یادداشت/
مدیران موزه‌های آذربایجان شرقی چقدر با دانش موزه‌داری مرتبط هستند؟
نصر: اما بعد، بر همگان واضح و مبرهن است که موزه‌داری تلفیقی از رشته‌های مرتبط با تاریخ فرهنگ و هنر و صنایع هنری، باستانشناسی، دانش حفاظت و مرمت است و رشته موزه‌داری تا مقطع کارشناسی ارشد در برخی دانشگاه‌های کشور دانشجو میپذیرد.
در حالت ایده آل برای اینکه شما بتوانید در موزهای به‌عنوان مدیر فعالیت کنید نیازمند تخصص مرتبط (با ارجحیت موزه‌داری) هستید اما واقعیت میدانی چیز دیگری را نشان میدهد.
به واقع میتوان گفت کسی که درزمینه ای آموزش ندیده باشد با استفاده از جزوات و کتاب های موجود نمیتواند به‌سادگی از چیزی همانند راهنما و یا نگهبان اشیا موزهای نقش مهم‌تری را برای ارتقا موزه و جایگاه آن بازی کند با توجه به اهمیت تخصص گرایی در این عرصه از تاریخ ایران با این همه جوانان تحصیل کرده بیکار از هر متخصصی که برای مدیریت موزه‌ها انتخاب می‌شود انتظار میرود با داانش و خلاقیت و توانایی خود موزه و موزه‌داری را رشد دهد اما وقتی به‌عنوان رئیس موزه هیچ تخصصی در این زمینه ندارید چگونه می‌توانید باعث رشد موزه شوید.
آذربایجان شرقی بنا بر اعلام اداره کل موزه ها و فهرستی که در تارنمای آن موجود است دارای حدود 20 موزه دولتی و تعدادی موزه خصوصی است که البته برخی از آن‌ها ساختار موزه ندارند فلذا مدیر نیز ندارند و سرپرستان ادارات شهرستانی مسئولیت موزه‌ها را بر عهده‌دارند به‌نحوی‌که موزه ها در محل اداره میراث فرهنگی جانمایی شده و به همین جهت مسئول اداره میراث شهرستان مسئولیت موزه را نیز بر عهده‌دارند.
لازم به ذکر است بعد از استان تهران شهر تبریز قدیمی‌ترین موزه ایران را دارد که به سال 1336 با نام موزه آذربایجان بنیان نهاده شده است.
با نگاهی گذرا به آمار بر آمده از تحقیق میدانی و مصاحبه در رابطه با ارتباط میان مدارک تحصیلی مدیران موزه‌های آذربایجان شرقی با حوزه تخصصی و سمتی اداری که بر مسند آن نشسته‌اند چند مورد قابل‌ذکر است که به‌صورت مختصر بیان می‌گردد:
بسیاری از افراد که مسئولیت موزه‌های آذربایجان شرقی را دارند هیچ‌گونه مدرک مرتبطی با موزه و موزه‌داری ندارند و درواقع در این امر غیرمتخصص محسوب می‌شوند.
1- نکته مهم اینکه ذکر اسامی افراد تنها به دلیل با سند سخن گفتن و شفاف نمودن ماجرا برای عموم است چراکه ما می دانیم چنین شغل‌هایی در شهرستان‌ها به‌هیچ‌وجه از حقوق و مزایای مکفی برخوردار نیست و این عزیزانی که هم‌اکنون مشغول به کار هستند و با شرایط نامساعد زحماتی را متقبل می‌شوند در غیاب نیروی متخصص و یا عدم جذب نیروهای متخصص در حال انجام وظیفه هستند.
2- بسیاری از افرادی که در موزه‌های استان مسئولیت دارند زمانی استخدام شدند که اصلاً بحثی در رابطه با تحصیل رشته موزه‌داری نبوده است و جذب‌های تخصصی در این رابطه صورت نگرفته و نمیگیرد. به‌نحوی‌که 1) خلأهای قانونی در رابطه با جذب نیروی متخصص وجود داشته و دارد و افراد از بخش‌های دیگر به موزه‌ها انتقال می‌یابند.
2) سازمان میراث فرهنگی سابق و متعاقب آن شعب استانی در رابطه با موزه‌ها به‌هیچ‌وجه آمایشی برای جذب نیروی متخصص نداشته و ندارند چنانکه افراد مختلف با تخصص‌های غیر مرتبطی را به امر موزه‌داری گمارده‌اند. 3) با کمبود نیروی انسانی متخصص رشته موزه داری در استان آذربایجان شرقی مواجه هستیم؟!!
3- به‌هیچ‌وجه جدیتی در رابطه با توسعه موزه‌داری علمی و در رابطه با موزه‌های موجود در این انتخاب‌ها دیده نمی‌شود که این امر باعث شده تقریباً هیچ موزهای در شرایط حاضر نه چندان از لحاظ شرایط نگهداری آثار مساعد باشد و نه برنامه‌ای بلندمدت (مثلاً 10 ساله) برای شکل‌دهی افق پیش رو داشته باشد اوضاع چنان غیرتخصصی است که هیچ‌کدام از این موزه‌ها تارنمای اختصاصی ندارند و اطلاعات این موزه‌ها تماماً از سایت های اینترنتی غیر معتبر و مصاحبه‌ها یا توضیحی کلی در سازمان میراث فرهنگی استانی قابل بررسی و مطالعه است.
4- ارتباط معناداری میان رشته تاریخ و ریاست موزه ها در استان آدربایجان شرقی وجود دارد و البته این در کشور نیز قابل بررسی است.
اما راهکار چیست با توجه به اینکه وزارت میراث فرهنگی در سال 1398 شکل‌گرفته است و بخش مهمی از مکانها و اشیا و آثار فرهنگی و تاریخی که سرمایه مادی و معنوی کشور هستند در قالب موزه ها در حال نمایش و نگهداری هستند آثاری که به‌واقع به‌سادگی نمیتوان قیمتی بر آن‌ها نهاد و از سرمایه ها و ثروت های تمامی ایرانی‌ها هستند پیشنهاد نخست برنامه‌ریزی آتی برای جذب نیروهای متخصص و به‌کارگیری افراد موجود در تخصص واقعی آن‌هاست میراث فرهنگی حقیقتاً فلان شرکت خودرو‌سازی نیست که با معرفی فردی بانفوذ افراد غیرمتخصص را بپذیرد و مدیران باید در مقابل این سفارش‌هایی که موجب نفوذ افراد غیر متخصص در وزارت می‌شوند اندکی مقاومت از خود نشان دهند. دیگر اینکه با همین افراد کنونی مسئله ارتباط میان مدرک تحصیلی و تخصص افراد با موزهای که در آن مشغول به فعالیت هستند در نظر گرفته شود تا بتوان از افراد مرتبط انتظار خلاقیت و توسعه موزه‌های استان را داشت.
خلاصه کلام اینکه به عنوان یک غیر متخصص وقتی نمیدانی می‌خواهی چه کاری انجام دهی، هیچ کاری انجام نمیدهی و معطل میمانی و دیگران را معطل می‌کنی و رشد حوزه را متوقف می‌کنی.
مهدی رازانی/ دکتری مرمت آثار فرهنگی و تاریخی- عضو هیئت‌علمی دانشکده حفاظت آثار فرهنگی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز
انتهای پیام/
نصر