کلنگ‌زنی پر حاشیه در «قره‌قشلاق»

به گزارش نصر به نقل از پیام ما، معترضان به ساخت کارخانهٔ سدیم کربنات در روستای قره‌قشلاق در شهرستان سلماس می‌گویند ساخت کارخانه یعنی از بین رفتن مراتع، دامداری و کشاورزی. آنها تجربهٔ مردم مراغه در آذربایجان‌شرقی را دیده‌اند که ساخت همین کارخانه توسط همین سرمایه‌گذار باعث از دست رفتن دام‌ها و زمین‌های کشاورزی شد و هیچ‌وقت خسارات ناشی از شکستن لاگون‌های کارخانهٔ تولیدکنندهٔ کربنات سدیم مراغه در سال ۱۳۸۹ جبران نشد. صحبت از کلنگ‌زنی این کارخانه در قره‌قشلاق اعتراضات بسیاری به‌دنبال داشته و باعث برخورد و بازداشت تعدادی از اهالی شده است، اما مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی اطلاعی از گرفتن استعلام کارخانه از این سازمان ندارد. او به «پیام‌ما» می‌گوید: «باید پیگیری کنم». اداره‌کل منابع‌طبیعی استان هم می‌گوید: «موضوع به ما ارتباطی ندارد. سازمان امور اراضی باید پاسخ دهد.» سازمان امور اراضی پاسخی به ما نمی‌دهد اما نمایندهٔ سلماس در مجلس به «پیام‌ما» می‌گوید: «تا جایی که اطلاع دارم این کار با استعلام و مجوز سازمان‌های ذی‌ربط بوده، اما باید نظر مردم جلب شود.»
قره‌قشلاق در استان آذربایجان‌غربی قطب دامداری منطقهٔ سلماس است. روستایی بزرگ در قسمت شرقی شهرستان سلماس و در نزدیکی جاده تبریز-سلماس که علاوه‌بر دامداری، کشاورزی شغل دیگر اهالی روستاست. جمعیت منطقه در حدود دوهزار نفر است که زندگی بیش از ۹۰ درصد آنها با کشاورزی و دامداری گره خورده است. در روزهای اخیر اما تلاش برای کلنگ‌زنی در بخشی از مراتع منطقه برای ساخت کارخانهٔ سدیم کربنات اعتراض آنها را برانگیخته و این اعتراض هم با برخوردهای گسترده روبه‌رو شده است. چنان‌که بنابه گفتهٔ محلی‌ها تعدادی از اهالی روستا بازداشت شده‌اند. آنها را‌ه‌اندازی کارخانه را مساوی با ازبین‌رفتن مراتع، دامداری و تخریب زمین‌های کشاورزی و برداشت از آب‌های زیرزمینی می‌دانند، اما تاکنون با پاسخ درستی در این زمینه روبه‌رو نشده‌اند. 
مسئله از نظر «یعقوب رضازاده»، نمایندهٔ سلماس در مجلس اشتغالزایی است. او به «پیام‌ ما» می‌گوید شهر مرزی سلماس با ۲۶۰ هزار نفر جمعیت با مشکل اشتغال روبه‌روست و راه درآمدن از این بن‌بست هم ساخت کارخانه‌هایی چون کارخانهٔ سدیم کربنات است. «ما ۹۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور ترکیه داریم، اما منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی غیرفعال است. عملاً ۷۰ درصد از کارخانه‌های شهرک صنعتی که تعدادشان ۱۲۳ مورد است، به‌دلیل مشکلات مالی و بدهی بانکی غیرفعال هستند. ما در سلماس حتی یک کارخانهٔ بزرگ فعال نداریم.»
به‌گفتهٔ او، زمینی که کلنگ کارخانه در آن به زمین خورده، در تملک منابع‌طبیعی است و دولت در اراضی ملی می‌تواند با پرداخت حق عمومی مردم توسط سرمایه‌گذار مطالبهٔ آنها را پرداخت کند. «این منطقه، مساعد برای کارخانهٔ کربنات سدیم است. سرمایه‌گذار مانند همین کارخانه را در مراغه ساخته و باعث اشتغال‌زایی شده است و سه هزار و ۵۰۰ نفر در مراغه در این کارخانه مشغول به کارند.»
او اما پاسخی به گلایهٔ مردم نمی‌دهد؛ مردمی که می‌گویند کشاورزی و دامداری شغل آنهاست و تجربهٔ مناطق دیگر هم نشان داده که بسیاری از صنایع از نیروهای محلی استفاده نمی‌کنند. «ذهنیت مردم این است که این کارخانه سرطان‌زاست و آب چاه‌های عمیق را می‌مکد، اما در صحبتی که با مسئولان داشتیم آنها می‌گویند بررسی‌ کرده‌اند و چنین نمی‌شود. مسئولان استانی می‌گویند پساب این کارخانه هم به‌درستی هدایت خواهد شد و تأکید دارند که کارخانه اثری منفی در زیست مردم نخواهد داشت.» 
رضازاده به رضایت ارگان‌های متولی و مسئول اشاره و تأکید می‌کند که اگر موافقت منابع‌طبیعی و محیط زیست نبود شورای تأمین استان برای اجرای این پروژه اقدام نمی‌کرد و دربارهٔ تجمع روزهای اخیر و بازداشت تعدادی از اهالی روستا هم می‌گوید: «انشالله مشکل حل می‌شود. اتفاقات باید با رضایت اهالی منطقه باشد و به همین دلیل فعلاً کار متوقف شده است.»
 
 تکرار تخریب
نخستین‌بار نیست که کارخانهٔ سدیم کربنات در آذربایجان راه‌اندازی می‌شود. بیش از دو دهه قبل کلنگ راه‌اندازی «صنایع کاوه سودا» در آذربایجان‌شرقی و شهر مراغه زده شد. آن‌طورکه ایسنا نوشته، مکان اولیهٔ پیشنهادی احداث کارخانه در کنار دریاچه ارومیه بود که با ظرفیت دفع پساب و تأمین آب موردنیاز، برای فعالیّت مناسب بود؛ اما بنا به‌برخی دلایل، این کارخانه بدون در نظر گرفتن ملاحظات محیط زیستی در مراغه ساخته شد. کارخانه اما سال ۸۹ یک فاجعهٔ محیط زیستی به بار آورد. لاگون‌های کارخانهٔ تولیدکنندهٔ کربنات سدیم شکسته شد و نزدیک به ۸۰۰ هکتار زمین‌های اطراف دچار آسیب شدند و کشاورزان نیز دیگر نتوانستند از این زمین‌ها استفاده کنند. 
همان زمان ایسنا دربارهٔ شرایط محیط زیستی منطقه نوشت: «شنیده‌ها حاکی از این است که براساس اعلام کارشناسان روزانه دست‌کم هشت هزار مترمکعب فاضلاب صنعتی با مقدار «ای‌سی» بالای ۲۰۰ هزار میکروزیمنس در لاگون‌های خاکی و غیراستاندارد به وسعت حدود ۳۰۰ هکتار در محوطهٔ اطراف این کارخانه رهاسازی شده و منابع زیرزمینی آب و خاک منطقهٔ مراغه و بناب را با تهدید جدی مواجه می‌کند. همچنین، حجم پسماند صنعتی کاوه سودا حدود یک‌هزار و ۳۰۰ تن در روز بوده که معادل ۶۰ درصد پسماند ویژه استان است، اما هیچ روش استانداردی برای مدیریت پساب و پسماند بسیار خطرناک این کارخانه به‌کار نمی‌رود.» 
فعالیت این واحد تولیدی مواد شیمیایی به‌دلیل تخلفات محیط زیستی و آسیب‌رسانی به اراضی کشاورزی جنوب آذربایجان‌شرقی برای مدتی متوقف شد، اما در سال ۱۳۹۹ به‌گفتهٔ مسئولان وقت، با اصلاح مسائل مربوط به محیط زیست فعالیت خود را از سر گرفت. بااین‌حال، باز هم شبهاتی دربارهٔ مسائل محیط زیستی مربوط به این کارخانه مطرح شد؛ شبهاتی که هیچگاه جدی گرفته نشدند. چنانکه «حمید قاسمی»، مدیرکل وقت حفاظت محیط زیست آذربایجان‌شرقی، همان سال گفت: «فعالیت‌های کاوه سودا تحت نظارت و کنترل است و به‌طور دوره‌ای مورد بررسی قرار می‌گیرد. کارشناسان محیط زیست به‌صورت مداوم پساب، پسماند و فعالیت‌های این شرکت را کنترل و درصورت نیاز تذکرات لازم را به مسئولان شرکت ارائه می‌کنند.» 
اهالی قره‌قشلاق روزگار مردم مراغه را دیده‌اند و راه‌اندازی این کارخانه برایشان اتفاق مثبتی نیست. آنها می‌گویند از‌بین‌رفتن کشاورزی و دامداری، ویرانی مراتع و نابودی آب و خاک نتیجهٔ راه‌اندازی چنین کارخانه‌ای خواهد بود. «معصوم اسلام‌زاده»، فعال محیط زیست و عضو انجمن خاک پاک سلماس، نیز بر همین موارد تأکید می‌کند و به «پیام‌ما» می‌گوید: «در ابتدا قرار بود کارخانه در ۵۰ هکتار ساخته شود، اما حالا زمین ۴۵۰ هکتاری را به آن اختصاص داده‌اند. این کارخانه بسیار بزرگتر از کارخانهٔ مراغه است و طبعاً اثرات منفی بر محیط زیست آن هم بیشتر خواهد بود.»  
به‌گفتهٔ او، مسئولان در ازای تخریبی که گریبان منطقه را خواهد گرفت، از میزان بالای اشتغالزایی صحبت می‌کنند؛ اشتغالی که در سال‌های گذشته سهم محلی‌ها نبوده است. «مردم محلی باید برای انجام این امر رضایت داشته باشند. درصورت نبود رضایت کارهایی از این دست پیش نخواهد رفت. ما می‌خواهیم از طرف انجمن‌های محیط زیستی هم پیگیر این ماجرا شویم و احتمالاً شکایتی تنظیم خواهیم کرد.»

فروغ فکری
انتهای پیام/