ناآگاهی و طمع، دو دروازه اصلی کلاهبرداران سایبری

به گزارش نصر، فضای مجازی با تمام فرصت‌هایش، هر روز چهره‌ای تازه از تهدیدها را به نمایش می‌گذارد؛ تهدیدهایی که اگر شهروندان آگاه نباشند، در کوتاه‌ترین زمان می‌تواند حساب بانکی، آبرو و امنیت روانی آن‌ها را هدف قرار دهد. «سرهنگ اکبر محمد جعفری»، رئیس پلیس فتای استان آذربایجان شرقی، در گفتگو با خبرنگاران نصر، تنها راه مقابله را، هوشیاری، آموزش مداوم و پرهیز از اعتماد بی‌جا خواند.

جناب سرهنگ، وضعیت جرایم سایبری در استان طی سال اخیر چگونه بوده است؟
ما از سال ۱۴۰۳ شاهد رشد ۲ درصدی وقوع جرایم سایبری در استان بودیم. در مقابل، کشفیات نیز دو درصد افزایش پیدا کرده و اکنون نزدیک به ۸۶ درصد جرایم سایبری در آذربایجان شرقی کشف می‌شود. البته رسیدگی به این پرونده‌ها پیچیدگی‌های خاص خود را دارد؛ برخی پرونده‌ها ظرف چند ساعت به نتیجه می‌رسند اما برخی دیگر نیازمند اقدامات فنی، استعلامات قضایی و بررسی‌های دقیق هستند.

مهم‌ترین نوع جرایم سایبری در استان چیست؟
حدود ۷۰ درصد جرایم سایبری استان به کلاهبرداری‌های مالی ختم می‌شود. عمده این پرونده‌ها برداشت‌های غیرمجاز اینترنتی از حساب بانکی افراد هستند. کلاهبرداری‌های رایانه‌ای، سرقت داده‌ها و همچنین هتک حیثیت و نشر اکاذیب نیز در میان پنج جرم اول استان قرار دارند. دسترسی غیرمجاز به حساب‌ها هم از موضوعاتی است که شهروندان حساسیت بالایی نسبت به آن دارند.

در ابتدا کلاهبرداران با عنوان «سبد معیشتی» لینک‌های آلوده ارسال می‌کردند. پس از اطلاع‌رسانی و آگاهی عمومی، این عناوین تغییر یافت و امروز با اسم‌هایی مثل «ابلاغیه قضایی»، «برگه ثنا»، «ابلاغیه مالیاتی»، «برنده شدن در جایزه»، «وام فوری» یا حتی «استخدام در سازمان‌های دولتی» ظاهر می‌شوند. متأسفانه برخی شهروندان به دلیل اعتماد یا کنجکاوی روی این لینک‌ها کلیک می‌کنند و گوشی‌شان آلوده می‌شود.

چرا با وجود هشدارهای متعدد، همچنان قربانی زیاد داریم؟
دو عامل اصلی وجود دارد؛ ناآگاهی و اعتماد بی‌جا. بسیاری افراد اصلاً محتواهای آموزشی را دنبال نمی‌کنند یا آن‌ها را جدی نمی‌گیرند. از سوی دیگر، کلاهبرداران با استفاده از دو حربه «ترس» و «طمع» قربانی می‌گیرند. مثلاً وقتی پیامکی با عنوان «ابلاغیه قضایی» می‌رسد، فرد از ترس شکایت احتمالی، سریعاً روی لینک کلیک می‌کند. یا وقتی وعده «جایزه بزرگ» یا «سود کلان» داده می‌شود، طمع فرد تحریک شده و در دام می‌افتد.

آیا همه گوشی‌های هوشمند در معرض تهدید هستند؟
 وقتی یک برنامه‌نویس مخرب وارد عمل می‌شود، می‌تواند تنظیماتی بنویسد که هر سیستم‌عاملی را آلوده کند. مهم نیست گوشی شما اندروید باشد یا iOS، اگر کاربر مراقب نباشد، راه نفوذ باز می‌شود.

 آیا می‌توان برخی جرایم را پیش‌بینی کرد؟
بخشی از جرایم قابل پیش‌بینی هستند. ما کارشناسان ویژه‌ای داریم که با آموزش و مطالعات مداوم، جرایم نوظهور را شناسایی می‌کنند. همین باعث می‌شود در برابر تهدیدات تازه غافلگیر نشویم ولی در حالت کلی این فضا لحظه به لحظه به روز می شود و فضایی ناشناخته است.

وظیفه اصلی پلیس فتا ایجاد امنیت در فضای مجازی برای همه شهروندان است. ما با فعالیت سالم هیچ فرد یا کسب‌وکاری مخالف نیستیم، حتی از آن‌ها حمایت می‌کنیم. اما اگر کسی امنیت مردم را خدشه‌دار کند، فارغ از اینکه فرد عادی باشد یا اینفلوئنسر، طبق قانون با او برخورد خواهد شد.

برخی از شهروندان می‌گویند پلیس فتا فقط به دنبال مچ‌گیری است. پاسخ شما چیست؟
ما هیچ تفاوتی بین افراد نمی‌گذاریم. مأموریت ما «ایجاد امنیت» است، نه مچ‌گیری. البته اگر کسی مرتکب جرم شود، طبیعی است که برخورد قانونی انجام می‌دهیم. در کنار این، تلاش می‌کنیم با آموزش و تعامل، نگذاریم افراد ناخواسته وارد مسیر مجرمانه شوند.

 درباره موضوع کامنت‌ها در فضای مجازی هم توضیح دهید
بخشی از نظرات در فضای مجازی می‌تواند بار حقوقی و حتی جنایی داشته باشد. ما نمی‌خواهیم روی همه کامنت‌ها تمرکز کنیم، اما اگر شکایتی باشد یا محتوایی مجرمانه منتشر شود، حتماً رسیدگی خواهیم کرد. بهتر است شهروندان اگر در موضوعی تخصص ندارند یا دخالتی در زندگی‌شان ندارد، بی‌دلیل کامنت نگذارند.

وضعیت پرونده‌های فوری در استان چگونه است؟
مرکز فوریت‌های سایبری ما بسیار فعال است. اگر فردی پس از وقوع کلاهبرداری ظرف نیم ساعت تماس بگیرد، شانس بازگشت پول بسیار بالاست. به‌عنوان نمونه، اخیراً یک شهروند ۵۲۱ میلیون تومان از دست داده بود، اما همکاران ما با اقدام سریع موفق شدند تمام مبلغ را بازگردانند.

در سال جاری نزدیک به ۳۶۸۴ پاسخگویی آنلاین داشتیم. حدود ۸۸ میلیارد تومان از حساب شهروندان سرقت شد که خوشبختانه توانستیم ۷۳ میلیارد تومان آن را بازگردانیم. همچنین بیش از ۲۱۲۹ حساب مقصد که پول‌ها به آن‌ها منتقل شده بود، مسدود شد.

جمع‌بندی شما برای شهروندان چیست؟
مردم باید هوشیار باشند. ما همیشه می‌گوییم هر شهروند روزی ۱۰ دقیقه وقت برای مطالعه درباره جرایم سایبری بگذارد. وب‌سایت پلیس فتا منابع خوبی دارد و حتی پرونده‌های واقعی با مثال توضیح داده شده‌اند. همچنین سامانه ۰۹۶۳۸۰ شبانه‌روزی فعال است؛ شهروندان می‌توانند قبل از ورود به هر سایتی یا کلیک روی هر لینکی با کارشناسان ما مشورت کنند.