جای خالی گردشگری نجومی در قدیمی‌ترین رصدخانه ایران  

به گزارش نصر، بیش از دو دهه از ایده شبیه‌سازی آسمان در این رصدخانه می‌گذرد تا جایی که یک دستگاه آسمان‌نما طی سال ۱۳۸۴ توسط میراث فرهنگی خریداری شد که به دلیل نبود فضای مناسب برای نصب و راه‌اندازی، اکنون هم در مکانی مناسب و با رعایت موازین ایمنی نگهداری می‌شود.
رصد آماتوری ستارگان هم در برخی از روزهای خاص، با انتقال موقت تلسکوپ‌های مرکز تحقیقات نجوم و اخترفیزیک مراغه به رصدخانه خواجه نصیرالدین توسی، به ندرت عملیاتی شده و از آنجایی که دایمی نبوده، در جذب گردشگران تاثیر چندانی نداشته است.
نبود همین فعالیت‌ها در رصدخانه مراغه موجب شده تا گردشگران تنها به بازدید اکتفا کنند و حضور دوباره آنان و درآمدزایی نیز جذابیت و توجیه نداشته باشد.

نصب آسمان‌نما در حال پیگیری است
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مراغه با بیان اینکه نصب و راه‌اندازی دستگاه پلانتاریوم یا آسمان‌نما در رصدخانه مراغه پس از حدود دو دهه وقفه در دستور کار قرار گرفته است، بیان کرد: مکان آن طی روزهای اخیر و در پی بازدید کارشناسان بررسی شد.
«جواد محرم‌‍‌پور» افزود: دستگاه آسمان‌نما با بهره‌گیری از پروژکتور بزرگی که در وسط آسمان مجازی قرار می‌گیرد، صورت‌های فلکی، سحابی‌ها و خوشه‌های ستاره‌ای را شبیه‌سازی می‌کند و می‌تواند در جذب گرشگران و درآمدزایی موثر باشد.
وی با بیان اینکه مجموعه مدیریت شهری پس از ساماندهی محوطه رصدخانه به دنبال جذب گردشگران و درآمدزایی پایدار از رصدخانه مراغه است، بیان کرد: این رصدخانه تاریخی شهرت زیادی دارد و گویای گذشته درخشان این کهن‌شهر در عرصه‌های مختلف فرهنگی و هنری است.
به گفته «محرم‌پور» طی دهه ۸۰ شمسی که آسمان‌نما برای رصدخانه مراغه خریداری شد، محوطه این اثر وضعیت مطلوبی نداشت اما اکنون هم محوطه بازسازی شده و هم شرایط برای نصب آسمان‌نما فراهم است.
وی ادامه داد: رصدخانه تاریخی مراغه با شماره ثبت ۱۶۷۵ طی سال ۱۳۶۴ در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت و ساماندهی محوطه آن در اواخر سال ۱۴۰۰ به شهرداری سپرده شد.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مراغه تصریح کرد: تفاهم‌نامه همکاری میراث فرهنگی و شهرداری به استناد بند ۲۲ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها جهت تشریک مساعی در حفظ رصدخانه در ۱۶ بند امضا شده بود و اکنون به نتایج مطلوب رسیده است.

گردشگری نجومی رصدخانه در دو بخش تخصصی و عمومی پیگیری شود
مدیرعامل انجمن تاریخ‌پژوهان مراغه نیز بیان کرد: گردشگری نجومی به دو بخش تخصصی و پارک علم نجوم تقسیم‌بندی می‌شود که هر دو مکمل هستند و در رصدخانه نیز باید هر دو آنها به صورت همزمان پیگیری شود.
دکتر «محمد مشتری» در خصوص راهکارهای توسعه گردشگری تخصصی نجوم، بیان کرد: برگزاری همایش‌ها و بازدید متخصصان و نظریه‌پردازی آنان نه تنها به رونق گردشگری تخصصی نجوم در رصدخانه کمک می‌کند، بلکه موجب روش‌شناسی توسعه علمی و تمدنی می‌شود.
وی با بیان اینکه دانشگاه مراغه و مرکز اخترفیزیک می‌توانند در جذب گردشگران تخصصی علم نجوم نقش‌آفرین باشند، ادامه داد: نجوم آماتوری نیز از بخش‌های قابل توجه گردشگران در سطح جهانی است تا جایی که با تاریخ بشریت قرین است و می‌تواند زمینه رونق گردشگری عمومی را فراهم کند.
وی افزود: امروزه تمام اقشار به ویژه زنان، دانش‌آموزان و جوانان دوست دارند تا با تلسکوپ به ستاره‌ها و ماه نگاه کنند و همین زیرساخت می‌تواند گردشگران را به رصدخانه تاریخی مراغه بکشاند.
«مشتری» افزود: نصب آسمان‌نما بهترین شیوه برای رونق گردشگری در رصدخانه مراغه است؛ ضمن توجه به اینکه رصدخانه خواجه نصیرالدین توسی نقطه عطف طلوع نجوم جدید و رنانس علمی در حوزه اخترفیزیک به شمار می‌رود و از جذابیت بین‌المللی برخوردار است.
رصدخانه مراغه از مهم‌ترین آثار تاریخی عصر ایلخانی است که با تلاش‌های خواجه نصیر و در سال ۶۵۷ هجری قمری ساخته شد و به عنوان اولین رصدخانه ایران در زمانی آغاز به کار کرد که تلسکوپ و تجهیزات مدرن نجومی در ان دوران به‌ وجود نیامده بود.
مراحل ساخت رصدخانه مراغه ۱۵ سال به‌ طول انجامید و پس از آن، با تلاش‌های هلاکو که تحت‌تاثیر خواجه نصیر به علم و فرهنگ علاقه‌مند شده بود، ابزارها و تجهیزات علم نجوم و کتاب‌های مرتبط در آن جمع‌آوری شد.
ابزار و ادوات نجومی رصدخانه مراغه حاصل تلاش دانشمندان ایرانی بود که در تمامی جهان بی‌نظیر قلمداد می‌شد و این موضوع سبب شد تا مراغه به یکی از مراکز علمی مهم در جهان اسلام تبدیل شود و دانشمندان، منجمان و علاقه‌مندان بسیاری را گردهم آورد.
عظمت رصدخانه مراغه به قدری بود که آن را برای سال‌ها به‌عنوان بزرگترین رصدخانه جهان می‌شناختند و چنین مرکزی باشکوهی حتی امروزه نیز در جهان اسلام به چشم نمی‌خورد و بی‌تردید، الگویی برای تمام جهانیان شناخته می‌شود.
رصدخانه مراغه تا زمان حکومت «سلطان محمد خدابنده» در سال ۷۰۳ هجری قمری فعال بود و پس از آن اندک اندک به فراموشی سپرده شد؛ تا آنجایی که بنابر مکتوبات «حمدالله مستوفی»، در سال ۷۲۰ هجری سازه رصدخانه کاملا ویران بود.
خوشبختانه عزم «دکتر پرویز ورجاوند» و کاوش‌های گروه او در دهه پنجاه شمسی، به مرمت بخش‌هایی از این بنا منتهی شد و اکنون نیز گنبدی سفید رنگ برای جلوگیری از تخریب بیشتر بنا و در امان ماندن آن از گزند باد و باران، روی آن قرار گرفته که ساخته دست مهندسان آلمانی است.

رصدخانه مراغه کجاست؟
شمال‌غرب ایران، در تمام دوره‌های تاریخی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و به‌دلیل شرایط جغرافیایی منحصربه‌فرد، توجه حکومت‌های مختلف را به‌خود جلب کرده است.
همین موضوع باعث شده تا این خطه از کشور، به یکی از قطب‌های فرهنگی، ادبی و علمی منطقه بدل شود و اهمیتی دو چندان یابد و «مراغه» نیز مرکز یکی از همین قطب‌هاست و در کنار تبریز و سلطانیه، یکی از پایتخت‌های سلسله ایلخانیان بود.
مراغه به عنوان دومین شهر بزرگ آذربایجان‌شرقی در ۱۵۸ کیلومتری ارومیه و حاشیه رودخانه «صوفی‌ چای» واقع است و به پایتخت نجوم شهرت دارد؛ شهری که در دامنه‌های جنوبی سهند بوده و همواره مورد توجه گردشگران خارجی است.
این شهر خوش‌ آب‌وهوا، محل جنگ‌ها و خونریزی‌های فراوانی در طول تاریخ بوده است و مغولان در سال ۶۱۸ مراغه را فتح کردند؛ گرچه «جلال‌الدین خوارزم‌شاه» چهار سال بعد موفق به بازپس‌گیری مراغه شد اما مغولان در اواخر سال ۶۲۸ هجری قمری بار دیگر موفق به تصرف مراغه شدند و حکومت خود را در این ناحیه به تثبیت رساندند.
امروزه مراغه با بیش از ۳۰۰ اثر تاریخی و فرهنگی و تپه‌های باستانی، از ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری بسیاری برخوردار است و پرچم‌دار همه آنان، رصدخانه بزرگ مراغه است.
این رصدخانه بر روی تپه‌ای که به تپه «افلاک‌نما» مشهور است، در نزدیکی شهر مراغه و مشرف به دریاچه ارومیه قرار دارد و از جاذبه‌های گردشگری آذربایجان‌شرقی به شمار می‌آید.
انتهای پیام/