قلعة النجه بردند و در کنار آرامگاه زاهده خاتون به خاک سپردند. جهان پهلوان حملات خود را به طرق مختلفی به خادمین علم و مدنیت نشان می داد. در سرای آن علما، حكما، دانشمندان و شاعرانی که از آسیای نزدیک می آمدند بسیار به چشم می خوردند. برای مثال شاعر بزرگ آذربایجانی خاقانی شیروانی از شیراز فرار نموده و در حمایت جهان پهلوان زندگی می کرد.
همچنین شاعر دیگر ما نظامی گنجوی که اثر خسرو و شیرین خود را به طغرل و یا واضح تر بگوییم به جهان پهلوان اختصاص داده بود در آن سرای به سر می برد.
انتهای پیام/