شاهکار مصیبت و اشک: روایتی بصری از کربلا در نقاشی قهوه‌خانه‌ای ایران

قوللر آغاسی، هنرمند ترک‌تباری که در سال‌های ۱۲۶۹ تا ۱۳۴۵ شمسی زیست، با خلق صدها تابلو و تصویرسازی داستان‌های مذهبی، شاهنامه‌ای و آیینی، نقاشی قهوه‌خانه‌ای را به اوج خود رساند. اما بی‌تردید اثر «مصیبت کربلا» برجسته‌ترین نمود جهان‌بینی عرفانی، دینی و هنری اوست.
گفته می‌شود که استاد، هنگام ترسیم این تابلوها، در حالی که اشک بر گونه‌اش جاری بود، با تلاوت آیات قرآن و ذکر نام‌های الهی به خلق اثر می‌پرداخت. این راز آمیزش معنویت و هنر در آثار اوست که نگاه مخاطب را میخکوب می‌کند و روح را به تامل وا‌می‌دارد.
شیوه خیالی‌نگاری در نقاشی قهوه‌خانه‌ای ـ که منتسب به ابداع قوللر آغاسی است ـ روایت تصویری از حماسه و اسطوره است، بی‌آنکه در بند واقع‌گرایی صرف باشد. این سبک، که آمیخته‌ای از تخیل، روایت‌گری و نمادپردازی است، گفتمانی بصری را خلق می‌کند که ریشه در فرهنگ عامه، حماسه‌های مذهبی و شور عاشورایی دارد.
نام «قوللر آغاسی» که واژه‌ای ترکی به معنای «امیر سیاه‌غلامان» یا «سرپرست نوکران دربار» است، خود بیانگر پیوند عمیق میان میراث فرهنگی ترک‌زبانان ایران و هنر شیعی ایرانی است؛ پیوندی که در آثار این استاد فقید به‌زیبایی تجسم یافته است.
میراث قوللر آغاسی، نه فقط یک مکتب هنری که یک روایت تصویری از ایمان، حماسه و مردم است؛ روایتی که در سایه تابلوهایی چون «مصیبت کربلا» هنوز هم جاری است.

به قلم محمد فرج‌پور باسمنجی
انتهای پیام/