ضرورت پاسداشت آیین پرده خوانی

به گزارش نصر، آیین پرده خوانی عاشورا از دیرباز در ایران زمین قدمت دیرینه دارد ولی امروز یکی از پرده های اصیل عاشورا در موزه صدای تبریز به یادگار مانده که تاریخ و اصالتش را فرو خورده و گوشه دیوار خاک می خورد. پرده خوانی نوعی نمایش مذهبی است که در زمان صفویه با تاکید بر مذهب شیعه (روضه خوانی، حمله‌خوانی، پرده‌داری، صورت‌خوانی و سخنوری) رواج یافت. پرده خوانی نوعی قوالی با پیشینه کهن است که برگرفته از نقالی و نقاشی های مردمی است. در گذشته، نوحه خواني بر اساس پرده‏ ای دیواری انجام می شد که روي آن، تصاويري از چهره‏ هاي خوب و بد در تاريخ اسلام، به ويژه حوادث مربوط به عاشورا طراحی شده بود. پرده خوان، طبق صحنه‏ هاي تصوير، اشعار و مراثي را مي‏ خواند و مردم اغلب پاي ديوار در کوچه‏ ها و ميادين يا تکيه‏ ها، پاي صحبت و نوحه ‏اش مي‏ نشستند و اشک می ریختند. 
در این خصوص به «موزه صدا» در تبریز رفتیم تا از پرده عاشورا که یکی از ادوات این مجموعه است، بازدید کنیم. 
«حسین ساجدی»مدیر و مجموعه دار موزه صدا از آیین پرده خوانی برایمان می گوید: پرده خواني، يکي از هنرهاي نمايشي جهت شرح حال سيره اولياء دين است که بر اساس تصاوير منقوش بر پرده‏ های بزرگ، اجرا مي‏ گردد. پرده خوان زبانی گرم و صوتي دلنشين دارد و همراه با خواندن، اشاره به تصاوير مي‏ کند. شمايل نگاري و صورتگري مذهبي، خود را در پرده‏ ها نشان مي‏ دهند.نوعي از نقاشي‏ مذهبي در اين پرده‏ ها تجلي ميابد. 
وی درخصوص ویژگی های پرده نگاری این آیین می گوید: بر مبناي حوادث تاريخ اسلام، بويژه وقايع کربلا، نقاشي هايی در دل پرده، بی فاصله کشيده شده اند که عنوان‏ «پرده نگاري‏» دارند. نگارگران پرده‏ هاي مذهبي، عموما با الهام از مقتل ها، صحنه‏ ها را تصویر مي کردند. نقالاني هم با نصب آنها بر روي ديوار، در حضور مردم به تعزيه خواني وپرده خواني مي‏ پرداختند. 
وی افزود: محتواي اين پرده‏ ها اعم ‏از دنيا و آخرت، بهشت و جهنم، صالحان و شروران و حسينيان و يزيديان بود. در اين ‏پرده‏ ها، شمايل حضرت عباس با دستاني از بدن جدا، طفلان مسلم، خيمه‏ هاي سوزان، قيام مختار، مجلس جن و انس، معراج پيامبر به همراه براق، کوثر، ضامن آهو و... کشيده ‏مي‏ شد و نقالان پرده‏ خوان با نثر و شعر، حوادث مربوط به آنها را با صدای بلند آهنگین نقل می کردند. 
وی به پرده نفیس ۶ متری مجموعه اش اشاره کرد که به دلیل محدودیت فضا در این موزه، مجبور شده آن را در گوشه ای انبار کند: متاسفانه محدودیت فضا اجازه نمی دهد این پرده همیشه در موزه نصب شده و در کنار سایر آلات موسیقی دهه محرم قرار بگیرد. انتظار می رود در این ماه، نهاد ها حمایت و همکاری کرده و فضایی را برای بازگشایی این پرده و برگزاری آیین پرده خوانی با استفاده از ساز های کوبه ای و بادی، فراهم کنند تا هم قدر و ارزش این ادوات که به فرهنگ و تاریخ ما مربوط اند، مشخص شود و هم این آیین تاریخی را در کنار سایر آیین های محرم، پاس بداریم. 

 

به گزارش نصر، از جمله ادوات موسیقی مربوط به دهه محرم که در موزه صدا گردآوری و به نمایش گذاشته شده اند، چراغ شام غریبان عصر عاشورا است که بنا به گفته مجموعه دار این موزه، برای هدایت هیئت ها از یک حسینه به سمت دیگر، این چراغ پیه سوز صدا دار استفاده می شد. 

 

از دیگر ادوات، دمام است که در دسته ساز های کوبه ای قرار می گیرد و با نوسان پوست به صدا در می آید. این سازها در جنوب کشور بیشتر رواج داشتند و به همراه سنج و شیپور در عزاداری ها به کار می روند.

 

حسین ساجدی به «غور»، ساز صدفی اشاره می کند که قدمتی بیش از ۳۰۰ سال دارد و با صدای غم انگیز کشدار، در هیئت ها استفاده می شد که یکی از ساز های منحصر به فرد باقی مانده از این آیین است. 

 

مشعل گردانی آیین دیگری در دهه محرم است. این آیین تابوت گردانی و علم گردانی با مشعل در جنوب کشور و عراق رایج بود.
گفتنی است، موزه صدا در تبریز، نخستین موزه خصوصی در استان بود که توسط رئیس جمهور در چهارم اردیبهشت ۱۳۹۷ افتتاح گردید. در این موزه تعداد زیادی اشیای مرتبط با صدا و موسیقی که طی سه دهه توسط «حسین ساجدی»  پژوهشگر و مجموعه دار جمع آوری شده و به نمایش گذاشته شده است.  این بنا متعلق به دوره معاصر می‌باشد و به نام مالک قبلی بنا قبل از تملک آن «امیر پرویز» معروف است. از ویژگی‌های این بنا می‌توان به نمای آجری و قاب بندی شده زیبای آن اشاره کرد. این خانه متشکل از دو طبقه است. ورودی اصلی به ساختمان از ضلع غربی و با اختلاف سه پله از کف خیابان می‌باشد.
در قسمت بالای ورودی در طبقه اول، یک بالکن به فرم نیم بیضی با نرده به چشم می‌خورد. نمای اصلی ساختمان که نمای شمالی آن است، دارای آجرکاری‌های زیبا به ویژه در طبقه اول قاب بندی شده و در و پنجره‌های ساختمان چوبی اند و فضایی زیبا برای بازدیدکنندگان فراهم شده است.
انتهای پیام/