ادبیات کودک، سنگر تربیت نسل آینده

به گزارش نصر، در دورانی که فضای اوقات فراغت کودکان و نوجوانان با سیل فیلم ها و انیمیشن‌های غربی، بازی‌های دیجیتالی و رسانه‌های مجازی پر شده، ادبیات کودک و نوجوان نقشی حیاتی‌تر از همیشه یافته است؛ نقشی در بازسازی هویت، تقویت تفکر انتقادی، پرورش ارزش‌های انسانی و ایجاد امید به آینده. در این خصوص با جمعی از نویسندگان و فعالان این حوزه گفتگو کردیم. 

ادبیات کودک، زیربنای توسعه انسانی است
«عبدالمجید نجفی»، نویسنده و معلم باسابقه حوزه کودک و نوجوان، برای ادبیات کودک و نوجوان، نقش زیربنایی در شکل‌گیری شخصیت و هویت انسان‌ها قائل است. وی می گوید: جوامعی که در کنار آموزش رسمی به مهارت‌های زندگی، هنر و ادبیات توجه دارند، پیشرفت‌های فرهنگی، علمی و اجتماعی بیشتری تجربه می‌کنند.
نجفی بر ضرورت آشتی میان آموزش رسمی و ادبیات خلاق تاکید می کند: آموزش رسمی در کشور ما از ادبیات خلاق فاصله گرفته و این گسست، زیان‌های جبران‌ناپذیری در تربیت نسل‌های آینده به‌جا خواهد گذاشت. معتقدم تنها از طریق پرورش خلاقیت و خیال‌ورزی در کنار آموزش رسمی می‌توان انسان‌هایی تربیت کرد که در برابر مشکلات اجتماعی و فردی، راه‌حل‌های مبتکرانه پیدا کرده و دچار فروپاشی نشوند.

وی ضمن قدردانی از برخی اقدامات فرهنگی در استان، از شتاب‌زدگی و شکل‌گرایی در اجرای برنامه‌ها انتقاد می‌کند و می‌گوید: کار فرهنگی نیازمند برنامه‌ریزی تدریجی، کارشناسی و مداومت است. ایجاد پایگاه‌های کتاب‌خوانی در مدارس و سپردن نقش مدیریتی این پایگاه‌ها به خود کودکان یکی از ملزومات این اقدامات فرهنگی دراز مدت است. معتقدم مهارت‌آموزی‌های فرهنگی با کمک ادبیات و کتاب، به‌ویژه در مناطقی با تنوع زبانی، می‌تواند به شکل‌گیری شخصیت متعادل و تاب‌آور کودکان کمک کند. 

نقش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به‌عنوان چراغ راه
تجفی با اشاره به فعالیت‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان، این نهاد را یکی از ظرفیت‌های ارزشمند برای ترویج ادبیات و فرهنگ مطالعه در میان کودکان دانسته و می گوید: امیدوارم با مدیریت تازه و همکاری گسترده، کانون بتواند مسیر آشتی میان کودکان، ادبیات و آموزش را هموارتر سازد و برای این هدف، پیوند نیروهای درون و بیرون کانون در برنامه ای منعطف مهم است.
روز ملی ادبیات کودک و نوجوان، یادآور مسئولیتی است که همه ما در قبال نسل آینده داریم. در زمانی که بمباران اطلاعاتی، رسانه‌های غربی و فضای مجازی، ذهن و دل دلبندان ما را درگیر خود کرده‌اند، نهادهایی چون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سنگرهای فرهنگی‌اند که با کمترین امکانات و بیشترین عشق، چراغ ادبیات، هنر و هویت ملی را روشن نگه می‌دارند. 

 

به گزارش نصر، در ادامه با «زینب علمدار سرند»، سرپرست پر شور و با انگیزه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تبریز که یک ماهی هست مسئولیت این نهاد فرهنگی را بر عهده گرفته، گفتگو کردم. وی با اشاره به اهمیت توجه به ادبیات کودک در شرایط امروز جامعه گفت: ما اخیراً یک جنگ علمی و رسانه‌ای را پشت سر گذاشته‌ایم و باید توجه کنیم که کودکان، آینده‌سازان ایران هستند لذا اگر امروز ادبیات را تقویت نکنیم و بچه‌ها را به سمت ارزش‌هایی چون مقاومت، استقامت و آزادگی سوق ندهیم، میدان را به رسانه‌های غرب واگذار کرده‌ایم.

فعالیت‌ها و برنامه‌های ویژه در تبریز
علمدار سرند با اشاره به برنامه‌های متنوع این نهاد در تبریز اظهار داشت: امسال هم‌زمان با هفته ملی ادبیات کودک، برنامه‌های حضوری و مجازی داریم از جمله نقد کتاب «شمشیر نقره‌ای» و فراخوان برنامه «قصه‌های خوب بچه‌های ایران» که با توجه به فضای ماه محرم و جنگ تحمیلی اخیر، در جهت ضرورت آشنایی کودکان با مفاهیم شجاعت و فداکاری برگزار می شود. 
وی افزود: ما از بچه‌ها خواسته‌ایم قصه‌هایی بنویسند درباره قهرمانان‌شان؛ چه واقعی، چه خیالی. داستان‌هایی درباره شجاعت، وفاداری و فداکاری. این آثار داوری می‌شوند و به ۱۰ نفر برگزیده جایزه داده می‌شود. اگر آثار به حد نصاب برسند، به چاپ هم خواهند رسید. ما معتقدیم همان‌طور که حضرت زینب، کربلا را روایت کرد و نگذاشت فراموش شود، ما هم وظیفه داریم قصه‌های مقاومت و حماسه اخیر را برای تاریخ ماندگار کنیم.

عدالت فرهنگی و گسترش مراکز
زینب علمدار سرند با تأکید بر عدالت فرهنگی گفت: امروز در تبریز ۷ مرکز ثابت کانون پرورش فکری کودک و نوجوان داریم، اما در بسیاری از مناطق جدید شهر هنوز دسترسی وجود ندارد. تلاش داریم با همکاری نهادهای مختلف مراکز بیشتری دایر کنیم. همچنین کتابخانه‌های سیار ما که سابقه‌ای ۴۵ ساله دارند، به مناطق روستایی، عشایری و محروم کتاب ارسال می‌کنند. حتی به شکل پستی، بسته‌های کتاب را به دورافتاده‌ترین مدارس می‌فرستیم.
وی از پرداختن به زبان بومی در کانون خبر داد: کارگاه «شهریار خوانی» صبح روزهای سه‌شنبه به زبان ترکی در مرکز ما برگزار می‌شود. اخیرا شعرهایی به زبان ترکی علیه صهیونیسم سروده شده توسط بچه های ما که قرار است به تهران ارسال و چاپ شوند. همچنین اگر خانواده‌ها و کودکان خواهان باشند، ما توانایی برگزاری کلاس‌های آموزش ادبیات ترکی را نیز داریم.

تربیت شهروندان فرهنگی
علمدار سرند گفت: معتقدم کانون پرورش فکری تنها یک کتابخانه نیست؛ اینجا جایی است برای تربیت شهروندانی آگاه و توانمند. در کانون، بچه‌ها با کارگاه‌های ادبی، هنری، زیست محیطی، قصه‌گویی، شعرخوانی، نمایش و نقد کتاب آشنا می‌شوند. مهارت‌های زندگی، صبر، استقامت و کار جمعی را یاد می‌گیرند و در فضایی شاد و امن، رشد می‌کنند.
وی افزود: امروزه که اکثر کودکان تک‌فرزند هستند، در کانون مهارت‌های زیست اجتماعی پیدا می‌کنند. برخی استعداد نوشتن دارند که ما کمک می‌کنیم آثارشان اصلاح و حتی چاپ شود. کودکان پس از سال‌ها حضور در کانون به سن نقد ادبی می‌رسند و این یعنی یک سرمایه فرهنگی واقعی برای آینده ایران.
این گزارش می افزاید، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از سال ۱۳۴۴ با هدف رشد فکری، فرهنگی و هنری کودکان ایران تأسیس شد. کانون همواره بر پرورش تخیل، آگاهی و مهارت‌های زندگی تأکید داشته و تلاش کرده با تولید کتاب، فیلم، انیمیشن و برگزاری کارگاه‌های هنری، نسلی آگاه، خلاق و مسئول پرورش دهد.

آرامش، خلاقیت و کتاب؛ سه ضلع طلایی پرورش کودکان امروز
خانم نسیمی‌فر، دبیر ادبیات، مربی فرهنگی و مدرس «نوشتن خلاق» با ۲۹ سال سابقه فعالیت در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تبریز، از ضرورت تغییر رویکردهای آموزشی برای نسل امروز سخن گفت و تأکید کرد: زمانه عوض شده و بچه‌های امروز با روش‌های کلیشه‌ای قدیمی دیگر جذب کتاب و ادبیات نمی‌شوند. برای این نسل باید با روش‌های خلاقانه کار کرد؛ ترکیب نمایش، فیلم کوتاه و هنر در کنار نوشتن، باعث می‌شود بچه‌ها به این فضاها علاقه‌مند شوند.
وی از تجربه مدیریت کلاس های خود گفت: من در کارگاه‌های کانون، با شعر کوتاه و غزل کلاس را شروع می‌کنم تا تمرکز بچه‌ها را جمع کنم و بعد وارد نوشتن می‌شویم. کلاس‌ها همیشه با اشتیاق بچه‌ها ادامه پیدا می‌کند و حتی معمولاً دیرتر به پایان می‌رسد. این روش‌ها را مدیون سال‌ها مطالعه، تجربه و آموزش در کارگاه‌های کانون هستم.
نسیمی‌فر با اشاره به استقبال بالا از کارگاه‌های هوش مصنوعی و رباتیک گفت: بچه‌های امروز علاوه بر کارهای هنری و سفالگری به هنرهای فنی هم علاقه دارند، اما نکته مهم این است که نباید آن‌ها را در کلاس‌های مهارت‌آموزی گرفتار اجبار کرد. آرامش روان و شادی بچه‌ها در اولویت است و آموزش باید همراه با محبت باشد.
این مربی فرهنگی بر اهمیت نقش خانواده‌ها در ترویج کتابخوانی تأکید کرد و افزود: خانواده‌ها باید خرید کتاب را وارد سبد خرید روزمره خود کنند. اگر به خانواده‌های دارای فرزند بن کتاب تعلق بگیرد، هم هزینه‌ها کمتر می‌شود و هم کتاب در خانه‌ها جریان پیدا می‌کند.
وی همچنین پیشنهاد کرد: ای کاش فضاهای عمومی مثل پارک‌ها، ایستگاه‌های مترو و مراکز خرید به قفسه‌های کتاب مجهز شوند و با انتخاب کتاب‌های مطمئن و تأیید شده، نسل جدید در برابر محتوای مسموم فضای مجازی محافظت شود.
نسیمی‌فر ادامه داد: هدیه دادن کتاب به کودکان و تشویق آن‌ها با جوایز کوچک در پایان ماه می‌تواند فرهنگ کتابخوانی و غور در فضای ادبیات را تثبیت کند.
وی در پایان با توصیه به نوجوانان گفت: نوجوانانی که به این حوزه علاقه مندند، با شرکت در فراخوان‌های ادبی، جشنواره‌ها و ارسال آثار به مجلات و رسانه‌ها می‌توانند مسیر رشد و خلاقیت خود را پیدا کنند. رسانه‌ها هم باید به این حوزه بیشتر توجه نشان دهند و کمک کنند تا اوقات فراغت کودکان تنها به مدرک‌گرایی ختم نشود.
 

گفتنی است، در روزگاری که کودکان و نوجوانان بیش از پیش در معرض سرگرمی‌های دیجیتال و شتاب‌زدگی زندگی قرار دارند، بازگشت به ادبیات، قصه و کتاب می‌تواند راهی برای حفظ هویت، آرامش و خلاقیت نسل فردا باشد.
از نگاه کارشناسان و مربیان کانون پرورش فکری، آینده فرهنگی جامعه زمانی تضمین می‌شود که کودکان فرصت خیال‌پردازی، نوشتن و خواندن را در محیطی امن و پرمهر تجربه کنند؛ راهی که تنها با همراهی خانواده‌ها، مربیان و نهادهای فرهنگی ممکن خواهد بود. به امید روزی که در هر محله از این شهر و کشور، کودکانی را ببینیم که کتاب به دست، قصه‌های مقاومت، مهربانی، آزادی و انسانیت را ورق می زنند.
انتهای پیام/