خواجه على تبريزی؛ شطرنج باز مشهور آذربایجان

خواجه على تبريزی شطرنج باز در اواخر قرن ۱۴ و اوایل قرن ۱۵ میلادی شطرنج باز شناخته شده ای بوده است. از سال های تولد و وفات او اطلاعی در دست نيست.
به نوشته راوندی مورخ قرن ۱۲ شطرنج از زمان های بسیار قدیم در آذربایجان شناخته شده و بازی آن در قرن ۷ میلادی بین مردم متداول گردیده است.
در آن زمان در آذربایجان و در شهرهای بزرگی مثل نخجوان، گنجه، شاماخی، اردبیل و تبریز انکشاف علم و صنعت شروع شد و برای بازی شطرنج، داما و نرد طرفداران زیادی پیدا شد و بين شطرنج بازان رقابت ها افتاد.
نظر به منابع ادبی و تاریخی در قرن ۱۲ میلادی اولین شطرنج باز مشهور آذربایجان جلال الدين نخجوانی بوده است و از شعرا و متفکرین مهستی گنجوی، خاقانی، نظامی، فضولی و نسیمی جزء شطرنج بازان مشهور آذربایجان به شمار می آمدند.
از آثار آنها معلوم می شود که در قرن ۱۴ میلادی در آذربایجان زنان و مردان از کوچک و بزرگ با شطرنج آشنایی داشته و علاقمندی خود را به این بازی نشان می دادند.
خواجه على صاحب یادداشت های خارق العاده است. او تمام قرآن و بسیاری از آثار ادبی را از حفظ داشت و پس از آن که در سمرقند به سرای امیر تیمور راه یافت نام او با لقب شطرنج چی در تاریخ شطرنج ثبت گردید گفته می شود که امیر تیمور خود نیز در انکشاف شطرنج کارهای زیادی انجام داده است. نویسنده نامی « ق . مموری G. Movrey » در سال ۱۹۱۳ میلادی در یکی از آثار خود به نام تاریخ شطرنج می نویسد: «رقیب واقعی و اساسی امیر تیمور شطرنج باز ایرانی و طراح مسايل شطرنج خواجه على تبریزی بود. او درباره ی ترتيب مسایل مختلف شطرنج برای تیمور کمک فکری می کرد و یکی دیگر از رقبای شطرنج امیرتیمور علاء الدین تبریزی بود.»
على تبریزی در سرای امیرتیمور همیشه رقیب قدرتمند بود. او جغرافی شناس مشہور شہاب الدین خافيه را مغلوب نمود.
به نوشته خان دمیر علی تبریزی در سرای امیرتیمور یک کلوپ شطرنج تشکیل داده و خود آن را رهبری می کرد. در زمان کلوپ استاد عبدالوهاب تبریزی، استاد يوسف نجار، استاد شمس الدین کازرونی و سایر اساتید شرکت داشتند و این اولین کلوپ در تاریخ شطرنج به شمار می رود. دانشمند آذربایجانی شهریار قلى اوف در مورد اطلاعات شطرنجی خواجه على تبریزی و سایر فعالیت های هنری او معلوماتی جمع آوری نموده و تأليف اثر خواجه على را دایر به رساله شطرنج اولین بار معرفی کرده است.
انتهای پیام/