نشت IP؛ ضربه پنهان به درآمد یوتیوبرها

به گزارش نصر، «یوتیوب» پلتفرمی است که طی سال‌های گذشته، با وجود همه محدودیت‌های اقتصادی، سیاسی و زیرساختی، برای نسل جوان فارسی‌زبان‌ها، به فرصتی نادر برای کسب درآمد دلاری تبدیل شده بود و چهره‌ متفاوت و نگران‌کننده ای از خود در آغاز سال نوی میلادی نشان می دهد.
اجرای سیاست‌های جدید الگوریتمی و تغییر در سازوکار درآمدزایی در یوتیوب، این‌بار هوشمندتر از همیشه موقعیت جغرافیایی کاربران را شناسایی می‌کند که به گفته برخی یوتیوبر ها، باعث شده سهم تولیدکنندگان محتوای فارسی از درآمد تبلیغاتی این پلتفرم به‌شدت کاهش یابد.
این تحول، در کنار تحریم‌های مالی، فیلترینگ داخلی و کیفیت ناپایدار اینترنت، به بحرانی چندلایه تبدیل شده که نه‌تنها تولیدکنندگان محتوا، بلکه مخاطبان فارسی‌زبان را نیز به‌طور هم‌زمان تحت فشار قرار داده؛ بحرانی که اکنون آینده اقتصاد محتوای فارسی در یوتیوب را با ابهام جدی مواجه کرده است.
در این رابطه، برای بررسی دقیق‌تر ابعاد این تغییرات و تأثیر آن بر اکوسیستم یوتیوب فارسی، با «یاشار بصیر»، یوتیوبر تبریزی و سازنده کانال «جعبه سیاه» و کانال «Vitivi» گفت‌وگو کردیم؛ تولیدکننده‌ای باسابقه که نزدیک به یک دهه در این پلتفرم فعالیت داشته و از نزدیک شاهد تحولات اخیر در الگوریتم‌ها، رفتار تبلیغ‌دهندگان جهانی در یوتیوب و تغییر ترکیب مخاطبان فارسی‌زبان بوده است.

«یاشار بصیر»، جوان ۳۷ ساله تبریزی، سازنده کانال «جعبه سیاه»، محتوایی را تولید می‌کند که در مرز میان سرگرمی و مستند حرکت می‌کند و روایت‌هایی برگرفته از موضوعات مرموز، علمی، تاریخی و پرونده‌های عجیب و گاه ترسناک را با تکیه بر تحقیق دقیق و روایت حرفه‌ای شکل می دهد.
 
مخاطبان کانال «جعبه سیاه» چه کسانی هستند و از نظر سنی و نوع مصرف محتوا، چه ویژگی‌هایی دارند؟ 
مخاطبان اصلی کانال جعبه سیاه را نسل جوان تشکیل می‌دهند که در بازه سنی ۲۵ تا ۴۵ سال قرار دارند و به ویدیوهای بلند، روایت‌محور و مبتنی بر تحلیل علاقه نشان می‌دهند.

از نظر بازدید، وضعیت کانال شما چگونه است؟ بیشترین ویوهایی که تا امروز تجربه کرده‌اید در چه سطحی است؟
ما در کانال‌مان ویدیوهای میلیونی داریم اما طبیعتاً در محتوای فارسی انتظار ویوهای ۵۰ یا ۷۰ میلیونی منطقی نیست. با این حال، بازدیدهای ۵۰۰ هزار و حتی یک تا دو میلیون برای ما عددهای نرمالی هستند و بارها تکرار شده‌اند.

برخی معتقدند مخاطبان یوتیوب فارسی کم هستند. شما که سال‌هاست در این فضا فعالیت می‌کنید، این نگاه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
من حدود هشت سال است که در یوتیوب فعال هستم و به‌نظرم مخاطب یوتیوب از ابتدا با مخاطب اینستاگرام یا سایر شبکه‌ها متفاوت بوده. کسی که یوتیوب می‌بیند، عادت به ویدیوهای بلند دارد. این روزها، ورود برنامه‌ها و شوهای سرگرمی شاید جمعیت زیادی را به یوتیوب آورده ولی این مخاطب‌ها در همان دسته‌بندی‌ها باقی مانده اند.کسی که مثلاً یک برنامه رئالیتی می‌بیند، لزوماً مخاطب محتوای مستند یا علمی نمی‌شود. مخاطب ما از ابتدا وجود داشته و همان مخاطب وفادار قدیمی است.
 

 

در هفته‌های اخیر بحث افت شدید درآمد یوتیوبرهای فارسی بسیار داغ شده. این اتفاق برای شما چگونه رقم خورد؟
من شخصاً در حال حاضر افت درآمد شدیدی را تجربه نکرده‌ام. دو کانال دارم و فعلاً تغییر محسوسی در بند درآمدی احساس نکرده‌ام. واقعیت این است که تقریباً همه تولیدکنندگان محتوا می‌دانستند روزی چنین اتفاقی رخ می‌دهد. این موضوع را نمی‌شود صرفاً گردن یوتیوب انداخت. یوتیوب دشمن ما نیست؛ یوتیوب یک پلتفرم تبلیغاتی است و باید منافع تبلیغ‌دهنده را تأمین کند.

منظورتان از منافع تبلیغ‌دهنده دقیقاً چیست؟
فرض کنید یک شرکت هلندی برای نمایش تبلیغ به یوتیوب پول می‌دهد. طبیعی است که انتظار داشته باشد تبلیغش به مخاطب هلندی نمایش داده شود، نه کاربری در ایران که  به‌دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی، امکان خرید و ... ندارد! اگر تبلیغ به مخاطبی نمایش داده شود که عملاً توان خرید ندارد، تبلیغ‌دهنده احساس می‌کند بودجه‌اش سوخته است. این مسئله کاملاً منطقی است.

نقش VPN ها و لو رفتن IP کاربران ایرانی در این ماجرا چیست؟
نقش خیلی پررنگ فیلترشکن ها مشخص است. ایرانی‌ها از همان ابتدای فیلتر شدن یوتیوب مجبور به استفاده از VPN بودند. قبلاً VPNها کیفیت بهتری داشتند و IP واقعی‌تری ارائه می‌دادند. بعد از وقایع سال ۱۴۰۰ و ورود گسترده ابزارهایی مثل «V2Ray» که یک تکنولوژی چینی است، مشکل نشت IP به‌وجود آمد.
این یعنی لوکیشن واقعی کاربر راحت‌تر شناسایی می‌شود و با توجه به اینکه گوگل بخش بزرگی از زندگی دیجیتال ماست، تشخیص این موضوع برای یوتیوب ساده‌تر شده است.

برخی یوتیوبر ها از ایمیل‌هایی می گویند که از طرف یوتیوب درباره تغییر الگوریتم درآمدزایی دریافت کرده‌اند. تحلیل شما از این پیام‌ها چیست؟
بر اساس همین ایمیل‌ها، مشخص است که تبلیغ‌دهنده‌ها به یوتیوب اعتراض کرده‌اند که چرا تبلیغاتشان روی محتوای فارسی نمایش داده می‌شود، در حالی که آن‌ها خدماتی برای بازار فارسی‌زبان ندارند. اگر مسئله صرفاً IP باشد، ممکن است دوباره مثل گذشته کم‌وزیاد شود اما اگر تصمیم بر این باشد که محتوای فارسی به‌طور کلی ارزش تبلیغاتی کمتری بگیرد، این موضوع بسیار نگران‌کننده است.

افت ۸۰ درصدی درآمد یوتیوبر ها واقعی است؟ 
این موضوع به ترکیب مخاطب هر کانال بستگی دارد. کانال‌هایی که بیش از ۶۰ درصد مخاطب ایرانی دارند، طبیعی است افت شدیدتری را تجربه کنند. به طور مثال در کانال من، حدود ۴۰ درصد مخاطبان از ایران هستند. این عدد طی سه سال گذشته به‌تدریج افزایش پیدا کرده اما شیب آن ملایم بوده. بنابراین تأثیر افت برای من کمتر حس می‌شود.

با این شرایط، آینده یوتیوب فارسی را چطور می‌بینید؟
به‌نظر من یوتیوب هنوز برای یوتیوبر فارسی‌زبان داخل ایران، چرخه اقتصادی خوبی دارد. اما برای یوتیوبرهای فارسی‌زبان خارج از کشور، اگر RPM به‌شدت پایین بیاید، ادامه کار به‌صرفه نخواهد بود. تولید محتوا زمان، انرژی و هزینه زیادی می‌طلبد و اگر درآمد به حداقل برسد، طبیعی است که انگیزه از بین برود.
 

کمی هم درباره خودتان بگویید. چه شد که کار در یوتیوب را شروع کردید؟
من حدود هست سال است در یوتیوب فعالیت می‌کنم و زمانی که شروع کردم، در ترکیه زندگی می‌کردم و دیدم محتوای فارسی با کیفیت حرفه‌ای تقریباً وجود ندارد. آن زمان کانال‌ها بیشتر شبیه اسلایدشو بودند. ما سعی کردیم کیفیت را بالا ببریم و استاندارد تازه‌ای تعریف کنیم. نتیجه‌اش امروز «جعبه سیاه» است.

اگر شرایط بدتر شود، به مهاجرت به تولید محتوای انگلیسی فکر می‌کنید؟
کانال مثل بچه آدم است و نمی‌شود به‌راحتی رهایش کرد.  واقعیت این است که کانال‌های مستند و فکت‌محور امکان مهاجرت به زبان انگلیسی را دارند و اگر لازم باشد، ما هم به سمت تولید محتوای بین‌المللی می‌رویم تا وابستگی به بازار فارسی کمتر شود.
انتهای پیام/