عصر استقلال - ۱۰۷

به سال ۱۹۱۸، شورای ملی آذربایجان با پذیرش اعلامیه استقلال، استقلال این کشور را اعلام نمود. بر اساس اعلامیه استقلال، تا زمان برگزاری مجلس مؤسسان، شورای ملی به عنوان نهاد عالی قانونگذاری و دولت موقت به عنوان نهاد عالی اجرایی کشور عهده دار امور گردیدند. محمدامین رسول‌زاده به عنوان رئیس شورای ملی انتخاب شده و مسئولیت اولین رئیس دولت موقت به فتحعلی خان خویسکی واگذار گردید. در آن زمان، از آنجایی که باکو تحت اشغال گروه‌های مسلح بلشویک ارمنی بود، دولت موقت برای مدتی در شهر گنجه فعالیت می‌کرد. پس از آزادسازی باکو در ۱۵ سپتامبر ۱۹۱۸، پایتخت به این شهر منتقل شد. در 7 دسامبر همان سال نیز مراسم افتتاحیه باشکوه پارلمان جمهوری خلق آذربایجان برگزار شده، دولتمرد برجسته علیمردان بیگ توپچی باشوف به ریاست این نهاد انتخاب گردید.
جمهوری خلق آذربایجان به عنوان الگوی جدیدی از دولت و جامعه که ارزش‌های دموکراتیک اروپایی را با ویژگی‌های فرهنگ شرقی ترکیب می نمود به منسه ظهور رسید. جای بسی افسوس است که در مورخ ۲۸ آوریل ۱۹۲۰، جمهوری خلق آذربایجان در نتیجه مداخله نظامی ارتش یازدهم سرخ با نقض قوانین بین‌المللی استقلال خود را از دست داد. پس از تأسیس دولت شوروی در آذربایجان، این کشور به اتحاد جماهیر شوروی پیوست. جمهوری خلق آذربایجان، با وجود تنها ۲۳ ماه فعالیت در شرایط بسیار پیچیده تاریخی و سیاسی دوران خود، وظیفه تاریخی خویش را با افتخار به انجام رسانده و اقداماتی جدی را در زمینه ایجاد یک دولت مستقل و دموکراتیک در آذربایجان به اجرا در آورد. در طول حیات ۲۳ ماهه دولتمداری، اولین پارلمان و دولت، دستگاه‌های دولتی و نهادهای اداری نیز تشکیل شدند. یک ارتش منظم به موازات تعیین مرزهای مشخص برای کشور ایجاد شد. در آن زمان پول ملی به گردش درآمد. پرچم، سرود و نشان ملی کشور تصویب شد. اعلام زبان مادری به عنوان زبان دولتی، فرصت ویژه‌ای برای توسعه آموزش و فرهنگ ایجاد کرد. تصمیمات راه گشایی برای آینده پایدار مردم و استقلال ملی اتخاذ گردید. همه شهروندان، صرف نظر از وابستگی قومی یا مذهبی خود، از حقوق برابر برخوردار شدند. در دوران جمهوری، زنان در کشور ما بسیار پیشتر از بسی از کشورهای اروپایی حق رأی یافتند.
جمهوری خلق آذربایجان همچنین به خاطر فعالیت‌هایش در توسعه آموزش، مراقبت‌های بهداشتی، فرهنگ، ادبیات و هنر مورد توجه قرار گرفت. مدارس، سالن‌های ورزشی، مدارس دخترانه، کتابخانه‌ها و بیمارستان‌های مختلفی در سراسر کشور افتتاح شد. این رویدادها از جمله گام‌های مهمی بودند که در جهت اجرای اصلاحات اجتماعی-اقتصادی در آن زمان برداشته شد. در اول سپتامبر ۱۹۱۹، مجلس جمهوری خلق آذربایجان قانونی را در مورد سازماندهی دانشگاه دولتی باکو به تصویب رسانید. بدین ترتیب، اولین موسسه آموزش عالی ملی در کشور تأسیس شد.
در آن زمان، دولت که در شرایط تاریخی و سیاسی بسیار دشواری فعالیت می‌کرد، از نیازی مبرم به حمایت بین‌المللی برخوردار بود. یکی از اولویت‌های اصلی سیاست خارجی جمهوری خلق آذربایجان، به رسمیت شناخته شدن توسط قدرت‌های جهانی و حفظ استقلال بود. جمهوری خلق همچنین در پی تنظیم روابط با کشورهای همسایه، حل مسائل مربوط به ادعاهای ارضی ارمنستان و جلوگیری از حملات نیروهای مسلح ارمنستان بود.
به رسمیت شناختن دفاکتو استقلال جمهوری خلق آذربایجان در کنفرانس صلح پاریس به تاریخ ۱۱ ژانویه ۱۹۲۰ نیز موجبات افزایش توجهات بین‌المللی به این کشور را فراهم آورد. بلژیک، سوئیس، هلند، جمهوری چک و اسلواکی، فنلاند و سایر کشورها کنسولگری‌های خود را در باکو افتتاح کردند. ایالات متحده، انگلستان، فرانسه و ایتالیا نیز روابط اقتصادی خود با جمهوری خلق آذربایجان را بسط دادند.
در ۲۰ مارس ۱۹۲۰، توافق‌نامه‌ها و قراردادهایی در تمام زمینه‌های همکاری بین جمهوری خلق آذربایجان و ایران به امضا رسید. بر اساس پیمان دوستی امضا شده بین طرفین، ایران رسماً جمهوری خلق آذربایجان را به رسمیت شناخت. در مدت کوتاهی سفارت جمهوری خلق آذربایجان در تهران، سرکنسولگری در تبریز، کنسولگری در رشت، نایب کنسولی ها در انزلی و مشهد و نمایندگی های کنسولی در خوی و اهر تأسیس شدند.
در اواسط آوریل ۱۹۲۰، مجلس جمهوری خلق آذربایجان قانونی را در مورد تأسیس نمایندگی‌های دیپلماتیک در بریتانیای کبیر، فرانسه، ایتالیا، ایالات متحده آمریکا، سوئد، لهستان، لتونی، لیتوانی، استونی، فنلاند، اوکراین، رومانی، آلمان و روسیه تصویب کرد. دفاتر نمایندگی تعدادی از کشورهای خارجی در جمهوری خلق آذربایجان آغاز به کار کردند. همانطور که از مطالب فوق مشخص است، در آستانه اشغال آوریل جمهوری خلق آذربایجان جای خود را در نظام روابط بین‌الملل یافته بود. با این حال، در ۲۸ آوریل، ارتش سرخ یازدهم، آذربایجان را به اشغال خود درآورده و در نتیجه این رویداد جمهوری خلق فروپاشید. این کشور مجبور شد فعالیت‌های خود را به عنوان یک کشور مستقل در نظام روابط بین‌الملل متوقف کند. پس از اشغال، پرچم سه رنگ آذربایجان از ساختمان پارلمان پایین کشیده شده و پرچم جدیدی با تصویر داس و چکش، محصول ایدئولوژی بلشویک، به عنوان پرچم جدید تصویب گردید.  
احیا و اعتلای مجدد پرچم سه رنگ به عنوان نماد دولتی در تاریخ، با نام پیشوای بزرگ حیدر علی اف پیوند خورده است. بدین ترتیب، در ۱۷ نوامبر ۱۹۹۰، در جلسه مجلس اعلای نخجوان، به ابتکار حیدر علی اف که در آن زمان رهبری نخجوان را بر عهده داشت، پرچم سه رنگ جمهوری خلق آذربایجان به عنوان پرچم دولتی جمهوری خودمختار نخجوان تصویب شده و  مسیر آذربایجان برای بازیابی استقلال، از آن روز و با آن تصمیم خردمندانه کلید خورد. این پذیرش پرچم جمهوری خلق به عنوان پرچم دولتی بود که جمهوری آذربایجان را به استقلال نزدیک‌تر کرد. باید توجه داشت که در آن زمان هنوز اتحاد جماهیر شوروی فرو نپاشیده بود و مبادرت به چنین اقدامی جسارتی عظیم طلب می کرد. در ۵ فوریه ۱۹۹۱، شورای عالی جمهوری آذربایجان درخواست مجلس اعلای جمهوری خودمختار نخجوان را بررسی و قانونی در مورد پذیرش پرچم سه رنگ به عنوان پرچم دولتی جمهوری آذربایجان تصویب کرد.
در نتیجه می‌توان گفت، پس از آنکه مردم جمهوری آذربایجان در شرایط تاریخی جدیدی که در پایان قرن بیستم پدید آمده بود استقلال دولتی خود را احیا نمودند، موفق به تأسیس و ایجاد یک دولت مستقل آذربایجانی بر اساس سنت‌های جمهوری خلق و تحت رهبریت رهبر ملی حیدر علی‌اف گردیدند. جمهوری آذربایجان برخلاف جمهوری خلق آذربایجان، در شرایط دشوار توانست استقلال و حاکمیت خود را حفظ و تقویت کند. اقدامات قاطعی برای حفظ استقلالی انجام شد که برای دومین بار در طول یک قرن به دست آمده بود. ثبات اجتماعی-سیاسی پایدار در کشور برقرار شد. در نتیجه، کشور وارد دوره‌ای از توسعه اقتصادی و رنسانس فرهنگی گردید. با اتکا تجربه سیاسی عظیم، عزم راسخ و خدمات بی‌نظیر شخصیت فرهیخته حیدر علی‌اف، جمهوری آذربایجان نه تنها استقلال خود را پاس داشت، بلکه رابطه جانشینی بین جمهوری خلق آذربایجان و جمهوری مستقل آذربایجان را نیز تضمین نمود. تمام عناصر استراتژی دولتمداری که توسط رهبر بزرگ حیدر علی‌اف تعریف شده بود، بار دیگر در نبرد میهنی ۴۴ روزه مورد تأیید قرار گرفت. وحدت دولت – ملت، تحت رهبری رئیس جمهور الهام علی اف، قدرت و صلابت جمهوری آذربایجان را به تمام جهان نشان داد.
در سپتامبر 2023، در نتیجه اقدامات ضد تروریستی محلی که حدود 23 ساعت به طول انجامید، نیروهای مسلح ارمنی در قره‌باغ کاملاً به زانو درآمدند. سردسته‌های نیروهای مسلح غیرقانونی که سال‌ها با فعالیت‌های خود تمامی جوانب حقوق بین‌الملل را به چالش کشیده بود، پرچم سفید برافراشته و تسلیم شدند. الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان در ۱۵ اکتبر همان سال پرچم این جمهوری را در خانکندی برافراشت و بار دیگر در پیام خود اهمیت صلح، ثبات و توسعه مشترک برای کل منطقه را خاطر نشان ساخت. پس از جنگ دوم قره باغ که با پیروزی شکوهمند جمهوری آذربایجان به پایان رسید، مرحله سازندگی جدیدی در حیات کشور آغاز شده و بازگشت شهروندان به سرزمین‌های مادری‌شان پس از 30 سال حسرت همچنان ادامه دارد.
با آزادسازی سرزمین‌های جمهوری آذربایجان، کشور وارد مرحله جدیدی از توسعه تاریخی خود شده است که با پروژه‌های بازسازی در مقیاسی بزرگ، مبتنی بر صلح و پیشرفت پایدار در حال انجام بوده و به عنوان الگویی برای بسیاری از کشورها عمل می‌کند. پذیرش بازگشت بزرگ به سرزمین‌های آزاد شده به عنوان یکی از پنج اولویت ملی جمهوری آذربایجان تا سال 2030، تصویب «برنامه اول دولتی بازگشت بزرگ به سرزمین‌های آزاد شده جمهوری آذربایجان» با فرمان رئیس جمهور جناب آقای الهام علی‌اف، سایر اسناد مصوب و پروژه‌های هدفمند و کلان اجرا شده، در راستای دستیابی به اهداف مرحله جدید توسعه عمل می‌کنند و شاخصی هدفمند در احیای مناطق اقتصادی قره‌باغ و زنگزور شرقی کشور، اسکان پایدار جمعیت و تضمین توسعه اقتصادی پایدار به شمار می آیند. جمهوری آذربایجان در حال حاضر یک نقشه راه مشخص برای حل سریع مسائل مهم استراتژیک و توسعه سرزمینی خویش دارد. به این ترتیب، ما احیا زندگی در سرزمین های آزاد شده از اشغال را به حیات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور گره زده و شرایط معیشتیی در خوری را برای مردم تضمین خواهیم کرد.
امروز، تحت رهبری رئیس جمهور محترم، جناب آقای الهام علی اف روند ایجاد یک دولت دموکراتیک، قانونمند و سکولار و از آنجمله جامعه مدنی، با موفقیت در جمهوری آذربایجان ادامه دارد. اصلاحات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با موفقیت در کشور اجرا می‌شود. اقتصاد کشور با موفقیت توسعه می‌یابد و اقدامات مؤثری برای تقویت حمایت اجتماعی از مردم انجام می گیرد. همه اینها آرزو و رویاهای انسان های فداکاری بود که زمانی جمهوری خلق آذربایجان را تاسیس نموده و در شرایط سخت سیاسی و اقتصادی آن زمان تلاش کردند تا آن را زنده نگه دارند. این آمال و رویاها اکنون کاملاً رنگ واقعیت به خود گرفته اند. آری جشن استقلال دوستداران کشور مستقل در دوران استقلال و در دومین دوارده ای که  جمهوری آذربایجان استقلال خویش را به دست آورد حاصل گردید. غلبه بر دشواری‌های دوران و حل مسائل سرنوشت‌ساز، شرط لازم و کافی این مهم بشمار می رفت. پیشوای بزرگ حیدر علی‌اف مسائل سرنوشت‌ساز جمهوری آذربایجان مدرن را با خویشتن‌داری و سیاستهای دوراندیشانه مورد حل و فصل قرار داد. امروزه نیز جانشین ایده‌ها و رویاهای وی، فرمانده کل قوا الهام علی‌اف است. رئیس دولت با اعتماد به نفس، همراه با مردم، برای ساختن و ایجاد جمهوری آذربایجانی قوی و مدرن بواسطه «بازگشت بزرگ» گام برمی‌دارد.
همانطور که رهبر ملی حیدر علی اف اشاره کرد، استقلال جمهوری آذربایجان ابدی، تزلزل ناپذیر و بی بازگشت است!
روز استقلال جمهوری آذربایجان فرخنده باد!
 
سرکنسولگری جمهوری آذربایجان در تبریز
انتهای پیام/