نفت «جالاندی»؛ پنجره را باز نکن، بخاری را خاموش کن

به گزارش نصر، آن روزها که دختر بچه ۱۰، ۱۱ ساله‌ای بودم تنها دلخوشی من و خواهرم رفتن به خانه بابا بزرگ در روستا و بازی و شیطنت با دختر خاله‌هایم در حیاط پر از دار و درخت بابا بزرگ بود. آن سال‌ها هنوز خانه بابا بزرگ گازکشی نشده بود، ۲۰، ۲۵ سال پیش بود. پائیز که می‌آمد رنگ و رخ روستا هم عوض می‌شد، چهره درختان سرسبز روستا زرد، نارنجی و سرخ می‌شد و نشان می‌داد باید برای سرمای پائیزی و زمستانی خودمان را آماده کنیم.
قشنگ یادم است در خانه بابا بزرگ ۲ عدد بخاری نفتی مشکی و قهوه‌ای رنگ  روشن بود و در آن سوز و سرما حاجی بابا یا همان بابا بزرگ با آن دست‌های چروکیده و سرما زده عصا به دست از این طرف خانه به آن طرف حیاط می‌رفت و  باک بخاری نفتی را از تانکر پر از نفت کرده و به خانه می‌آمد و روی جا نفتی  بخاری می‌گذاشت، بعد هم کبریت را روشن می‌کرد و می‌انداخت داخل بخاری و بخاری قهوه‌ای رنگ که لایه بیرونی آن سوراخ‌های دایره‌ای کوچک داشت شعله‌ور می‌شد.
ما نوه‌های قد و نیم قد حاجی بابا هیچ سهمی در روشن کردن بخاری نفتی نداشتیم، حتی خیلی وقت‌ها در اثر شیطنت و بدو بدو کردن‌هایمان در اتاق را باز می‌گذاشتیم و آن وقت بود که صدای حاجی بابا در می‌آمد و به زبان شیرین ترکی می‌گفت « آی بالا نفت جالاندی قاپی اوت» ( بچه‌ها نفت به زمین ریخت در اتاق رو ببند). ما هم معنی حرفش را متوجه نبودیم و همچنان بازی گوشی‌هایمان ادامه داشت تا اینکه خودش بلند می شد و در اتاق را کیپ تا کیپ می‌بست و می‌گفت " از دست شماها ، بیائید بشینید سرجایتان مگر نگفتم نفت جالاندی" و ما همچنان نمی‌دانستیم حاجی بابا چی میگه.
یادم است یک بار با همان زبان شیطنت‌آمیز گفتم" حاجی بابا دروغ نگو نفت که روی زمین نریخته است". او هم چون می‌دانست ما در عالم کودکی معنی حرفش را نمی‌فهمیم  گفت" بزرگ‌تر که شدی می‌فهمی نفت جالاندی یعنی چه".
سال‌ها از آن روزهای خوش کودکی گذشت تا اینکه بزرگ‌تر شده با مفهوم انرژی، سوخت‌های فسیلی، غیرفسیلی، انرژی‌های پاک و ...آشنا شده و مفهوم حرف کنایه‌ای حاجی بابا را فهمیدم.
 وقتی در منزل نشسته‌ایم و بخاری با شعله آبی می‌سوزد و خانه‌هایمان گرم می شود از یک طرف دیگر تعدادی از ماها از شدت گرما پنجره اتاق را باز می‌کنیم جای حاجی بابا خالی است که بگوید دخترم نفت جالاندی به جای اینکه پنجره اتاقت را باز کنی تا هوای اتاق خنک شود دمای بخاری را کم کن یا برای مدت کوتاهی بخاری را خاموش کن تا این طوری انرژی گاز را هدر ندهی.
« نفت جالاندی» یک عبارت کنایه‌ای برای جلوگیری از هدر رفت انرژی است. این عبارت کوتاه،  کنایه ظریف و خوشایندی برای همه ماست. فرقی نمی‌کند انرژی، نفت  گاز  یا آب و برق باشد. همین که یک رفتار دوگانه برای هدر دادن انرژی انجام داده و باعث اسراف و اتلاف انرژی می‌شویم یعنی آن را هدر داده‌ایم.
حالا تقریبا همه شهرها و بیشتر روستاها از نعمت گاز بهره‌مند شده‌اند و بخاری گازی جای بخاری نفتی را گرفته و در فصل زمستان مصرف گاز به حداکثر می‌رسد و باز هم موضوع مدیریت مصرف و مصرف بهینه ورد زبان دولتمردان است.
یکی از رفتارهایی که در تعدادی از شهروندان در منزل و برخی کارمندان ادارات دیده می‌‍شود روشن بودن بخاری و شوفاژ در منزل و اداره و باز بودن همزمان  پنجره های ساختمان است.
بروز چنین رفتارهایی در ادارات مختلف توسط کارمندان صحبت‌های مسؤولان مربوط به انرژی را در میان عموم شهروندان بی‌اثر می‌کند. زمانی که آنها به عنوان متولی، خودشان چنین رفتارهایی دارند چگونه می‌شود از شهروندان انتظار داشت در مصرف بهینه انرژی گاز در زمستان استانداردها را رعایت کنند.
بر اساس آمار منتشرشده در سایت شرکت ملی گاز ایران در حال حاضر به یک هزار و ۲۵۳ شهر و ۳۹ هزار و ۶۹۹ روستا گاز رسانی شده است. بنابراین حدود ۹۸.۶ درصد از جمعیت شهری  و ۸۶.۳ درصد از جمعیت روستایی از نعمت گاز طبیعی برخوردارند.
 

مصرف خانگی سهم بیشتری از انرژی را در کشور به خود اختصاص داده است. حدود ۳۴درصد حامل‌های انرژی کشور مانند برق و گاز در خانواده‌ها در کارهایی همچون روشنایی منازل، تجهیزات الکترونیکی، ایجاد حرارت و برودت، پخت و پز ، استحمام و ..‌استفاده می‌شود.
آمارها می‌گویند تقریبا ۷۵ درصد سبد انرژی مصرف خانگی را گاز طبیعی، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم تشکیل می‌دهد.
برای روشن‌ شدن سهم گاز طبیعی که به‌صورت غیرمستقیم در سبد انرژی کشور قرار دارد، کافی است بدانیم سوخت اصلی نیروگاه‌ها برای تولید برق، گاز طبیعی است، از این‌رو نقش گاز طبیعی به‌عنوان محور توسعه و رونق تولید حائز اهمیت فراوان است، 
محدودیت مصرف برای نیروگاه‌ها، تولید برق را کاهش می‌دهد و آسیب این محدودیت در بازار کسب‌وکار باعث  کاهش درآمد خانواده‌ها و رفاه عمومی می‌شود. به همین علت مدیریت مصرف انرژی مخصوصا در بخش خاتگی رفاه عمومی را از طریق تأثیرگذاری بر دیگر بخش‌ها افزایش می‌دهد.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران تقریباً ۹۸ درصد خانواده‌ها در فصل‌های سرد سال به‌‌طور متوسط حدود ۱۵ ساعت از شبانه‌روز از وسایل گرمایشی برای گرم نگه داشتن واحدهای مسکونی خود استفاده می‌کنند. کاهش ساعت روشن بودن وسایل گرمایشی از ۱۵ ساعت به ۱۴ ساعت یا کمتر به مدیریت مصرف بهینه انرژی در کشور کمک می‌کند. 
هر کدام از ما شهروندان با اقدامات خیلی کوچک و جزئی و با ساده‌ترین راه‌ها می‌توانیم  در مصرف گاز صرفه‌جویی کرده  و مصرف بهینه داشته باشیم.
ممکن است خیلی از ماها در خانه‌هایمان اتاقی داشته باشیم که برای نگهداری لوازم کمتر استفاده شده است ضرورتی ندارد در فصول سرد سال این اتاق یا سایر فضاهایی که کمتر استفاده می‌شود را گرم نگه داریم. با این کار از اتلاف انرژی جلوگیری می‌شود.
در بسیاری از خانواده‌ها که پدر و مادر شاغل هستند و فرزندان هم تا ظهر در مدرسه‌اند مشاهده می‌شود وسایل گرمایشی همچنان روشن است چه بهتر است هنگام خروج از منزل وسایل گرمایشی مانند بخاری، شوفاژ و شومینه را خاموش کرده و عصر هنگام رسیدن به خانه روشن کنیم.
اگر فرزندان ما یاد بگیرند که هدر دادن انرژی باعث رکود کسب و کار پدر و مادر خود می‌شود با صرفه‌جویی و مدیریت مصرف می‌توانند برای کاهش این نوع آسیب کمک کنند. از لای پنجره‌های ساختمان نیز بخش عمده‌ای از انرژی هدر رفت می‌شود.
نصب پرده ضخیم مقابل پنجره‌ها در زمستان، عایق کاری دیوارهای خارجی ساختمان و استفاده از درزگیر می‌تواند کمک بزرگی برای کاهش هدر رفت انرژی باشد.
 

همچنین استفاده از پنجره‌های دوجداره نیز قدم بزرگی برای مصرف بهینه انرژی است.
اگر دمای هوای خانه یکنواخت بوده و دمای رفاه بین ( ۱۸تا ۲۱درجه) را رعایت کنیم هم گاز بهای کمتری پرداخت کرده و هم می‌توانیم در مصرف انرژی صرفه جویی کنیم.
از سوی دیگر بسیاری از ماها عادت کرده‌ایم در زمستان هم مثل تابستان در خانه با لباس آستین کوتاه بوده و دمای لوازم گرمایشی را بالا ببریم. یکی از ساده‌ترین راه‌ها پوشیدن لباس گرم در خانه و کم کردن دمای بخاری و پکیج است. با این کار و کم کردن یک درجه از دمای خانه می‌توانیم هزینه‌های گرمایشی خانه را تا پنج درصد کاهش دهیم.
ما خانم.ها نیز هنگام آشپزی کردن می‌توانیم به کاهش مصرف گاز کمک کنیم. آیا می‌دانستید استفاده نابجا از اجاق گاز در آشپزخانه کلی انرژی را هدر می‌دهد. وقتی قابلمه کوچکی را روی شعله بزرگ یا  قابلمه بزرگی را روی شعله کوچک قرار می‌دهیم باعث می‌شویم ۴۰ درصد سوخت اضافی مصرف شود.
وقتی غذا می‌پزید و غذا در حال جوشیدن است شعله آن را تا حد امکان کم کنید چون جوشیدن غذا با درجه و شعله بالا کمکی به پختن غذا نمی‌کند بلکه باعث تبخیر آب غذا می‌شود.
در تعدادی از خانواده‌ها سماور گازی از صبح تا شب روشن است این کار هم مصرف گاز را بیشتر می‌کند و هم باعث تبخیر آب سماور می‌شود.
 با کنترل وسایل گرمایشی در اتاق خواب‌ها نیز می‌توانیم مصرف انرژی را مدیریت کنیم به این نحو که در زمستان تختخواب‌ها را از پنجره دورتر قرار دهیم و پنجره اتاق خواب را عایق بندی کنیم تا مجبور نباشیم دمای بخاری یا شوفاژ را زیاد کنیم.
همچنین یادمان باشد برای اتاق خواب کوچک از بخاری کوچک استفاده کنیم. استفاده از بخاری بزرگ برای اتاق خواب کودک کلی انرژی را هدر می‌دهد.
تغییرات کوچکی که تاثیرات قابل توجهی در کاهش هدر رفت انرژی دارد. امید اینکه با راه‌های ساده، صرفه‌جویی و  مدیریت مصرف گاز را شاهد باشیم.

معصومه درخشان
انتهای پیام/