حفاظت مشارکتی، کلید حفظ و احیای غارها

به گزارش نصر، محمدرضا اشرف‌زاده گفت: در راستای اهداف روز ملی غار پاک، در سال‌های گذشته همزمان با این مناسبت، اقدامات موفقیت‌آمیزی چون پاکسازی تعدادی از غارهای مقصد گردشگری کشور صورت گرفت که بازتاب خبری گسترده‌ای نیز در رسانه‌ها داشت.
او ادامه داد: انتظار می‌رود این مناسبت در سال جاری نیز مورد توجه قرار بگیرد. ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها با همکاری انجمن غار و غارشناسی، علاوه بر اقدام به پاکسازی تعدادی از غارهای موجود در استان به ارتقای سطح آگاهی مردم، جوامع محلی و گردشگران در زمینه اهمیت تنوع زیستی غارها و منابع آبی آن‌ها و برنامه‌ریزی در زمینه استفاده از ظرفیت حفاظت مشارکتی در حفاظت از اکوسیستم‌های حساس و مهم غارها بپردازند.
اشرف‌زاده در پاسخ به این که چه نکات حفاظتی باید در مورد غارها  مد نظر قرار گیرد، گفت: تمرکز بر استفاده از ظرفیت حفاظت مشارکتی، نظارت و پایش مستمر غارها به‌ویژه غارهای توریستی، تهیه و تکمیل پایگاه‌های داده‌ای و اطلاعاتی غارها، شناسایی و اولویت‌بندی غارها از نظر حفاظتی، تعیین ظرفیت برد غارهای توریستی،‌حفاظت از تنوع زیستی و فیزیکی غار و حفاظت از منابع آبی از جمله این نکات حفاظتی است.
مدیر کل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی افزود: فعالیت‌های گردشگری فراتر از ظرفیت برد غارها، فعالیت‌های ورزشی، آلودگی محیط زیست، توسعه مناطق شهری، روستایی و صنعتی، توسعه کشاورزی، احداث سدها و راه‌سازی، تخریب جنگل‌ها و مراتع، استخراج معادن، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، جمع‌آوری و تجارت غیرقانونی گونه‌های غارزی، نمونه‌بـرداری غیراصولــی به منظور فعالیت‌های پژوهشی، ورود گونه‌های غیربومی، تخریب استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌ها و ایجاد سر و صدا از جمله مهم‌ترین عوامل تخریب غارها به شمار می‌روند.
 وی افزود: امسال، پانزدهمین روز غار پاک با شعار «حفاظت مشارکتی، کلید حفظ و احیاء غارها»  گرامی داشته می‌شود و از تمامی حافظان محیط زیست و دوستداران طبیعت دعوت می‌شود تا با رعایت اصول حفاظت پایدار غارها، در این رویداد مهم مشارکت کنند.
اشرف‌زاده در ادامه اظهارکرد: حفاظت موثر از مناطق کلیدی و زیستگاه‌های حساس و شاخص نظیر بسیاری از غارها، اهمیت زیادی در تامین نیازهای منطقی نسل‌های امروز و آینده دارد. تعدادی از غارهای مهم و حساس کشور در محدوده مناطق حفاظت شده قرار دارند. بر اساس ماده ۹ آیین‌نامه مدیریت، حفاظت و بهره‌برداری از غارهای کشور، مسؤولیت حفاظت از غارهای موجود در مناطق چهارگانه و میراث طبیعی جهانی بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست و تابع قوانین و ضوابط حاکم بر مناطق یاد شده است.
مدیر کل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی تاکید کرد: مناطق چهارگانه یا مناطق حفاظت شده، با توجه به اثربخشی‌شان به عنوان ابزاری ضروری برای حفاظت شناخته می‌شوند. با این حال بسیاری از مسائل و چالش‌های آن‌ها همچنان پابرجا است. مفاهیم، ​​قوانین، و حاکمیت پیرامون مناطق حفاظت شده نتایج زمینه‌های اجتماعی هستند. با توجه به تکامل دانش علمی، حقوق بشر و تقاضاهای متنوع، توسعه رویکردهای جدید برای تحقق وظایف آنها ضروری است.
اشرف‌زاده افزود: پژوهش‌های متعدد در سطح جهان بر اهمیت مناطق حفاظت شده در حفاظت از تنوع زیستی تاکید می‌کنند اما این پژوهش‌ها در خصوص محدودیت‌های حاکم بر استراتژی های فعلی حفاظت در پاسخ به انتظارات بازیگران اجتماعی، نیازهای گروه‌های اجتماعی آسیب‌پذیر و تقاضاهای در حال تغییر هشدار می‌دهند بنابراین بهبود مفاهیم مدیریتی و حکمرانی برای ارتقای ارتباط بین جامعه و طبیعت ضروری به نظر می‌رسد. مفهوم «حفاظت مشارکتی» به عنوان یک رویکرد ابزاری برای پیشبرد اهداف استراتژی‌های حفاظتی فراگیر و مؤثر پیشنهاد شده است.
وی یادآور شد: حفاظت مشارکتی، مفهومی است که برای در نظر گرفتن اهمیت تلاش‌های ترکیبی مدیران، جوامع، دانشمندان، کارآفرینان و سایر گروه های اجتماعی ابداع شده است. این مفهوم در اینجا به عنوان راهی برای دستیابی به سیستم‌های عادلانه، فراگیر و موثر در مدیریت و حفاظت زیستگاه‌ها و مناطق حفاظت شده پیشنهاد شده است.
اشرف زاده با بیان اینکه غارها از جنبه‌های مختلف از جمله باستانشناسی، آبشناسی و تامین آب، زیست شناسی، زمین شناسی، اقلیم شناسی، گردشگری و اقتصادی دارای اهمیت هستند، گفت: خفاش‌ها با بیش از ۱۴۰۰ گونه، حدود ۲۰ درصد از گونه‌های پستانداران جهان را شامل می‌شوند و غارها زیستگاه یا میزبان اصلی خفاش‌ها هستند. خفاش‌های حشره خوار در سطح جهان، نقش بسیار مهم و کلیدی در کنترل جمعیت حشرات آفت در سیستم‌های کشاورزی را دارند. خفاش‌ها علاوه بر ارزش ذاتی برای تنوع زیستی جهان، خدمات اکوسیستمی متنوعی از جنبه‌های بوم شناختی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم می‌کنند. خفاش‌ها به عنوان مصرف‌کننده اصلی حشرات شبانه، حشرات آفت کشاورزی را مورد تغذیه قرار می‌دهند و خدمات سالانه آن‌ها به صنعت کشاورزی میلیاردها دلار برآورد شده است.
وی افزود: در یک پژوهش علمی اخیر در استرالیا برآورد شده است که یک جمعیت از خفاش‌ها می‌تواند بین ۷۷ تا ۱۱۹ تن حشره آفت به نام کرم غوزه پنبه (Helicoverpa armigera) را از محصولات پنبه ​​در طول فصل رشد در یک سال حذف کند. قابل توجه است که گونه‌های مختلف خفاش‌ها آفات مختلف حشرات را مصرف می‌کنند که این موضوع ضرورت حفاظت از تنوع خفاش‌ها را در اکوسیستم‌های کشاورزی برجسته می‌کند. نتایج چنین مطالعاتی انگیزه بیشتری را برای کشاورزان ایجاد می‌کند که در مدیریت و حفاظت زیستگاه‌های خفاش‌ها مشارکت داشته باشند و از خفاش‌ها در جهت کنترل طبیعی آفات محصولات‌شان بهره مند شوند. علاوه بر این خفاش‌های شهدخوار و میوه خوار خدمات اکوسیستمی را با گرده افشانی گیاهان و پراکندگی دانه‌ها انجام می‌دهند.
مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی ادامه داد: خفاش‌ها نقش مهمی در سلامت اکوسیستم‌ها دارند. امروزه بازسازی و احیای اکوسیستم‌ها به یک اولویت اصلی تبدیل شده است. خفاش‌های میوه‌خوار به دلیل توانایی و پتانسیل آن‌ها در پراکندگی طبیعی بذرها، به‌عنوان عوامل بالقوه برای تسهیل احیا و بازسازی جنگل‌ها در زیستگاه‌های تخریب‌شده مورد مطالعه قرار گرفته‌اند.
وی اافزود: در حالی که پایش اکوسیستم‌ها اهمیت ویژه‌ای در برنامه‌های مدیریتی دارد، پایش غارها با پیچیدگی‌هایی مواجه است. در حالی که استفاده از علومی نظیر سنجش از دور در پایش تغییرات اکوسیستم ها اهمیت زیادی دارد، اکوسیستم‌های زیرزمینی مانند غارها را نمی‌توان به‌طور مستقیم با استفاده از چنین علوم و ابزارهایی پایش کرد بنابراین چالش مهمی در زمینه درک اینکه چگونه الگوهای تنوع زیستی در غارها ممکن است تغییر کرده باشند و چگونه ممکن است این الگوها به طور مؤثرتری مدیریت شوند، وجود دارد. لذا برنامه‌ریزی‌های هدفمند و کارآمد در جهت پایش اکوسیستم‌های غار از اهمیت بالایی برخوردار است.
به گزارش نصر، اشرف‌زاده در پایان اظهارکرد: غارها به عنوان اکوسیستم‌های منحصربه‌فرد، مکان‌های کلیدی برای تاریخ بشر هستند. غارها با توجه به پایداری و ثبات شرایط منحصر به ‌فردشان می‌توانند اطلاعات ارزشمندی را در زمینه شیوه بهره‌برداری از آن‌ها  توسط پیشینیان ارائه دهند همچنین شاخصی از اقلیم محلی و پوشش گیاهی و حیات جانوری باشند بنابراین با توجه به توانمندی و پتانسیل‌های متعدد غارها، استفاده از ظرفیت حفاظت مشارکتی در مدیریت، حفاظت و بهره برداری از غارها به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد.
انتهای پیام/