دانشگاه تبریز؛ پیشگام قیام تاریخی ۲۹ بهمن

به گزارش نصر؛ در صبح ۲۹ بهمن ۱۳۵۶، دانشگاه تبریز به کانون هماهنگی و پخش پیام‌های انقلابی تبدیل شده بود؛ دانشجویان با اعتصابات و تظاهرات خود، روح مقاومت را در قلب مردم تبریز و ایران زنده نگه داشتند. این نقش برجسته، قیام ۲۹ بهمن را به یکی از نقاط عطف انقلاب اسلامی ایران تبدیل کرد. در همان روز، “محمد تجلا” و “محمدباقر رنجبر آذرفام”، دو دانشجوی شجاع دانشگاه تبریز، در مقابل مسجد قزلی و به همرا دیگر شهدای قیام برای آرمان‌هایشان جانفشانی کردند و به نمادهای ایثار و مقاومت در تاریخ انقلاب بدل شدند؛ محمد تجلا، دانشجوی سال سوم مهندسی نخستین شهید این قیام بود. محمدباقر رنجبر آذرفام نیز دانشجوی سال چهارم فلسفه دانشگاه تبریز بود.
شمار کسانی که تا ظهر روز بیست و نهم به شهادت رسیدند شش تن بود. به گفته شاهدان – به احتمال زیاد – کسی توسط ارتش به شهادت نرسید و همه کسانی که گلوله خوردند توسط مأموران ساواک و شهربانی مجروح یا شهید شدند و شاید سهم نیروهای امنیتی در کشتار این روز بیشتر از شهربانی بود. «آن روز هر شهیدی داشتیم توسط ساواک به شهادت رسید. سربازان تیر مستقیم نزدند. » (سیدمحمد الهی؛ از مبارزان قدیمی تبریز علیه شاه). غیر از شش شهید روز بیست و نهم، هشت تن از مجروحان نیز طی چند روز بعد به شهادت رسیدند.
مشخصات شناسنامه ای شهیدان قیام تبریز چنین است:
۱ . پرویز احسن زاده کلجاهی، ۲۷، متولد تهران، متأهل، دکورساز، مدفون در قبرستان وزیرآباد تبریز.
۲ . بهمن اره چی، ۱۸ ساله، متولد تبریز، کارگر ابزار فروشی.
۳ . محمد تجلا، ۲۲ ساله، متولد اردبیل، دانشجوی سال سوم رشته مهندسی.
۴ . محرم جبرائیلی، ۳۰ ساله، متولد اهر، متأهل، کارگر کبریت سازی، مدفون در قبرستان شتربان.
۵ . سید حسن جدیدی گلابی ، ۲۲ ساله، متولد تبریز، کارگر مسافرخانه.
۶ . جعفر درگاهی، ۶۵ ساله، متولد کندرود، متأهل، کشاورز، مدفون در روستای کندرود.
۷ . محمدباقر رنجبر آذرفام، ۲۲ ساله، متولد تبریز، دانشجوی سال چهارم فلسفه، مدفون در قبرستان حجتی.
۸ . قربانعلی شاکری، ۱۹ ساله، متولد تبریز، کارگر قالی بافی، مدفون در قبرستان قم تپه.
۹ . سعید صالح الوندی، ۳۸ ساله، متولد تبریز، متأهل، معمار.
۱۰ . اصغر علی زاده شیخ احمدلو، ۱۷ ساله، متولد تبریز، قالی باف، مدفون در قبرستان طوبی.
۱۱ . ضربعلی فتحی، ۱۸ ساله، متولد ورزقان، قالی باف، مدفون در قبرستان حسینی.
۱۲ . بالا آقا کشاورزی قازانجانی، ۴۸ ساله، متولد هشترود، کارگر.
۱۳ . حبیب نقی نژاد، ۱۵ ساله، متولد تبریز، دانش آموز، مدفون در قبرستان قم تپه.
۱۴ . غلامعلی نجفیان پور، ۲۳ ساله، متولد اهر، قالی باف.
امام‌خمینی پس از آگاهی از فاجعه و در پی حوادث خونین و تظاهرات مردم تبریز به پیشگامی دانشگاه تبریز علیه رژیم پهلوی ، در پیام ۸/۱۲/۱۳۵۶ با درود بر اهالی شجاع و متدین آذربایجان، که در برابر رژیم پهلوی قیام کردند، درباره توطئه حکومت در سرپوش‌گذاشتن بر این کشتار، هشدار دادند و رفت و آمد نیروهای رژیم را به هدف پاکسازی چهره محمدرضا پهلوی و وانمودکردن بی‌خبری او از این کشتار دانستند.
ایشان همچنین پیروزی نهایی در برابر استبداد، انتقام از «ضحاک زمان» و به اهتزاز درآمدن پرچم اسلام به دست روحانیان را به مردم ایران نوید داد. حضرت امام در پیامی نیز که به مناسبت چهلم شهدای ۲۹ بهمن تبریز در ۴/۱/۱۳۵۷ صادر کردند، تنها راه پیروزی را وحدت زیر پرچم توحید، اسلام و قرآن دانستند و با توصیه به طرد عناصر غیر اسلامی، بر اسلامی بودن قیام تبریز مانند نهضت دیگر شهرهای ایران، صحه گذاشتند. ایشان با اشاره به تلاش رژیم در نسبت دادن این قیام به مکتب‌های انحرافی، بر بی‌اعتباری این مکتب‌ها نزد ملت ایران تأکید کردند و لزوم پیوستن همه گروه‌های سیاسی و روشنفکران، به جبهه روحانی، کارگر و توده ملت و معرفی صریح حرکت خود به عنوان حرکت اسلامی را یادآور شدند. معتقد بودند جنایت تبریز که نشانه وحشت‌زدگیِ پهلوی و خروجش از اعتدال است، ملت ایران را در آستانه انفجار قرار داده و به خواست خدا، منجر به قطع دست بیگانگان و محو دودمان پهلوی برای همیشه خواهد شد.
 پس از این قیام، جایگاه راهبردی شهر تبریز، ارتباطات گسترده اهالی آن با دیگر کشورها و طیف متنوع معترضان ۲۹ بهمن، توجه رسانه‌های بین‌المللی را به عمق و گسترۀ نهضت اسلامی با رهبری امام‌خمینی جلب کرد و در حقیقت این قیام به پیشگامی دانشگاه تبریز کمر زژیم پهلوی را شکست.
دانشگاه تبریز نه تنها به عنوان محلی برای پیشرفت علم و فناوری شناخته می‌شود، بلکه در شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی نیز نقشی کلیدی ایفا کرده است. دانشجویان، استادان و کارکنان این دانشگاه با مقاومت در برابر استبداد و بی‌عدالتی رژیم پهلوی، یکی از مراکز اصلی حرکت‌های انقلابی بوده‌اند و تاریخ انقلاب را با خون شهدای خود رقم زده‌اند. نمونه‌ای دیگر از این شجاعت، شهادت سه دانشجوی دانشگاه در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۵۷ بود: محمد غلامی، داود میرزایی و محمد عینی که در جریان اعتراضات ضد استبدادی به شهادت رسیدند.
همانطور که رحیم نیک‌بخت در کتاب «جنبش دانشجویی تبریز» می‌نویسد: «محمد غلامی، دانشجوی متدین و فعال سال دوم شیمی به شهادت رسید. در پی او، داود میرزایی، دانشجوی اهل زنجان در سال اول و محمد عینی نیز به شهادت رسیدند.» این حادثه بازتاب گسترده‌ای در سطح ملی داشت و به نمادی از مقاومت و ایثار دانشجویان ایرانی تبدیل شد. هر ساله، مراسم یادبودی برای این شهدا در دانشگاه تبریز برگزار می‌شود.
حضور شخصیت‌هایی مانند شهید قاضی، شهید مطهری و علامه جعفری در این دانشگاه، تلاقی علم و مبارزه را نشان می‌دهد. هر یک از این چهره‌ها با دیدگاه‌های علمی، سیاسی و اجتماعی خود، به روشنگری دینی و انقلابی کمک کرده‌اند. در تبریز، با دستگیری علما از جمله آیت‌الله قاضی طباطبایی و انتقال او به تهران، دانشجویان دانشگاه تبریز به خیابان‌ها آمدند. شهید مطهری به دعوت انجمن علمی مذهبی دانشگاه در ۲۶ اردیبهشت به تبریز آمد و در دانشکده کشاورزی سخنرانی کرد و اسلام را به عنوان دینی پویا و پاسخگو به نیازهای جامعه امروز معرفی کرد. علامه جعفری نیز با سخنرانی‌هایش در زمینه‌های فلسفه، عرفان و تفسیر آثار ادبی و مذهبی تاثیرگذار بود.
این افراد نه تنها نماد مقاومت و اندیشه بودند، بلکه با سخنرانی‌ها و افکار انقلابی خود، جرقه‌ای برای بیداری دانشجویان تبریز زدند.
در نهایت باید گفت که دانشگاه تبریز، با نقش برجسته خود در قیام ۲۹ بهمن ۱۳۵۶، به مرکزی برای سازماندهی و انتشار پیام‌های انقلابی تبدیل شد. دانشجویان این دانشگاه با مقاومت و شجاعت، تاریخ جنبش دانشجویی در انقلاب اسلامی را به نام خود ثبت کردند، همچنان که شهادت محمد تجلا به عنوان نخستین شهید قیام نماد این ایثار شد.
انتهای پیام/