مراغه؛ شهر گنبدهای سرخ

به گزارش نصر، مراغه با ۳ هزار سال قدمت تاریخ و تمدن، آثار معماری و بناهای تاریخی این دوره های حکومتی را در آغوش کشیده است و به عنوان اولین پایتخت کشور در دوره ایلخانیان دارای قدیمی‌ترین آثار باستانی است.
 تمدن در این شهر از آغاز حکومت ایران تداوم یافته و سابقه حیات در این شهر به ۱۰ میلیون سال قبل بازمی‌گردد و از این رو تاریخ‌پژوهان مراغه به این اتفاق‌نظر رسیده‌اند که ۱۶ اردیبهشت ماه مصادف با بسته شدن زیج ایلخانی مناسب‌ترین روز برای نامگذاری به عنوان «روز ملی مراغه»  در تقویم شمسی ایران است.
این گزارش حاکی است، به مناسبت فرارسیدن روز ملی مراغه و به همت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان شرقی، تور رسانه ای خبرنگاران و فعالان فضای مجازی ویژه بناهای تاریخی مراغه برگزار شد و  در این برنامه بازدیدهای گروهی از بناهای تاریخی گنبد سرخ،‌ معبد مهر، گنبد غفاریه، المان های تاریخی پارک ملت و دیگر بناهای مهم تاریخی این شهرستان انجام گرفت.
 

معبد مهر مراغه
این معبد با قدمتی بيش از دو هزار سال، به‌صورت بنايی صخره‌ای در دل زمين جا دارد. این اثر باستانی کامل‌ترین پرستشگاه‌های تاریخی ایران به حساب می‌آید که قدمت آن احتمالا به دوره اشکانیان می‌رسد؛ البته در دوره اسلامی یعنی زمان ایلخانیان دستخوش تغییراتی شد و نشانه‌هایی از اسلام بر تن این معبد به یادگار ماند.
معبد مهر مراغه، نیایشگاه زیرزمینی و محل پرستش خورشید و برگزاری آیین مهرپرستی بوده که در جنوب روستای ورجوی مراغه به‌صورت زیرزمینی و صخره‌ای بنا شده‌ است و با نام‌هایی مانند «امامزاده معصوم مراغه‌ای»، «اجاق» و «اولیا» می‌شناخته می شودو با خاک‌برداری، بخش‌هایی از آن خود را نمایان کرد و همچنان بخش عمده‌ای از معبد در زیر خاک مدفون است. 
معبد مهر مراغه ساختار نسبتا پیچیده‌ای دارد که قدم‌زدن درون آن حس‌وحال جالبی را القا می‌کند و عبور از راهرو‌های کوچک آن می‌تواند تداعی‌گر چندین هزار سال گذشته باشد و ظاهراً شهرستان مراغه دارای مهرابه‌های مختلفی است که معبد مهر و غار‌های اطراف رصدخانه مراغه تنها آثار به جا مانده از این دوران هستند که اين آثار اکنون به‌دلیل اهمال کاری افراد مختلف در حال نابودی هستند.
این گزارش می افزاید، مراغه از بعد معماری و هنر آثار مختلفی را در دوره های حکومتی متفاوت در دل دارد و جایگاه معماری سخره ای در فرم های مختلف با کاربردهای متفاوت در تاریخ این شهرستان به چشم می خورد.
 

گنبد سرخ مراغه
بنایی تاریخی که از تلفیق آجر قرمز با کاشی لعابدار ساخته شده است و برای اولین بار در معماری ایران رنگ آبی وارد شد که آن را آغازگر شیوه آذری در معماری اسلامی ایران بود.
گنبد سرخ ساختاری مربعی شکل دارد که از سردابه و اتاق اصلی تشکیل شده است و طاق‌نماهای سردر ورودی از آجرهای تراشيده و کتيبه‌های کوفی و تعداد کمی کاشی فيروزه‌ای در بين آجرهای قرمز از ویژگی های منحصر به فرد این بنا است.
دستور ساخت این بنا را عبدالعزیز بی محمود بین سعدیدیم داد و فرآيند ساخت گنبد زیر نظر بنی‌بکر محمد بن بندان بن محسن معمار انجام شد، نام بانی بنا و تاریخ احداث آن را می‌توان از کتیبه جبهه شمالی و نام سازنده آن را از کتیبه غربی دید.
کتیبه های کوفی بر تن این آثار تاریخی نشان از دوره سلجوقی و ایلخانی دارد  که به دلیل آجرهای قرمز به گنبد سرخ مشهور است و کاشی های رنگی و نوع معماری در این خطه بعد از گنبد سرخ متحول می شود و شاهکار هنر آجری ایران و قرینه سازی و تزئینات شناخته می شود.
 

گنبد غفاریه مراغه
این گنبد تاریخی با الهام از گنبد سرخ مراغه به‌ شکل مربعی ساخته شده است که روی سکویی سنگی و بر فراز سردابه دخمه‌ای قرار دارد و چهار گوشه بنا به‌وسیله ستون‌های آجری با نقوش لوزی جذابیتی دوچندان پیدا کرده‌اند. 
این بنایی آجری که بر بالای سکویی سنگی قرار دارد از  آثار باستانی دوره ایلخانیان است و علت نام‌گذاری آن عارفی به‌ نام نظام‌ الدین احمد بن حسین‌ الغفاری است که در زمان فرمانروایی سلطان یعقوب بن حسن‌ بیگ آق‌ قویونلو هنگام بازگشت از حج، عمارتی در نزدیکی این بنا احداث و املاک و باغی جهت مصارف آن وقف کرد.
وجود کاشی‌های آبی فیروزه‌ای در گوشه‌های بنا و حروف کتیبه‌ها به رنگ سیاه بر زمینه‌ای سفید، نشان از ظهور رنگ ها در آثار معماری ایران داشته است که به این برج مقبره ویژگی خاصی بخشیده‌اند.
در این بنا خطوط اسلامی مشخص تر شده است و در کنار رودخانه صافی چای قرار دارد.
این گزارش حاکی است، در طی سفر یک روزه خبرنگاران و فعالان فضای مجازی با مراغه، اولین ورکشاپ المان های آجری مراغه نیز افتتاح شد.
المان‌های آجری به مناسبت بزرگداشت روز مراغه در پارک ملت این شهر با استفاده از طرح‌های بنا‌های آجری ساخته شد و نماد فرهنگ غنی معماری این شهر از دیرباز تاکنون را دارد.
این سازه‌ها باهدف احیا و به نمایش گذاشتن معماری تاریخی و سنتی این شهر اجرا شدند و الگو برداری از گنبد‌های هفتگانه مراغه ساخته شدند.
اولین ورکشاپ المان های آجری مراغه از ۱۰ المان الهام گرفته از آثار تاریخی مراغه با نام های پیچش برگرفته از طاق های ساسانی، کبوترخانه ،رویش برگرفته از نقوش آجرهای لعابدار بنای تاریخی،نقشینه برگرفته از نقوش تزیینی آجری بافت تاریخی،خیال ،فرشینه ، حرکت برگرفته از نقوش دوره قاجاری، قاب خاطره برگرفته از بازشو ها و روزنه های دیوار فدیمی، استوار برگرفته از نقوش تزیینی ستون های کج گنبد سرخ و غفاریه ساخته شده است.
 

این گزارش حاکی است، مراغه به لحاظ بافت غنی تاریخی و فرهنگی، با بیش از ۳۰۰ اثر ثبت شده ملی، جزء ۱۰ شهر برتر کشور محسوب می‌شود و بناهای تاریخی بسیاری را در دل خود جای داده است که در این تور رسانه موفق به بازدید تنها چند مورد از آنها شدیم.
مراغه اگرچه بیشتر به تاریخ خواجه نصیرالدین توسی و دوره ایلخانان شناخته می شود اما یادگارهایی که در شهر قرار دارد نشان از سابقه بسیار طولانی آن دارد، مقدار زیادی سنگواره و آثار کشف شده است که نشان می‌داد حیات در این شهر بیشتر از پنج میلیون سال بوده است و تنها وظیفه نسل امروزی محافظت از تاریخ و تمدن این شهر است تا رنگ و بوی تاریخ در دل آن باقی بماند.
گزارش خبرنگار نصر می افزاید، در این سفر آجرهای سرخ گنبدهای زیبای مراغه که نقش بسیار پررنگی برای بازیابی تاریخ معماری آن زمان ایفا می‌کنند، بیشتر از هر چیزی به چشم من آمد و از اینرو عنوان گزارش را «مراغه شهر گنبدهای سرخ گذاشتم تا تداعی گنبدهای پنجگانه را داشته باشد، برج‌هایی که به تمدن پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم می‌شوند و با پنج برج با نام‌های گنبد سرخ، گنبد مدور، گنبد کبود، گنبد غفاریه و گنبد گؤی‌برج در کنار آثار و برج‌های تاریخی دیگر، قد علم کرده آند.
انتهای پیام/