آذربایجان، جزو لاینفک ایران در مکتب رئیس نیا

به گزارش نصر، محمد طاهری خسروشاهی، رئیس بنیاد ایران شناسی در مراسم تجلیل از رحیم رئیس نیا، محقق و نویسنده تاریخ معاصر ایران در  روز سه شنبه ۵ دی ماه در محل بنیاد ایران شناسی اظهار داشت: بنیاد در راستای اهداف علمی پژوهشی خود که بخشی، برگزاری نشست های علمی است، قصد داشت در هفته ی آخر آذرماه، هفته پژوهش، از استاد رحیم رئیس نیا که کانون مرکزی تحقیقات تاریخ معاصر ایران و آذربایجان است، دعوت به عمل آورد. او که در ۱۹ شهریور ۱۳۱۹ متولد شده و در بطن تحولات تاریخی رشد یافته است. 
وی در ادامه از ویژگی تالیفات استاد رحیم رئیس نیا گفت: تنوع تحقیقات ایشان به ویژه در زمینه مشروطه پژوهی با دو کتاب مهم دو مبارز مشروطه و کتاب حیدرخان عموغلی، نگارش آخرین سنگر آزادی در حوزه قفقاز و فرقه دموکرات، آثار تحقیقاتی ایشان در سه دسته تحقیقات تاریخی و ترجمه ها و کار های مشترکشان با سایر محققان از این ویژگی هاست. وی با این تنوع آثار نشان داد که آذربایجان به واقع جز لاینفک ایران است. 
وی در خصوص ضرورت حفظ خاطرات رحیم رئیس نیا تشریح کرد: نیاز است کسی اقدام به این کار ارزنده بکند. به ویژه مهم است که ارتباطات گسترده وی با چهره های معاصر فرهنگی در میان این خاطرات ثبت و ماندگار شوند. یکی از تجارب مهم زندگی استاد، مراودات او با گروه های چپ است که با وجود این ارتباطات، وی قلم را بر اسلحه ترجیح داده و نشان داد می‌توان از دریچه تاریخ و علم به وقایع نگریست.
ابوالحسنی، استاد دانشگاه تبریز رئیس نیا را کثیرالتالیف خواند و گفت: در ادامه ویژگی های تاریخ نگاری آثار استاد، باید  به صراحت لحن وی، امانت داری،روحیه انتقاد پذیری و پرهیز جدی او در استفاده از واژه های پرتکلف که امروز به غلط در میان برخی نویسندگان باب شده است، اشاره کرد.
وی کتاب «ایران و عثمانی در آستانه قرن بیستم » استاد رئیس نیا را بسیار تاثیر گذار خواند و گفت: این کتاب با تمام منابع غنی اش در حکم دایرة المعارف است و تحولات فکری و سیاسی ایران و عثمانی را به طور تطبیقی بررسی می‌کند. تحولات فکری ایران از زمانی که وارد تعاملات با غرب شد و تحولات فکری عثمانی از دوران احمد سوم و دلایل انحطاط آنها در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. به نظرم همان ارج و قربی که مرحوم ایرج افشار به عنوان ایران شناس اعظم دارد، استاد رحیم رئیس نیا به عنوان آذربایجان شناس و عثمانی شناس اعظم در این مملکت مطرح هستند.
ابوالفضل علی‌محمدی، محقق ادبیات نثر کتاب« دو مبارز » را صمیمی خواند و یادآور شد: دو مبارز اولین کتاب تاریخی در دهه پنجاه بود که با لحنی صمیمی و عاطفی منتشر شده بود. نثر بدون پیچیدگی های کلامی رئیس نیا، چنان صمیمیتی به آثار او بخشیده است که کتابخوان های جوان را جذب می‌کند. نثر وی در مقدمه کتب با چاشنی خاطرات، هم انگیزه کتابخوان هارا برای مطالعه می افزاید هم به مستندات تاریخی کمک می‌کند. نکات پاورقی کتب وی هم همچنین بسیار ارزشمند و کمک کننده است. 
ناصر علیزاده، استاد ادبیات، رمان« بابک »را مورد بررسی قرار داد: این کتاب مبتنی است بر وقایع تاریخی زمان هارون الرشید و از این جهت میتوان این کتاب را رمان تاریخی خواند. آنچه میدان را برای رشد چنین رمانی مهیا می کند، علاقه به جنبه های محلی و تاریخی رمانتیسم است و رمانتیسم، بیان احساسات عمیق فردی است.
وی اذعان داشت: رمان تاریخی از غرب آمده و نویسندگان ایرانی بر اساس مذاق و تربیت ایرانیان، شروع به نوشتن رمان تاریخی کردند. رمان تاریخی، نتیجه معقول نابسامانی های اجتماعی است و نشان می‌دهد تلاطمی در جامعه وجود دارد. عنصر توصیف در رمان بابک خرمدین با ترجمه رحیم رئیس نیا و رضا انزابی نژاد، باعث می‌شود خواننده برای شخصیت ها احترام قائل باشد. 
رحمان مشتاق مهر، استاد ادبیات، رحیم رئیس نیا را دوستی بی نظیر خواند و توصیف کرد: استاد رئیس نیا یک تنه تجسم خصایل نیک و دوستی بی نظیر است و این را از دوستی وی با کسانی می‌دانم که نیم قرن است دوستیشان پابرجاست، میتوان دریافت. استاد کسی نیست که از هر موضوع پرخواننده و جذابی کتاب بسازد بلکه او به مرور زمان در نتیجه کثرت مطالعات و سبک فکری شخصیش، به موضوعاتی پرداخته که بسیار مورد نیاز جامعه علمی است و خود را در آن زمینه متخصص ساخته است. 
اروجی، استاد تاریخ دانشگاه تبریز به معرفی کتاب« آذربایجان، جزو لاینفک ایران »از جنبه تاریخی پرداخت: کتاب دوره کامل این روزنامه را که از اوایل واپسین سال جنگ جهانی اول که به زبان فارسی و ترکی آذربایجانی انتشار یافته، شامل می شود.
وی افزود: این روزنامه به مدت محدود و هفته ای دو مرتبه منتشر شده است. جالب این است در این روزنامه به مسائل مملکتی و تحولات منطقه ای و جهانی و ترویج و تبلیغ دیدگاه های مسلکی دموکرات ها می‌پردازد.
استاد تاریخ دانشگاه تبریز اضافه کرد: استاد بازنویسی قسمت های فارسی و ترجمه زبان ترکی روزنامه را ایفا کرده و از همه مهم تر مقدمه ی بسیار خوبی برای این کتاب نوشته اند که از تحقیق عمیق ایشان در این زمینه خبر می‌دهد. آذربایجان سر ایران است و در این خاک بزرگانی زیسته اند که در راه وطن بسیار از خود گذشتگی ها کرده اند. امروز ما رحیم رئیس نیا را داریم و باید تا می‌توانیم از پژوهشگرانی مانند رحیم رئیس نیا تجلیل و تقدیر کنیم. 
در ادامه مراسم نصرت الله نجفی، تاریخ پژوه، استاد رئیس نیا را یک مکتب در این دوران خواند و گفت: رئیس نیا معلمی بود که هم سواد کافی داشت و هم خوب تدریس می‌کرد. خوشحالیم که او امروز بیش از یک معلم و استاد، به یک دانشگاه و مکتب بدل شده است و به راستی شایسته تجلیل است.
وی ادامه داد: سوالی که مطرح است اینکه ما امروز از رحیم رئیس نیا تجلیل کردیم، فردا از کدام رئیس نیا باید تجلیل به عمل بیاوریم؟ ما رابطه نسل امروز و گذشته را گم کرده ایم. باید چنین جلساتی در جایی وسیع با دعوت از جوانان علاقه مند به این حوزه و دانشجویان حوزه انسانی برگزار شود تا هرچه بیشتر جوانان با نسل های گذشته ارتباط بگیرند. 
وی ادامه افزود: ما امانت دارانی هستیم که مملکت را به نسل بعد می‌سپاریم. جوانان امروز تاریخ و فرهنگشان را نمی‌ شناسند. امروز آموزش و پرورش چنان در حوزه تاریخ فقیر است که یک معلم تاریخ نمی‌تواند پیدا کند. ما روی تاریخمان سرمایه گذاری مالی و سیاسی درست نکردیم و به آن ارج ندادیم تا به جوانان امروز، هویت نسل های گذشته را منتقل کنیم. 
محمد عزیزی راد، محقق تاریخی مطبوعات آذربایجان، استاد رئیس نیا را پیشکسوت روزنامه نگاری خواندو آثار پژوهشی وی در تاریخ مطبوعات ایران و آذربایجان را کم مانند شمرد: از جمله کتب پژوهشی استاد در این حوزه آخرین سنگر آزادی، آذربایجان جز لاینفک ایران، مطبوعات در جهان اسلام و دانشنامه مطبوعات ایران که با وسواس علمی به آنها پرداخته اند. استاد با اینکه در تبریز ساکن بودند و به منابع آرشیو دیگر کلانشهر ها دسترسی نداشتند ولی چنان کتب و مقالات پرمایه ای نوشته اند که نشان از ذوالفنونی استاد است.
سعید جلالی، رئیس انتشات ستوده از خاطره ای ناب سخن گفت: یک ماه قبل از فروپاشی شوروی در ۱۹۹۱ ، به همراه هیاتی با آقای رییس نیا 15 روز زیسته ام و مهم است که ما تبریزی ها از مراسم تقدیر از استاد رحیم رئیس نیا در آکادمی علمی جمهوری آذربایجان با حضور دانشمندان حوزه تاریخ و ادبیات به سرپرستی پروفسور اسماعیل نظامی مطلع باشیم که طی این مراسم به ایشان مقام پروفسوری اعطا شد. 
وی در ادامه افزود: رئیس نیا از معدود افرادی است که در آفرینش آثارش جامعیت دارد. کم تر کسی هست که برای تمام نسل ها حرفی برای گفتن داشته باشد. همچنین موضوع پایبندی او به اصول خود در تمام فصول زندگیش است.
آثار استاد اکنون حالت مرجعیت یافته اند. ترجمه استاد در کتاب بابک، نه فقط یک ترجمه، بلکه خلقی است که حاصل دگرگونی های مترجمین این کتاب است.
رئیس نیا چند شخصیتی است و دامنه شخصیتش محدود به یک حوزه نیست و باید به این مهم پرداخت که پشتیبان تمام اینها ، همسر ایشان خانم رئیس نیا است. 
در پایان، رحیم رئیس نیا خود را شاگرد مکتب پژوهش خواند و تشریح کرد: در این شهر به پژوهش و فضایی برای ارتقای حوزه پژوهش نیاز است.
در جامعه ای که سانسور و فیلترینگ کم تر باشد، فضای پژوهش همانقدر گسترش میابد. امروز در جامعه ای هستیم که اینترنت فضای این پژوهش ها را به خوبی محیا می‌کند. کتابخانه هم جزو مکان هایی است که برای پژوهش بسیار مفید است و من در طول زندگی بسیار از آن بهره برده ام.
انتهای پیام/