ابوالعلاء گنجوی ملک الشعرای شیروانشاه

در قرون ۱۱ و ۱۲ میلادی پس از آمدن ترک های سلجوقی به آذربایجان در سال هایی که آذربایجان در اشغال و تخت خلافت عرب ها بوده برای کشف مدنيت و اقتصاد باثمر از طریق علم شرایط به خصوصی وضع گردید. در شهرها مدارس و مکتب خانه ها تأسیس شد. کتابخانه های شخصی و عمومی به فعالیت افتادند. مراکز تولید کاغذ، ترجمه کتاب و صحافی دایر گردید. رصدخانه ها بنا شد. در شهرهایی چون شاماخ ، اردبیل و تبریز بیمارستان های عمومی تأسیس نمودند.
در میان این شهرها، گنجه از موقعیت به خصوصی برخوردار بود. در آن زمان این شهر پانصد هزار نفری به زبان های ترک، عرب، فارس، آلبان، یهود و گرجی و همچنین به سایر زبان ها تكلم می کردند.
بسیاری از تجار، علما، شعرا و صنعتگران به این شهر روی آوردند. در اواسط قرن ۱۱ میلادی شاعر نامی آذربایجان قطران تبریزی نیز به شهر گنجه مهاجرت نمود و در کوتاه زمانی به دعوت شدادیان به دربار آنها راه یافت. او در میان شعرای دربار موقعیت خوبی را احراز نمود.
ابوالعلاء گنجوی در اواخر قرن ۱۱ میلادی در گنجه متولد شد و پس از پایان تحصیلاتش به شهر خیلات پایتخت سلاطين ارامنه و مسلمين آمد.
 ابوالعلاء پس از کوتاه زمانی خیلات را نیز ترک نموده و به شاماخ کوچ کرد و به جهت استعداد فطری و حاضر جوابیش به خدمت حامی بزرگ شاعران منوچهر شیروانشاه (۱۱۴۹- ۱۱۲۰) معرفی گردید. از تحليل آثار ابوالعلاء معلوم می گردد که او در علوم فلسفه، ستاره شناسی و طب نیز دست داشته است. او جوانان لايق و قابل دربار را به دور خود جمع نمود و از طرف پادشاه رسما ملک الشعرا نامیده شد و بزرگ و حاکم شعرای دربار گردید و مكتب شعر شیروان را به زبان فارسی تأسیس نمود.
در میان شاگردان ابوالعلاء، خاقانی و فلکی شعرای بزرگ و نامی به چشم می خورند. ابوالعلاء خصوصا در مورد بخت و اقبال خاقانی نقش بزرگی را بازی کرد. در مرحله اول خاقانی که با تخلص حقایقی شعر می سرود تخلص جديد خاقانی را قبول نموده و برای خود اختصاص داده و به رسم ترک ها خود را خاقان نامید و از طرف منوچهر شیروانشاه مقام و منزلت بزرگی را کسب کرد.
با اینکه دیوان شعر ابوالعلاء تا به حال دیده نشده و ما در باره آثار او فقط از نوشته های قرون وسطی اطلاعات مختصری کسب نموديم لیکن نام او در تاریخ ادبیات ایران به عنوان شاعر و عالم مشہور فارس برای ابد باقی خواهد ماند.
انتهای پیام/