شهریار، احیاگر روح هزاران شاعر خفته در دل مقبره‌الشعرا

به گزارش نصر، مقبره‌الشعرا، یادگار جاویدان تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین، در قلب تبریز چون نگینی درخشان می‌درخشد. این مکان مقدس، نه تنها آرامگاه ده‌ها شاعر، ادیب، عارف و اندیشمند بزرگ است، بلکه تجلی‌گاه روح پرشکوه شعر و ادب ایرانی و آذربایجانی به شمار می‌آید.
این مجموعه در گذر سده‌ها بارها دگرگون شده، اما همواره جایگاهی برای پیوند میان عاشقان سخن و جان‌های شیفته‌ی هنر باقی مانده است. هر سنگ و هر آجر آن، سرشار از نجواهای شاعرانی است که کلماتشان در بستر تاریخ به جا مانده و دل‌ها را نوازش می‌کند.
و در میان این همه، نام استاد شهریار همچون خورشیدی تابناک بر تارک مقبره‌الشعرا می‌درخشد؛ او که نه تنها خود از بزرگان سخن بود، بلکه با حضورش، حیات تازه‌ای به این آرامگاه بخشید.
امروز، این مکان نه تنها مزار شاعران کهن است، بلکه به واسطه‌ی شهریار، به زیارتگاهی برای دوستداران ادب و هنر تبدیل شده؛ جایی که گذشته و حال، در آغوش شعر و معنا به هم می‌پیوندند.

مقبره‌الشعرا و میراث فراموش‌شده سرخاب تبریز
کریم میمنت نژاد، پژوهشگر تاریخ تبریز در گفت‌وگو با ایسنا به بازشناسی هویت فرهنگی و ادبی شهر تبریز اشاره کرد و گفت: یکی از ارزشمندترین میراث و هویت‌های تاریخی تبریز، محله‌ی سرخاب و به ویژه گورستان آن است؛ مکانی که در طول تاریخ ایران و ادب فارسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. 
وی عنوان کرد: این گورستان، منزلگاه بسیاری از عرفا و شاعران بزرگ ایران بوده و حتی حضرت مولانا، هنگامی که از مسافران خود می‌خواست هدیه‌ای از تبریز بیاورند، توصیه می‌کرد که از خاک گورستان سرخاب بردارند. این محل، نه تنها آرامگاه انسان‌های فرهیخته، بلکه کانونی فرهنگی و معنوی برای مشتاقان عرفان و ادب ایرانی به شمار می‌آمد.
وی همچنین اضافه کرد: کمال خجندی، شاعر بلندآوازه در آرزوی آرام گرفتن در سرخاب چنین سروده است: «به تبریز ار شوی ساکن، زهی دولت، زهی رفعت؛ به سرخاب ار شوی مدفون، زهی روح، زهی راحت.»

گورستان سرخاب؛ سکوتی که در دل تاریخ فریاد می‌زند
پژوهشگر مسائل تاریخی تشریح کرد: تا پیش از دوران صفویه، گورستان سرخاب مورد توجه بسیاری از شعرای نامدار همچون خاقانی و اسدی طوسی بود و بیش از ۴۰۰ شاعر و عارف، علاقه‌مند بودند در این مکان آرام بگیرند. اما در جریان جنگ‌ها و تحولات دوران صفویه، این گورستان از یادها رفت و حتی برخی سنگ‌قبرهای آن برای ساخت استحکامات نظامی توسط شاه عباس به منطقه‌ی رب رشیدی منتقل شد؛ دژی که هنوز آثار آن قابل مشاهده است.
وی مطرح کرد: پس از گذر زمان، بخشی از این مکان به محله‌سازی و مسکونی‌سازی اختصاص یافت و کم‌کم هویت تاریخی آن به فراموشی سپرده شد. پیش از انقلاب، انجمن آثار و مفاخر ایران برای بازشناسی این گورستان تاریخی، مسابقه‌ای معماری برگزار کرد و مهندس فرزان، طرحی را ارائه داد که اجرای آن آغاز شد. اما با وقایع انقلاب و پس از آن، این پروژه نیمه‌تمام باقی ماند و مکان به حال خود رها شد.

از خاک سرخاب تا طلوع نام شهریار؛ داستانی از ادب و جاودانگی
وی با بیان اینکه ورود استاد شهریار به تبریز، نقطه‌ی عطفی در احیای هویت این مکان بود، افزود: شهریار، با وجود تعلقات خود به تهران، به تشویق مادرش به تبریز آمد و حضورش در این شهر، نه تنها باعث درخشش بیشتر او شد، بلکه نقش کلیدی در بازشناسی گورستان سرخاب ایفا کرد. با وفات استاد در سال ۱۳۶۷، مقرر شد او در مقبره‌الشعرا دفن شود و این اقدام، مجدداً توجه مردم و علاقه‌مندان ادب و فرهنگ را به این مکان جلب کرد.

مقبره‌الشعرا؛ پژواک تاریخ در آینه ادب / به واسطه حضور شهریار، بیش از ۴۰۰ شاعر و عارف بار دیگر شناخته شدند
میمنت‌نژاد با بیان اینکه دفن استاد شهریار، مقبره‌الشعرا را از یک فضای متروکه به مرکز ملی ادبی و فرهنگی تبریز تبدیل کرد، گفت: این مکان اکنون نه تنها یادبود شهریار، بلکه احیاگر خاطره‌ی عرفا و شعرای گمنام سرخاب است. بیش از ۴۰۰ شاعر و عارف که در دوران صفویه و پیش از آن در این گورستان آرام گرفته بودند، به واسطه حضور شهریار، بار دیگر شناخته شدند.
وی همچنین خاطرنشان کرد: شهرت شهریار باعث شد بازدیدکنندگان و گردشگران، از داخل و خارج کشور، به این مکان ادبی_تاریخی جذب شوند. مراسم سالگرد وفات او، کنگره‌ها و ادای احترام علاقه‌مندان و سفرای خارجی، موقعیت مقبره‌الشعرا را در سطح ملی و بین‌المللی ارتقا داده است.

حیدربابا و نقش شعر در حفظ هویت فرهنگی
وی اذعان کرد: نقش آثار و اشعار شهریار، به‌ویژه مجموعه‌ی حیدربابا، در حفظ و ترویج ارزش فرهنگی این مکان بی‌بدیل است. هر شعر، هر بازخوانی و هر مراسم ادبی، به نوعی محافظت و معرفی این یادمان فاخر را تضمین می‌کند. حتی در شرایطی که برخی تلاش کرده‌اند اهمیت تاریخی و فرهنگی مقبره را کم‌اهمیت جلوه دهند، نفس آثار شهریار و هویت تاریخی سرخاب، پیوسته و زنده باقی مانده است.

مقبره‌الشعرا پلی میان تاریخ، ادب و معنویت / استاد شهریار گورستان سرخاب را از فراموشی نجات داد
پژوهشگر مسائل تاریخی مطرح کرد: مقبره‌الشعرا امروز، پلی است میان گذشته و حال؛ پلی که علاوه بر یادآوری عرفا و شاعران بزرگ گذشته، موجب ارتقای آگاهی و شناخت نسل‌های آینده از تاریخ و ادب ایران می‌شود. حضور استاد شهریار، نه تنها گورستان سرخاب را از فراموشی نجات داد، بلکه زمینه‌ای فراهم کرد تا تمامی ارزش‌ها و عظمت‌های فرهنگی و ادبی تبریز، بار دیگر درخشان شود و جهانیان به جایگاه تاریخی و معنوی این شهر پی ببرند.

مقبره‌الشعرا؛ شناسنامه فرهنگی تبریز و ایران
استاد مختار صدرمحمدی، فعال فرهنگی و هنری، شاعر و نویسنده تبریزی در گفت‌وگو با ایسنا به معماری و سبک‌شناسی مقبره‌الشعرا اشاره و اظهار کرد: مقبره‌الشعرا تبریز یکی از شاخص‌ترین نمادهای هویت فرهنگی و ادبی ایران به‌شمار می‌آید. این بنا به سبک معماری ایرانی_اسلامی طراحی شده و طرح آن در سال ۱۳۴۹ خورشیدی به تصویب رسید.
وی افزود: عملیات ساخت در سال ۱۳۵۰ آغاز شد و سرانجام در سال ۱۳۷۰ به بهره‌برداری رسید. طراحی این مجموعه را مهندس فرزان‌مهر بر عهده داشته است. ساختار معماری بنا با الهام از عناصر سنتی و در عین حال با نگاهی نوآورانه، شکوه و عظمت شعر و ادب فارسی را در قالبی هنری و ماندگار متجلی ساخته است.
وی اضافه کرد: روی سنگ قبرها و دیوارها، اشعار، نام و زندگی شاعران و علما حک شده است که بازدیدکننده را با تاریخ ادبیات و فرهنگ ایران آشنا می‌کند.

مقبره‌الشعرا؛ آینه تمام‌نمای تاریخ و جان ایران 
این شاعر و نویسنده تبریزی به قدمت و پیشینه تاریخی مقبره‌الشعرا اشاره کرد و گفت: ریشه‌های تاریخی این گورستان به قرون دوم و سوم هجری بازمی‌گردد، اما نخستین بار از قرن پنجم هجری در منابع تاریخی و ادبی به نام «مقبره‌الشعرا» یا «حضیره‌الشعرا» ثبت شد. پیش از آن، این مکان به «قبرستان سرخاب» شهرت داشت. 
وی با بیان اینکه در گذر تاریخ، با دفن شاعران و اندیشمندان پرآوازه، جایگاه این مکان تثبیت شد، گفت: نقطه عطفی در تاریخ معاصر این مجموعه، سال ۱۳۶۷ بود که با خاکسپاری استاد محمدحسین شهریار، شاعر بزرگ معاصر، نام او نیز به‌عنوان نماد و نشانی تازه بر شکوه این مجموعه افزوده شد.

مقبره‌الشعرا؛ آلبوم جاودانه تاریخ و ادب ایران
وی به اهمیت فرهنگی و ادبی مقبره‌الشعرا اشاره کرد و گفت: مقبره‌الشعرا را می‌توان «آلبوم تاریخ ادبیات ایران» نامید؛ زیرا در این مکان، شاعران و ادیبان برجسته‌ای از سراسر ایران آرام گرفته‌اند. نام‌هایی چون اسدی طوسی، خاقانی شیروانی، همام تبریزی، قُطّان تبریزی، مجیرالدین بیلقانی، شکیبی تبریزی، لسانی شیرازی، قائم‌مقام فراهانی، شهید ثقه‌الاسلام تبریزی، میرزا طاهر خوش‌نویس و استاد شهریار، هر یک برگ زرینی در دفتر ادب این سرزمین‌اند. در مجموع، بیش از ۴۱۰ شاعر و ادیب در این مکان آرمیده‌اند و حضور آنان این مجموعه را به گنجینه‌ای بی‌بدیل از فرهنگ و تاریخ ایران بدل ساخته است.
وی به قداست و جایگاه معنوی مقبره‌الشعرا اشاره کرد و گفت: از دیرباز این مکان در باور عمومی با نوعی قداست همراه بوده است. روایت‌هایی تاریخی نشان می‌دهد که مقبره‌الشعرا و دیگر گورستان‌های تبریز همواره با نمادهایی عرفانی و معنوی پیوند خورده‌اند. حضور امامزاده سید حمزه، حظیره بابا حسن و بابا مجید و دیگر عارفان مدفون در این مکان، بر روحانیت و عظمت آن افزوده است. این ترکیب میان قداست معنوی و شکوه ادبی، مقبره‌الشعرا را به زیارتگاهی فرهنگی بدل ساخته است.

سرای ستارگان ادب؛ آرامگاه نامیرای شاعران ایران
صدر محمدی بر نقش مقبره‌الشعرا در تاریخ ادبیات ایران اشاره کرد و گفت: بی‌تردید تاریخ ادبیات ایران بدون یاد و نام شاعران مدفون در مقبره‌الشعرا ناقص خواهد بود. هر یک از این بزرگان سهمی عظیم در اعتلای فرهنگ و ادب فارسی داشته‌اند و گردآمدن آنان در این مکان، خود نمادی از وحدت فرهنگی ایران به‌شمار می‌آید. با وجود این، تاکنون کمتر از آنچه شایسته این گنجینه است، در معرفی و شناساندن آن تلاش شده است.
وی به کارکرد فرهنگی و ضرورت احیا مجموعه مقبره‌الشعرا اشاره کرد و گفت: اگرچه مقبره‌الشعرا تاکنون بیش از همه به‌عنوان یک آرامگاه شناخته شده، اما ظرفیت آن فراتر از چنین تعریفی است. این مجموعه می‌تواند به مرکزی برای فعالیت‌های فرهنگی، ادبی و آموزشی بدل شود.

مقبره‌الشعرا شناسنامه فرهنگی و اجتماعی مردم تبریز
وی افزود: معرفی این مکان به نسل جوان و بهره‌گیری از آن در جهت گسترش دانش ادبی، وظیفه‌ای خطیر بر دوش معلمان، دانشگاهیان و برنامه‌ریزان فرهنگی است. چنان‌که هر فرد شناسنامه‌ای دارد، مقبره‌الشعرا نیز شناسنامه فرهنگی و اجتماعی مردم تبریز و ایران است. آگاهی از تاریخ این مکان و بزرگان مدفون در آن، می‌تواند نسل امروز را با ریشه‌های هویت فرهنگی خویش پیوند دهد.
انتهای پیام/