نابغه‌ای از تبریز با نامی جهانی | فرزندی از تبریز، اما بی‌نشان در زادگاهش

از تبریز تا هاروارد؛ مسیری درخشان
او تحصیلات ابتدایی را در مدارس سیروس و اقدسیه تبریز آغاز کرد و سپس در دارالفنون تهران ادامه داد. در ۲۰سالگی با هوش و نبوغ خود توجه اولیای فرهنگ کشور را جلب کرد و به بورسیه دولتی در رشته ریاضیات در دانشگاه سوربن پاریس دست یافت. پس از اخذ دکترا به ایران بازگشت و کرسی استادی دانشسرای عالی تهران را بر عهده گرفت.
سپس به ریاست دانشگاه تبریز رسید و در توسعه زیربنایی آن کوشید. بعدها ریاست دانشکده علوم دانشگاه تهران را نیز بر دوش گرفت. او مدتی نیز در دانشگاه هاروارد آمریکا به تدریس و پژوهش پرداخت.

جایگاه جهانی و مباحثه با بزرگان علم
هشترودی در فهرست ۵۰ دانشمند تأثیرگذار ریاضی جهان جای داشت. تخصص او در هندسه دیفرانسیل بود و نظریه‌ای را که امروز به نام «التصاق هشترودی» شناخته می‌شود، تکمیل کرد. تسلط او بر زبان‌های فارسی، ترکی، عربی، فرانسه و انگلیسی سبب شد علاوه بر ریاضیات، در علوم انسانی و اجتماعی و ادبیات نیز صاحب‌نظر باشد. گفت‌وگوها و مباحثه‌های او با انیشتن و دانشمندان ناسا بخشی ماندگار از تاریخ علم است.

اندیشه‌های تربیتی و اجتماعی
پروفسور هشترودی بر اهمیت آموزش و پرورش کودکان و نوجوانان تأکید ویژه داشت و همواره توصیه می‌کرد که در کوچه و بازار مدارس، کتابخانه‌ها، مراکز فرهنگی و تفریحی ساخته شود. او تعلیم انسانیت، صداقت، شادی و خدمت به جامعه را هم‌ردیف آموزش علوم می‌دانست.

کتاب‌ها و آثار
او علاوه بر پژوهش‌های ریاضی، آثار متعددی در زمینه‌های ادبی، فلسفی و علمی به‌جا گذاشت. از جمله:
 • سایه‌ها (۱۳۳۵)
 • دانش و هنر (۱۳۴۰)
 • سیر اندیشه بشر (۱۳۵۶)
 • کسرهای زنجیری (۱۳۸۷)
 • آثار پژوهشی در هندسه دیفرانسیل و نظریه مجموعه‌ها، منتشر شده در فرانسه و ایران.

پایانی تلخ
این نابغه تبریزی که نامش در سطح جهانی در کنار بزرگان ریاضیات و علوم ثبت شد، در ۱۳ شهریور ۱۳۵۵ در تهران درگذشت. با وجود آنکه نام او بر کتاب‌ها، دانشگاه‌ها و مجامع علمی جهان می‌درخشد، در زادگاهش تبریز نشانی درخور از این بزرگ‌مرد علم و ادب دیده نمی‌شود.

 محمد فرج‌پور باسمنجی
انتهای پیام/