بی خانمانی «خانه هنر تبریز»

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر نصر، وقتی سخن از تاریخ و فرهنگ تبریز در میان باشد، خواه ناخواه سر تا پای انسان گوش می شود تا اگر بشنود گوشه ای از آن مورد حمله و تعرض قرار گرفته، با تمام وجود سینه سپر کند و برای نگهداریش تا پای جان برود.

دیدگان تبریز شاهد روزهای سختی برای محافظت از تاریخ و فرهنگ خود بوده و هنگام دگرگونی اش چشم بر هم نگذاشته است.

با اینکه سن شناسنامه ای‌مان به برخی از اتفاق ها قد نمی دهد اما هنوز صدای شکسته شدن آجرهای تالار تاریخی و کتابخانه ملی مجاور ارگ تبریز در گوش هایمان تکرار می شود و با یادآوری اش هربار می شکنیم و زیر خروارها خاک می مانیم.

بنای تاریخی باغ گلستان تبریز در سال ۱۳۱۳، همزمان با عمارت ساعت ساخته شد و شباهت این دو بنا به یکدیگر به گونه ای است که انگار گوشه ای از عمارت ساعت در باغ گلستان جا مانده است.

پس از تخریب ساختمان کتابخانه ملی و تالار تاریخی ارگ تبریز در سال ۱۳۵۹، کتاب های نفیس و ارزنده ای که بی خانه مانده بودند به بنای واقع در باغ گلستان انتقال داده شده و اداره آن نیز به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان واگذار شد، طبق اسناد در زمان انتقال تعداد کتاب‌های این کتابخانه 55 هزار جلد بود، با توجه به اینکه این بنا حتی پس از انتقال کتاب های نسخه خطی به کتابخانه مرکزی تبریز، به عنوان ساختمان سابق کتابخانه ملی تبریز یاد می شود، در آبان ماه سال ۱۳۸۷ با شماره ۲۴۹۸ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.

باغ گلستان تبریز که پیش از دوره پهلوی مقبره العرفا (گورستان گجیل) بود و به گفته برخی از منابع تاریخی نظیر «بلدیهٔ سلطان بلد»، «رساله سپهسالار»، «مجمل فصیح» و «مناقب ولایت‌نامه» و هم‌چنین در لغت نامه دهخدا و کتاب‌های منتشر شده توسط شهرداری تبریز، آرامگاه شمس تبریزی را در خود جای داده است، پس از سال ها تلاش مردمی و انجمن های مولانا و شمس پژوهی، فعالیت تخصصی این انجمن نیز در بنای تاریخی باغ گلستان آغاز شد، بطوریکه در چند سال اخیر شاهد حضور بیش از ۲۰۰ نفر در جلسات مولانا و شمس پژوهی استاد فقید مولانا پژوه «علی حاجی بلند» بودیم.

یکی دیگر از ظرفیت های این بنای تاریخی موزه کاریکاتور تبریز است که به عنوان نخستین موزه کارتون آسیا و پنجمین موزه کارتون جهان شهرت دارد و آثار کارتونیست های برجسته جهان را در خود جای داده و همچنین موزه آثار استاد بهتونی را نیز در معرض دید عموم قرار داده است.

* انتقال شورا از یک بنای تاریخی به یک بنای تاریخی دیگر
حال که بنای کتابخانه ملی تبریز ظرفیت هایی نظیر موزه های کارتون و بهتونی، کتابخانه هنر و ادبیات، جلسات مولانا و شمس پژوهی، اجرای تئاتر و کنسرت های تبریز را در دل خود جای داده درگیر شکایت های اداری، شهرداری کلانشهر تبریز شده است.

با وجود اینکه در اوایل دهه ۶۰ اداره و رسیدگی به امور این بنای تاریخی که مالکیت آن با شهرداری تبریز است، به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان واگذار شده و اسناد آن موجود است، با این حال بار دیگر شهرداری تبریز با نقض تعاملات موجود و شکایت از اداره کل فرهنگ و ارشاد خواستار تخلیه این بنای تاریخی و فرهنگی شده و استقرار شورای شهر را در این محل خواهان است.

طبق جلسه ای که روز پنجشنبه ۱۰ بهمن ماه ۹۸ بین اداره کل میراث فرهنگی استان و کمیسیون فرهنگی شورای شهر تبریز برگزار شد، لزوم تخلیه عمارت ساعت و تبدیل آن به موزه در دستور کار قرار گرفت اما این امر پس از استقرار شورای شهر در بنای کتابخانه ملی تبریز در باغ گلستان صورت خواهد گرفت.

سوالی که در این مقطع مطرح می شود این است که چرا شهرداری تبریز مصر است تا شورای شهر را از بنای تاریخی که می بایست پیش از این حالت موزه ای خود را حفظ می کرد، به بنای تاریخی دیگری که ثبت ملی است و کاربری فرهنگی و هنری دارد، منتقل کند؟

* شکایت شهرداری از ارشاد نقض قانون است
با توجه به اینکه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان متولی اصلی ساختمان کتابخانه ملی تبریز است، لذا خبرنگار نصر با مدیرکل این اداره کل به گفت و گو پرداخت و خواستار بیان اقدامات اداره کل ارشاد در این خصوص شد.

«محمد محمدپور» در این گفت و گو اظهار داشت: این مکان تاریخی در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی، به ازای تخریب محل قبلی «کتابخانه ملی» در مجموعه ارک تبریز، به عنوان محل جدید کتابخانه توسط شهرداری در اختیار اداره کل فرهنگ و ارشاد آذربایجان شرقی قرار گرفت و در حدود سه دهه اخیر مامن کتابخوانان و پژوهشگران فرهنگ و هنر بوده است.

محمدپور اظهار کرد: ساختمان باغ گلستان با عنوان کتابخانه ملی تبریز در سال ۱۳۷۸ با شماره ۲۴۹۸ ثبت ملی شده و هم در فهرست کتابخانه های دوستدار جهانی یونسکو در سال ۱۳۴۴ قرار دارد و بر این اساس اهمیت فراملی نیز دارد و از گذشته دور تاکنون مامن اصحاب و دوستداران فرهنگ و کتاب بوده است.  

وی ادامه داد: اکنون نیز این ساختمان با کاربری کتابخانه و با نام کتابخانه برادارن نخجوانی با ۷۰ هزار جلد کتاب مرجع فعالیت می کند، اما این کتابخانه و ساختمان قدیمی فرهنگی با مشکلاتی روبرو شده و اگر تخلیه شود تبعات نامطلوب روانی، اجتماعی و فرهنگی بر جامعه می گذارد.  

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان با بیان اینکه این بنا توسط اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی و اعتبارات این اداره کل در سال ۱۳۸۵ بازسازی، تجهیز و برای استفاده اهالی هنر در اختیار آنان قرار گرفت، ادامه داد: اما شهرداری تبریز در اقدامی جدید مشکلات ملکیتی برای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی ایجاد کرده و این در حالی است که سال ها قبل بر اساس صورت جلسه مدیران سابق فرهنگ و ارشاد استان و مسوولان شهر، «خانه هنر» به اداره کل فرهنگ و ارشاد واگذار شد، هر چند شهرداری اسناد مالکیت آن را انتقال نداده است. شکایت شهرداری علیه فرهنگ و ارشاد نقض قانون است اما ما با توجه به جلساتی که در استانداری تشکیل شد، به همراه استاندار محترم بر اقدام قضایی تمکین می کنیم اما باز اقدامات لازم را جهت تداوم فعالیت این مکان انجام خواهیم داد.
محمدپور در ادامه با اشاره به اینکه در تمام شهر های دنیا شهرداری ها منادی و حامی فعالیت های فرهنگی - هنری هستند و زمینه لازم را برای فعالان این عرصه در حوزه مدیریتی خود ایجاد می کنند، افزود: متاسفانه شهرداری تبریز به جای حمایت از ظرفیت هایی که در چند سال اخیر در این مکان ایجاد شده، اقدام به برچیدن آن گرفته که موجب آزردگی و همینطور ایجاد شکاف بیش از پیش بین هنرمندان و پژوهشگران و شهرداری خواهد شد.

 * ایستگاه مترو قونقا راه دسترسی مردم به شورا را تسهیل می کند
«محمد حسین اسحقی» معاون فنی و عمرانی شهردار تبریز در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری ایرنا تاکید کرده است: انتقال ساختمان شورای شهر به ساختمان هنر باغ گلستان موجب احیای این منطقه تاریخی می‌شود، حضور فیزیکی شهرداری و شورای شهر تبریز در این محل، فضایی اداری در آنجا ایجاد می کند و این امر موجب می شود تا ناهنجاری های موجود در باغ گلستان از میان رفته و زمینه های بازگشت دوباره خانواده ها به این محل فراهم شود.

اسحقی اظهار کرده است: یکی دیگر از مهم ترین ویژگی های این محل، مجاورت ایستگاه مترو قونقا با ورودی باغ گلستان و ساختمان جدید شورای شهر است و تا پایان سال کار تکمیل این ایستگاه به پایان می رسد تا دسترسی به ساختمان شورای شهر از طریق سیستم حمل نقل ریلی ممکن باشد.

این گزارش حاکی است، در وهله نخست باید تاکید کرد که رسانه های استان همواره پیگیر امور فرهنگی، هنری، اجتماعی و ... تبریز بوده  و در صورت مشاهده هرگونه اقدامی که موجب تعدی در حقوق فرهنگی، تاریخی، هنری، اجتماعی و ... شود واکنش خود را جهت حمایت از حقوق مذکور و همچنین حمایت از فعالان این عرصه نشان می دهد، لذا رسالت رسانه ها که متکی بر حمایت از حقوق مردم و انعکاس خواسته های آن هاست به هیچ عنوان نباید مورد نقد قرار گیرد چراکه همانطور که رسانه ها برخواسته از دل مردم هستند، ادارات نیز از مردم تشکیل و برای خدمت به مردم  و فرهنگ آن وظیفه دارند.

نکته دوم مورد تاکید در این خصوص این است که تمامی عرصه ‌های هنری و فرهنگی تبریز که در سال های اخیر توسط انجمن ها و فعالان این حوزه توسعه یافته اند نیازمند حمایت هستند، باور اینکه کرسی نشینان دستگاه ها و ادارات این شهر بر ارزش ظرفیت های بوجود آمده توسط هنرمندان و پژوهشگران چشم بسته و بطور جد بر خواسته خود پافشاری می کنند، مسئله ای تامل برانگیز است که می بایست در روزهای آتی بر نحوه اعتماد مردم بر انتخاب نمایندگانی از جنس خود در راستای تحقق اهداف متعالی تبریز، بازنگری کنند.

گزارش از نویده رئوف فرد
انتهای پیام/