رئیس بنیاد ایران‌شناسی: میراث فرهنگی پیوند میان ملت و هویت تاریخی است

به گزارش نصر، علی‌اکبر صالحی روز یکشنبه در آیین گشایش پنجمین جشنواره بین‌المللی خلاقیت و نوآوری تبریز در هنرهای اسلامی و صنایع‌دستی(ارسیکا) در دانشگاه هنر اسلامی تبریز، اظهار کرد: صدای تپش زندگی در دل بازار کهن تبریز، از ایوان‌های فیروزه‌ای و کوچه‌پس‌کوچه‌های تاریخی آن، طنین‌افکن و غرورآفرین است.
وی افزود: شهر تبریز، این گوهر درخشان آذربایجان با بازار سرپوشیده، مسجد کبود، ارگ علیشاه و معماری کم‌نظیر خود بازتابی از روح زمانه و حافظه‌ی زندگی مردم این سرزمین است و هر آجر در این شهر، روایتگر پیوند داد و ستد، هنر ظریف و اعتقاد اجتماعی مردمان آن بوده و همین میراث، آینده‌ی هویت جمعی ما را شکل می‌دهد.
وی تاکید کرد: تبریز در تاریخ ایران، همواره مرکز تجارت و نماد پایداری و اقتصاد بوده و معماری آن با هویت ملی ایرانیان درهم‌تنیده است و برای همین نیز در جنگ‌ها، همواره پیوند میان معماری و ملت را نابود می‌شود.
صالحی گفت: در کشورهای افغانستان، عراق و به خصوص غزه هزاران اثر تاریخی و فرهنگی نابود شده‌اند و هر کوچه و بنایی که در آتش می‌سوزد، تلاشی برای زدودن حضور یک ملت از حافظه تاریخ و بریدن رشته پیوند میان نسل‌ها است.
وی افزود: جنایتکاران می‌دانند اگر نسلی گذشته‌اش را نشناسد، آینده‌ای نخواهد داشت؛ ازاین‌رو، حمله به میراث فرهنگی در غزه در واقع تهاجمی تمام‌عیار به فرهنگ و حافظه جمعی این تمدن است که به «نسل‌کشی فرهنگی» معروف است.
رئیس بنیاد ایران‌شناسی تأکید کرد: بازسازی پس از جنگ، فصلی دشوار است که عقل، صبر و خرد جمعی می‌طلبد. گاهی جامعه می‌خواهد همه چیز سریع‌تر به حالت نخست بازگردد و گاهی تصمیم می‌گیرد جای خالی را به‌عنوان یادبود حفظ کند تا نسل‌های آینده را آگاه سازد اما تصمیم درست، زمانی پدید می‌آید که مردم محلی، استادان دانشگاه و مدیران در کنار هم بنشینند و به گفت‌وگو بپردازند.
وی، نقش جامعه محلی را در پاسداری از میراث فرهنگی حیاتی دانست و گفت: انجمن‌های مردمی می‌توانند حافظ آثار باشند و روایت‌های شفاهی خود را ثبت کنند. جوانان تبریز نیز با بهره‌گیری از فناوری‌های نو قادر هستند تا چهره‌ی بناهای تاریخی را پیش از آسیب، مستند کنند.
وی افزود: سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند در زمینه آموزش تیم‌های «واکنش سریع فرهنگی» و ارتباط با نهادهایی چون یونسکو و ارسیکا فعال‌تر شوند.
صالحی با اشاره به ظرفیت گردشگری تاریخی و هنری در شهر تبریز با توجه به سابقه و قدمت این شهر، گفت: اگر گردشگری به شکل متوازن برنامه‌ریزی نشود، به‌جای رونق، سبب فرسایش و آسیب به آثار تاریخی خواهد شد. نهادهای فرهنگی و اقتصادی باید با مسئولیت‌پذیری، از تبدیل میراث فرهنگی به کالای صرفاً تجاری جلوگیری کنند.
وی افزود: خصوصی‌سازی بی‌ضابطه نیز می‌تواند اصالت بناها را تهدید کند، درحالی‌که سرمایه‌گذاری هدایت‌شده و نظارت‌شده می‌تواند روح تازه‌ای به بافت تاریخی بدمد.
وی خاطرنشان کرد: مرمت و حفاظت از میراث فرهنگی دانشی زنده است و دانشگاه‌ها باید مهارت‌های مرمتی را علمی‌تر و میدانی‌تر آموزش دهند تا میان دانش و عمل پیوندی مؤثر برقرار شود زیرا اگر میراث فرهنگی در زندگی مردم حضور نداشته باشد، دیر یا زود از حافظه جمعی محو خواهد شد.
رئیس بنیاد ایران‌شناسی کشور افزود: هر بنای تاریخی که با کاربری متناسب و احترام به اصالت حفظ شود، می‌تواند میان گذشته و اکنون پلی بسازد و تداوم فرهنگی را معنا بخشد و امروز میراث فرهنگی ما، دارایی راهبردی ملت ایران است و پاسداری از آن، پایه‌ای از اتحاد مقدس ملی به‌شمار می‌آید که امروز بیش از هر زمان دیگری به آن نیازمندیم.

خلاقیت و نوآوری، مسیر احیای میراث فرهنگی و توسعه پایدار است
بهرام سرمست، استاندار آذربایجان شرقی نیز گفت: برگزاری پنجمین جشنواره بین‌المللی خلاقیت و نوآوری در هنرهای اسلامی و صنایع‌دستی اقدامی بجا و شایسته است، زیرا در جهان امروز رقابت کشورها نه بر سر منابع طبیعی، بلکه بر سر ظرفیت‌های دانشی، فناورانه و میراث گرانبهای فرهنگی است.
وی افزود: در دنیای کنونی، میدان رقابت کشورها حول محور «ظرفیت تولید دانش»، «خلق فناوری» و «تبدیل ایده به پدیده» شکل گرفته است و تجربه کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که ارزش افزوده اقتصادی و تجاری‌سازی ایده‌ها، موتور محرک توسعه پایدار است.
وی تأکید کرد: باید از میراث تاریخی و فرهنگی خود حفاظت کنیم و با تکیه بر خلاقیت و نوآوری، آن را از عمق تاریخ به عصر جهانی‌شدن بیاوریم. بازسازی، مرمت و بازآفرینی میراث فرهنگی در قالب‌های نوین، ضرورتی است که می‌تواند پیوندی میان گذشته و آینده برقرار سازد.
استاندار آذربایجان شرقی گفت: نخبگان، هنرمندان و پژوهشگران بار سنگین این مسئولیت را بر دوش دارند و سرمایه‌های راهبردی توسعه استان و کشور به شمار می‌روند و هر جامعه‌ای که بتواند زیست‌بوم فناوری ایجاد کند، مسیر توسعه اقتصادی خود را هموار کرده و اقتدار علمی خویش را در جهان امروز با مشروعیت به تصویر می‌کشد.
وی با بیان این‌که سرمایه انسانی خلاق و نوآور بزرگ‌ترین مزیت رقابتی آذربایجان شرقی است، اظهار کرد: تبریز شهری است که در ذات خود نوگرایی و خلاقیت را با میراث تاریخی درآمیخته است و از گذشته تا امروز، مهد اندیشه تولید، نوسازی و نوآوری بوده است.
سرمست ادامه داد: امروز نیازمند احیای دانشگاه ربع رشیدی به‌عنوان یکی از نخستین الگوهای دانشگاهی در تراز نسل چهارم و پنجم با قدمت ۷۵۰ ساله هستیم و مدیریت استان از این‌گونه اقدامات در سطح استانی و ملی حمایت همه‌جانبه خواهد کرد.
وی با اشاره به ظرفیت دانشگاه‌ها و مراکز علمی استان، افزود: دانشگاه هنر تبریز و ۱۰ها مرکز علمی و تحقیقاتی در استان بستر مناسبی برای شکوفایی نوآوری هستند. شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور نیز در کنار این مراکز می‌توانند بنیان توسعه شمال‌غرب کشور را بر مبنای علم و نوآوری استوار کنند.
به همین منظور، شهرک بعثت به‌عنوان منطقه ویژه فناوری‌های نوین راه‌اندازی خواهد شد.
استاندار آذربایجان شرقی افزود: تولید دانش ضمنی و آشکار، مبتنی بر تعامل سازنده میان دانشگاه و صنعت است و باید فرایند تجاری‌سازی، حمایت حاکمیتی و زیرساخت‌های فناورانه در این مسیر تقویت شود و انتظار می‌رود پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی دانشگاه‌ها با رویکرد فناورانه و خلاقانه تدوین شوند و ارتباط آن‌ها با نیازهای واقعی صنعت و جامعه افزایش یابد.
وی گفت: برای تدوین مکاتب هنری بومی در استان اقدام کرده‌ایم و دانشگاه هنر اسلامی تبریز در این مسیر با حمایت اتاق بازرگانی تبریز مسئولیت سنگینی دارد و در کنار مکتب نگارگری ایرانی، قرار است «مکتب فرش تبریز» نیز به‌صورت علمی و تاریخی مستندسازی شود.
وی همچنین از تدوین تاریخ شفاهی هنرمندان و پیشکسوتان تبریز در راستای حفظ میراث فرهنگی ناملموس این دیار برای نسل‌های آینده خبر داد.

پیوند نزدیک ایران با فرهنگ و هنرهای مختلف
محمود ارول کیلیچ، رئیس مرکز تحقیقات تاریخ و هنر اسلامی (ارسیکا) نیز اظهار کرد: این رویداد هنری چندوجهی حاصل همکاری دیرینه میان سازمان ارسیکا، دانشگاه هنر اسلامی تبریز و مجموعه علمی، فرهنگی و تاریخی ربع رشیدی و مدیران و اندیشمندان برجسته‌ی آنان است و از دولت جمهوری اسلامی ایران و استانداری آذربایجان شرقی برای استقبال گرم و تدارکات عالی که در محیط باشکوه شهر تبریز برای این جشنواره فراهم کرده‌اند، سپاسگزاریم.
وی افزود: چهار دوره‌ی نخست این جشنواره که بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹ میلادی به‌طور مشترک توسط دانشگاه هنر اسلامی تبریز و ارسیکا برگزار شد، با استقبال گسترده در داخل و خارج از جهان اسلام روبه‌رو شد و برنامه‌ی امروز با رویکردی جامع، تجربه‌های گذشته را گسترش می‌دهد و تمام جنبه‌های هنر و صنایع‌دستی را از جمله موضوعات مدیریت، بازاریابی محصولات، آموزش‌های عملی و برنامه‌ریزی سیاستی دربر می‌گیرد.
وی ادامه داد: پیشرفت‌ها در حوزه برنامه‌های طراحی، اسکن سه‌بعدی و هوش مصنوعی می‌توانند در جهت حمایت از آموزش و تربیت هنری و هم‌چنین تسهیل خلاقیت، نوآوری و دسترسی به اطلاعات برای هنرمندان مورد استفاده قرار گیرند.
ارول گفت: با وجود تنوع و فراوانی اما هنرها و صنایع‌دستی جهان اسلام، اصول، فرم‌ها و مضامین مشترکی دارند و این وجوه اشتراک در قالب مفاهیم جهانی به هم می‌پیوندند و زیربنایی مشترک را شکل می‌دهند. از نظر تاریخی، تعاملات هنری میان دولت‌ها و جوامع اسلامی پیوسته با رفت‌وآمد هنرمندان، دادوستد یا هدیه دادن آثار هنری و جابه‌جایی صنعتگران تداوم یافته است.
وی خاطرنشان کرد: هنر کشورهای مختلف، مسیرهای متفاوتی را طی کرده و بسته به شرایط اجتماعی یا تأثیرات بیرونی، هر کشور ویژگی‌های خاص خود را در هنر ایجاد کرده که همین تفاوت‌ها باعث می‌شود بتوانیم سبک‌های هنری مناطق و دوره‌های تاریخی گوناگون را از یکدیگر متمایز کنیم.
وی ادامه داد: در جهان اسلام، ایران یکی از مناطقی است که در آن هنرهای زیبا و صنایع‌دستی در فرهنگ مردم ریشه‌دار است و پیوندی نزدیک با سایر جنبه‌های فرهنگی، به‌ویژه ادبیات و شعر دارد. حدود یک هفته پیش، ما کنگره‌ای با عنوان «اسلام در هنر، هنر در اسلام» را در شهر ارزروم به‌طور مشترک برگزار کردیم که در این کنگره بیش از ۱۰۰ مقاله از کشورهای مختلف دریافت شد که مقالات مرتبط با هنر ایران عمدتاً درباره‌ی معماری مساجد، کاربندی و رنگ بودند.
رئیس مرکز تحقیقات تاریخ و هنر اسلامی (ارسیکا) اظهار کرد: هنر خوشنویسی در جوامع گوناگون اسلامی، از جمله عربی، فارسی، عثمانی، مغربی، آفریقایی، مالایی و دیگر مناطق، از نظر قواعد، خطوط و سبک‌ها تأثیرات متقابل فراوانی داشته است و نگارگری ایرانی (مینیاتور) پیوندی عمیق با مضامین ادبی دارد، در حالی که نگارگری عثمانی بیشتر به رویدادهای تاریخی و صحنه‌های زندگی روزمره پرداخته است.
وی ادامه داد: سال گذشته، کتابی از پژوهشگر ایرانی «مرجان حسینی»، درباره‌ی هنرهای کتاب‌آرایی در قرون چهاردهم تا شانزدهم میلادی در بغداد، شیراز و تبریز منتشر کردیم و انتشار دیگر ما که در حال چاپ است، پژوهشی درباره‌ی نگارگری است که در آن نمونه‌ای از یک پروژه‌ی نوآورانه بر اساس قواعد سنتی کلاسیک مستندسازی شده است.

تبریز، میراث‌دار گنجینه‌ای از علم، هنر و تمدن ایرانی–اسلامی است
محمد تقی پیربابایی، رئیس دانشگاه هنر اسلامی تبریز نیز گفت: تبریز یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران و از مراکز اصلی تمدن ایرانی–اسلامی بوده که در طول تاریخ تأثیرات عمیقی بر فرهنگ، هنر و معماری این سرزمین داشته است.
وی افزود: تبریز همواره به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز علمی، اقتصادی و فرهنگی کشور شناخته شده و نقش مهمی در مبادلات تجاری و فرهنگی ایران ایفا کرده است.
وی با اشاره به جایگاه تاریخی این شهر در دوره‌های مختلف، ادامه داد: در عصر ایلخانی، تبریز پایتخت ایران بود و با تأسیس مجموعه علمی–فرهنگی ربع رشیدی، به یکی از بزرگ‌ترین مراکز تولید علم و هنر جهان اسلام تبدیل شد و سژس در دوره صفویان نیز تبریز بار دیگر پایتخت ایران شد و به مرکز تجمع صنعتگران، هنرمندان و اندیشمندان بدل گشت و در این دوره، مکتب دوم تبریز شکل گرفت که نقطه اوج شکوفایی نگارگری، خوشنویسی، معماری و هنرهای صناعی در تاریخ ایران به شمار می‌رود.
پیربابایی افزود: آوازه نگارگران مکتب تبریز چون کمال‌الدین بهزاد و سلطان‌محمد که آثارشان زینت‌بخش موزه‌های معتبر جهان است، از همین دوران برآمده است.
وی خاطرنشان کرد: در عهد قاجار نیز تبریز، به‌عنوان محل اقامت ولیعهدان، نقش مؤثری در انتقال علم و فرهنگ سنتی به سوی مدرنیته ایفا کرد و با گسترش چاپ، آموزش نوین و تأسیس مدارس جدید، به «شهر اولین‌ها» شهرت یافت.
وی افزود: در تاریخ معاصر نیز تبریز خاستگاه تحولات بزرگ اجتماعی، به‌ویژه در جنبش مشروطه و ادبیات نوین ایران بوده و همواره منشأ پویایی فرهنگی کشور محسوب می‌شود.
رئیس دانشگاه هنر اسلامی تبریز تأکید کرد: این شهر، میراث‌دار گنجینه‌ای ارزشمند از فرهنگ و هنر جهان اسلام است و آثاری چون بازار تاریخی سرپوشیده تبریز و مقبره‌الشعرا از نمادهای برجسته این میراث به شمار می‌آیند و در فهرست جهانی یونسکو نیز ثبت شده‌اند.
وی با اشاره به اهداف دانشگاه، گفت: مأموریت اصلی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، پاسداری از پیوند دیرینه این شهر با هنرهای اصیل و تقویت نقش هنرمندان در تداوم این سنت است و این دانشگاه تلاش می‌کند با الهام از اصالت فرهنگی و بهره‌گیری از دانش روز، هنرمندانی تربیت کند که درک عمیقی از هویت ایرانی–اسلامی داشته باشند.
وی افزود: دانشگاه هنر اسلامی تبریز بر مبنای تلفیق اصالت و نوآوری در سه عرصه نظریه، عمل و سبک زندگی فعالیت می‌کند و بر آن است تا با پیوند میان میراث گذشته و فناوری‌های نوین، نقشی مؤثر در آینده هنر و معماری کشور ایفا کند.
انتهای پیام/