از مترو تا برج‌های تجاری، پروژه‌هایی که قلب بافت تاریخی تبریز را نشانه گرفتند

به گزارش نصر به نقل از ایسنا، این، روایتی از تبریز در دوران محمد علی میرزا است که اگر بخواهیم آن را متناسب با وضعیت کنونی تبریز بنویسم، باید بگوییم که تبریز شهری است که بدترین دخالت‌ها در بافت تاریخی آن انجام شده است و هر جا که به یک اثر تاریخی از این شهر می‌رسیم، پای توسعه نامتوازن و دست درازی سودجویان و ردپای سرمایه را در آنجا می‌بینیم.
چنین رفتارهایی با آثار تاریخی، نتیجه مدیریت ناصحیح در دراز مدت و پروژه‌هایی است که بدون مطالعه نقشه تاریخی و به دلیل پیشی گرفتن سرمایه‌داری بر آثار و هویت تاریخی، ساخته شده‌اند.
عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، معتقد است که اگر ارزش افزوده بیش از حد مجاز مورد نظر سرمایه گذار باشد، برخی چیزها مانند محیط زیست، طبیعت، هوای پاک و حتی آسمان زیبا و بافت تاریخی هم توان مقابله با این سرمایه را ندارند، او در این خصوص به ایسنا می‌گوید: به دلیل نبود معیار و شاخص ارزیابی نمی‌شود گفت که دخالت‌ها در بافت‌های تاریخی استان، کم یا زیاد شده است.
احد نژاد ابراهیمی با اشاره به رتبه خوب آذربایجان شرقی در بین استان‌های کشور در زمینه سرمایه گذاری شهری، بیان می‌کند: با توجه به وضعیت دولت، بخش دولتی و بخش نیمه دولتی برای جذب سرمایه‌ها تلاش می‌کنند و بافت‌های تاریخی هم در پی تلاش سرمایه گذاران برای سود بیشتر در معرض این سرمایه قرار می‌گیرند که این نیز خوبی و بدی‌هایی را دارد.
مدیر عامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی استان در خصوص مشکلات بافت تاریخی در آذربایجان شرقی، می‌گوید: در آذربایجان شرقی تقریبا پس از شروع دوره سازندگی، شاهد تخریب‌های گسترده‌ای در بافت‌ها هستیم.
وی با اشاره به برخی طرح‌های توسعه در بافت‌های تاریخی تبریز به عنوان شاخص‌ترین شهر استان، می‌گوید: طرح‌های توسعه اطراف صاحب‌الامر و اطراف میدان شهید بهشتی (منصور سابق) پروژه‌های عتیق و ابریشم، ساخت میدان شهید بهشتی و پروژه‌های اطراف بازار همچون بازار مشروطه از جمله طرح‌های توسعه در بافت‌های تاریخی تبریز هستند.
وی، می‌گوید: ساخت مجتمع‌های آیسان در محله پاساژ نشان می‌دهد که تخریب‌های گسترده‌ای بدون توجه به ارزش‌های بافت‌های تاریخی انجام شده است.
نژاد ابراهیمی با برشماری برخی طرح‌های توسعه در بافت تاریخی شهرستان مراغه، اظهار می‌کند: احداث خیابان جام جم در مراغه بافت را کاملا دو شقه و دگرگون کرد و آثار بسیار ارزشمندی را در آنجا از بین برد.
وی، افزود: اقدامات انجام شده در اطراف برج‌های ارزشمند مراغه مانند برج کبود و برج مدور و برج‌هایی که در کنار آن‌ها و در حد پی و در قالب پروژهای سازماندهی هستند، نیز از آن جمله به شمار می‌آیند.
وی خاطرنشان می‌کند: این اتفاقات به قدری گسترده شد که در بازنگری طرح جامع که در آبان ماه سال ۹۵ توسط شورای عالی معماری و شهرسازی شکل گرفت، توجه ویژه‌ای به بافت تاریخی شهر تبریز و دیگر شهرهای استان شد.
وی، می‌گوید: در این مصوبه از دو پروژه  و یک سایت به طور کامل یاد شد که برج‌های دوقلوی آیسان یا بلوک گلستان در محله پاساژ با ارتفاع بسیار زیاد یکی از آن پروژه‌ها بود که در قلب بافت تاریخی شکل گرفته است.
نژاد ابراهیمی، ادامه می‌دهد: تمامی متخصصان، کارشناسان و فعالان حوزه میراث فرهنگی اعلام خطر کردند که در صورت ساخته شدن این برج‌ها، بازار تاریخی تبریز به عنوان تنها اثر ثبت جهانی تبریز و تنها بازار ثبت شده در فهرست آثار جهانی از طرف یونسکو در فهرست آثار در معرض خطر قرار می‌گیرد که این برای تبریز و مدیریت ارزشی آن بسیار بد بود که نتوانسته بود یک اثر را به خوبی مدیریت کند.
مدیر عامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی استان، می‌افزاید: پروژه بلوک میار میار نیز در قالب تجاری و مسکونی در دل بافت تاریخی، مورد اعتراض واقع و باعث شد تا تعدیل‌هایی در این دو پروژه، انجام شود، در مورد بازار تاریخی نیز مقرر شد تا حریم بازار مورد توجه قرار بگیرد.
وی با اشاره به پروژه عبور خط ۳ مترو تبریز از عرصه این بازار جهانی، اظهار می‌کند: این طرح می‌توانست خطراتی را برای بازار داشته باشد که خوشبختانه با مخالفت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، متوقف شد.
او، ادامه می‌دهد: به دلیل گذر خط دو مترو از بخشی از عرصه بازار جهانی، تمامی هم و غم فعالان میراث فرهنگی در این بوده است که این خط از مجاور بازار کره نی خانه، مسجد شهدا و خیابان تربیت و خانه حریری، حرکت نکند و الزامات کامل گرفتن لرزه‌های احتمالی پیش بینی، شود.
عضو هیات علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز با بیان اینکه در اجرای خط یک مترو نیز هیچ الزامات سازه‌ای در اطراف بناهای تاریخی در نظر گرفته نشده است، می‌افزاید: امروز شاهد تخریب و آسیب‌هایی در مسجد کریمخان، حمام سرهنگ، موزه آذربایجان و مسجد استاد شاگرد هستیم که به دلیل لرزه‌های ایجاد شده بر اثر عبور واگن‌ها و وسایل و تجهیزات مورد استفاده در حفاری مترو، ایجاد شده‌اند.
او، متذکر می‌شود: ایستگاه مقابل استانداری آذربایجان شرقی در حوالی خانه مجتهدی‌ها هم باعث ترک خوردن بخشی از این خانه شده است.
مدیر عامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی استان، می‌گوید: مطابق مصوبه آبان ماه ۹۵ شورای عالی معماری و شهر سازی، ضوابط و مقررات مداخله و ساخت و ساز در بافت تاریخی باید ظرف ۱۰ ماه، مصوب و حریم و عرصه بافت تاریخی مشخص می‌شد، اما با گذشت سه سال و برخی تلاش‌ها تا کنون نتیجه‌ای حاصل نشده و پیگیری‌ها بر این اساس است که این ضوابط و مقررات مورد تصویب قرار بگیرد.
وی در خاتمه تاکید می‌کند: قانون اجرای صحیح و کامل حمایت از بافت‌ها و آثار تاریخی فرهنگی که در تیر ماه ۹۸ بعد از تصویب در مجلس شورای اسلامی توسط ریاست جمهوری ابلاغ شده و کاملا در حال پیگیری برای اجرا شدن به نحو احسن است، می‌تواند راهکاری برای حفاظت از آثار تاریخی باشد.
یکی از تبریز پژوهان نیز معتقد است که بازنگری قانون می‌تواند راهکار خوبی برای حفاظت از آثار تاریخی باشد و در این باره به ایسنا می‌گوید: آخرین قانونی که در مورد محافظت از آثار ملی داریم، مربوط به تاریخ ۱۳۰۹ بوده که در دوره رضا شاه مصوب شده است.
کریم میمنت نژاد، می‌افزاید: در متن این قانون آمده است که باید آثاری را حفظ کنیم و از بین رفتن این آثار، جرم محسوب می‌شود، به شرطی که این آثار مربوط به دوره قبل از زندیه باشند، اکنون حدود ۹۰ سال از این قانون سپری می‌شود و نمایندگان مجلس اصولا باید این قانون را طی سالیان سال بروزرسانی و بررسی می‌کردند که این اتفاق تا کنون نیفتاده است.
به گفته این تبریز پژوه، میراث فرهنگی، آثار مربوط به دوران قاجار را به عنوان آثار واجد ارزش معرفی می‌کند، برخی مالکان خصوصی نیز عمارت‌ها و بناهای ثبت شده به عنوان آثار ملی را با شکایت به دیوان عالی از فهرست آثار ملی حذف می‌کنند که در این صورت نیز مالکان می‌توانند هر رفتاری با آن اثر داشته باشند.
او، تاکید می‌کند که نه تنها آثار دوران قاجار؛ بلکه دوران پهلوی نیز باید در قانون محافظت از آثار تاریخی افزوده شود؛ چرا که آثار زیادی در دوران پهلوی ساخته شده‌اند که جزو ماندگارترین آثار هستند و باید حفظ شوند.
او، معتقد است که برخی خانه‌های تاریخی تبریز از لحاظ ساختاری، نشان دهنده زندگی اجتماعی مردم بوده و به دلیل بزرگ بودن متراژشان توسط افرادی سودجو خریداری شده و تبدیل به آپارتمان می‌شوند، از این رو شاید چند سال دیگر هیچ رنگ و بویی از زندگی مردم در آن دوره نباشد.
انتهای پیام/