بررسی ظرفیت‌ها و چالش‌های گردشگری در تبریز

به گزارش نصر، رحیم حیدری، دبیر میزگرد «راه‌های رفع موانع گردشگری در آذربایجان‌شرقی» در ابتدای این نشست، با بیان این‌که تصویر مقصد، ذهنیتی است که توریست‌ها از مقصد دارند و به سه بخش قبل، حین و بعد از سفر تقسیم می‌شود، اظهار کرد: تصویر گردشگر نسبت به مقصد ناشی از ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی، جغرافیای طبیعی مقصد و تعامل متقابل میهمان و میزبان و کلیه عوامل بازاریابی و توسعه گردشگری شکل می‌گیرد. گردشگری به عنوان یک صنعت و خدمات، ویژگی‌هایی دارد که هیچ یک از صنایع ندارند و بسیاری از کشورها از آن به عنوان گذرنامه توسعه یاد می‌کنند. 
به گزارش ایسنا، وی، جایگزین ناپذیری سفر، صادرات نامرئی، نرخ تولید شغل، صنعت صلح، بزرگترین صنعت دنیا، صنعت حامی فقرا، تنها مزیت نسبی ایران و تنها گذرنامه رشد و توسعه ایران را از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد اقتصاد گردشگری در کشورمان دانست.
وی با بیان این‌که اقتصاد گردشگری همواره دو تا سه برابر اقتصاد جهانی بوده است، ادامه داد: بحران‌هایی چون کرونا ممکن است که این شاخص را تغییر دهند اما در عرض یکسال پس از رفع این بحران، گردشگری باز هم به جایگاه خود بازمی‌گردد که این امر به دلیل سبک زندگی انسان در راستای حذف فیزیکی انسان از حضور در محل کار است.
حیدری با بیان این‌که ۷۴۴ شغل مستقیما با سفر درگیر هستند و هیچ شغلی وجود ندارد که مستقیم و یا غیرمستقیم با توریسم در ارتباط نباشد، اظهار کرد: هیچ صنعتی مثل گردشگری نمی‌تواند در کوتاه مدت باعث درآمدزایی در یک منطقه شود.
وی در تشریح وضعیت گردشگری در کشورمان، گفت: تهران به تنهایی یک چهارم درآمد گردشگری کشور را در دست داشته و مشهد در رتبه بعدی است. متسافانه گردشگری در کشورما نتوانسته  که به نابرابری ناحیه‌ای کمک کند بلکه به آن دامن زده است که این امر ناشی از الگوی سفر است. 
وی ادامه داد: برابر آمارها، ۹۶ درصد توریست‌هایی که به ایران آمده‌اند، فکر می‌کردند که ایران امن نیست. دیپلماسی گردشگری در این راستا می‌تواند ابزاری برای معرفی چهره اصلی ایران به دنیا و توسعه گردشگری کشورمان باشد. باقی چهار درصد توریست‌ها نیز کسانی هستند که قبلا به ایران آمده‌اند.
این استاد دانشگاه گفت: ویژگی‌هایی چون هنر، معماری، صنایع دستی، ادبیات و موسیقی از جمله ویژگی‌های مشترک سازنده مقصد تبریز و سایر مقاصد همسان هم‌چون اصفهان و شیراز است که تبریز یک سر و گردن در این موارد غنی‌تر است اما در دو بحث زیرساخت‌ها و میزبانی، شخصیت مقصد اصفهان و شیراز برتر از تبریز است.
وی در خصوص دلیل پایین بودن رتبه تبریز به عنوان اولیت گردشگران، افزود: تبریز، مرکزیت نسبی ندارد و مواردی چون اثرات منفی فصلی بودن، بازار اقتصادی سنتی و میزبانی (فقدان آموزش عمومی) نیز از جمله چالش‌های مقصد تبریز است.
وی ادامه داد: بالغ بر ۵۳ درصد گردشگران از طریق گردشگران قبلی با مقصد آشنا می‌شوند و اگر دیدگاه توریست‌هایی که از تبریز بازدید می‌کنند، منقی باشد بالغ بر ۶۴ درصد بازار آینده از دست می‌رود. 
حیدری خاطرنشان کرد: شهرهای تبریز و شیراز از گذشته مقصد گردشگری پزشکی در کشورمان بودند که شیراز توانسته این ویژگی را به راحتی حفظ و آن را رشد دهد اما تبریز به راحتی این ویژگی را از دست داده است زیرا دیدگاه توریست‌ها نسبت به شخصیت مقصد تبریز برای ما مهم نبوده است.
وی، موقعیت ممتاز در بازار خارجی، موقعیت ممتاز بین المللی در صنایع دستی، برتری و غنای مولفه‌های سازنده شخصیت در مقایسه با مقصد همسان، بازاریابی دیجیتال و تاسیس نهادهای تخصصی علمی، صنفی و سازمانی ملی و بین المللی را از جمله فرصت‌های توسعه و بازاریابی منحصر به گردشگری تبریز عنوان کرد و گفت: با چند ساعت رانندگی از تبریز می‌توان به چند کشور مطرح منطقه سفر کرد.
وی با اشاره به گردشگری ترکیه و مقایسه آن با ایران، گفت: سالانه شش میلیون ایرانی به ترکیه سفر می‌کنند در حالی که کمتر از ۱۰ هزار شهروند ترکیه‌ای آن هم به دلایل بیزینسی به ایران می‌آیند. قطعا اگر شهروندان ترکیه‌ای نسبت به ایران، شناخت بهتری داشته و زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مشترک را بدانند، سفر به ایران برایشان جذاب خواهد بود.
حیدری، برگزاری تور گردشگری با سه مقصد تبریز، استانبول و باکو و تشکیل اتحادیه‌های تشابهات فرهنگی و زبانی میان کشورهای منطقه را از جمله راه‌های توسعه گردشگری در تبریز دانست.

طبیعت گردی در بحث گردشگری جامعه مغفول مانده است
داود مختاری، استاد دانشگاه نیز در ادامه با بیان این‌که طبیعت گردی در بحث گردشگری جامعه مغفول مانده است، اظهار کرد: طبیعت گردی، شکلی از گردشگری با هدف لذت بردن از نواحی طبیعی و بکر بر مبنای منابع طبیعت پایه (منابع زنده و غیرزنده) است که به سه نوع ژئوتوریسم (مبتنی بر ویژگی‌های زمین شناسی)، اکوتوریسم (مبتنی بر حفظ ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی) و گردشگری حیات وحش تقسیم می‌شود. 
وی خاطرنشان کرد: اهمیت موضوع طبیعت گردی به قدری زیاد است که سازمان‌هایی چون سازمان ملل و یونسکو اقدام به شناسایی ذخیره گاه‌های طبیعی و ژئوپارک‌ها در صنعت گردشگری دنیا کرده و استان ما نیز حرف‌هایی برای گفتن در این زمینه دارد.
مختاری با بیان این‌که اکنون تعداد ۱۹۵ ژئوپارک در دنیا و سه مورد در کشورمان از جمله ژئوپارک ارس داریم، افزود: در ژئوپارک ارس قطعا صدها مورد ناشناخته دیگر داریم.  
وی با بیان این‌که امروزه طبیعت گردی جزو علایق نسل زد است، افزود: سه مولفه شامل تنوع زیست شناختی، زمین شناختی و فرهنگی سه زیرساخت اصلی طبیعت گردی هستند. جاذبه‌هایی چون آسیاب خرابه، دریاچه ارومیه، کوه میشو، جنگل‌های قره داغ، روستاهای بی نظیر، قلل آتش نشانی، گردنه‌ها و ... هر یک کلکسیونی از گنجینه‌های طبیعی استان هستند.
وی با بیان این‌که در دنیا دریاچه‌های کویر شده هم به عنوان یک جاذبه مطرح هستند، گفت: همواره یکسری از ژئوسایت‌ها از بین رفته و یکسری دیگر نیز زاده می‌شوند.
این استاد دانشگاه با اشاره به ویژگی‌های تبریز در عرصه  ژئوتوریسم شهری، افزود: مناطقی چون میدان ساعت، چهار راه آبرسان، اولین منبع آب و قنات‌های دانشگاه تبریز از جمله ژئوتوریسم شهری تبریز هستند که متاسفانه ما از آن‌ها غافل هستیم.
وی، شناسایی ژئوسایت‌های جدید، معرفی مسیرهای ژئوتوریستی و درگیر کردن جوامع محلی را از جمله مولفه‌های طرح‌های توسعه طبیعت گردی عنوان کرد.

تنها نکته مثبت ایران در بحث گردشگری، رقابت‌پذیری قیمتی است
ابوالفضل قنبری، دیگر استاد دانشگاه نیز در ادامه اظهار کرد: جزو ۱۰ کشور اول جهان از نظر جاذبه های گردشگری و پنج کشور اول جهان از نظر جاذبه‌های طبیعی هستیم اما در زمینه جذب توریست همواره در میانه‌ها و یا پایین جدول قرار گرفته‌ایم.
وی افزود: اصلی ترین فاکتور توسعه در گذشته و حال، خرد که آن هم از داده به دست می‌آید و ما برای توسعه باید چرخش و گردش آزاد اطلاعات داشته باشیم و تصمیم گیرها باید نوع نگرش خود را در بسیاری از مسائل تغییر بدهند. 
وی ادامه داد: باید تعامل خود را با کشورهای همجوار و دیگر در زمینه تجهیز زیرساخت‌ها به عنوان یکی از فاکتورهای اصلی توسعه گردشگری ترمیم دهیم.
قنبری با بیان این‌که استان آذربایجان شرقی و ایران از نظر کمی و کیفی در زمینه زیرساخت‌ها و توزیع متقارن با مشکل مواجه است، اظهار کرد: رابطه معنی داری بین زیرساخت‌های گردشگری و توسعه یافتگی شهرستان‌ها وجود دارد. 
وی در مقایسه تعداد امکان اقامتی تبریز با استانبول، افزود: مهمانپذیرهای فعال تبریز ۳۰ باب، ۵۶۱ اتاق با یک هزار و ۵۱۸ تخت و ۴۵ مورد با پنج هزار و 21 تخت هتل و هتل آپارتمان است در حالی که حدود ۹۰۰ هتل با ۵۶ هزار و ۵۰۰ اتاق در استانبول وجود دارد. بر این اساس اگر ما بخواهیم گردشگر دعوت کنیم، جایی برای پذیرش آن‌ها نداریم. 
وی با اشاره به مشکل داده و اطلاعات در کشورمان، گفت: فرودگاه شهد مدنی تبریز ۱۴ هزار و ۲۳۶ نشست و برخاست با تعداد بیش از یک میلیون ۷۰۰ هزار مسافر و رتبه هشت در کشور دارد اما فرودگاه استانبول سالانه به بیش از ۶۴ میلیون مسافر خدمات رسانی کرده و پر رفت و آمدترین فرودگاه اروپا و هفتمین فرودگاه جهان است. 
این استاد دانشگاه با اشاره به آمارهای سال ۲۰۱۹ مجمع جهانی اقتصاد، گفت: در این آمار که آماده ترین کشورها برای جذب توریست خارجی با بررسی ۹۰ شاخص و ۱۴۰ کشور از جمله ایران را بررسی کرده است، اسپانیا رتبه اول و فرانسه و آلمان دوم و سوم در این زمینه هستند. ایران نیز رتبه ۸۹ را به دست آورده است. کشورهای امارات و قطر نیز در رتبه ۳۳ و ۵۱ آماده ترین کشورها برای جذب توریست خارجی هستند. 
وی با بیان این‌که رتبه ایران در زیرساخت‌های حمل و نقل زمینی ۷۹، سلامت و بهداشت رتبه ۸۹ و محیط کسب و کار ۱۲۱ است، گفت: ایران دارای رتبه ۱۰۸ دنیا در زیرساخت گردشگری است. تنها نکته مثبت ایران در بحث اقتصاد گردشگری و رقابت پذیری قیمتی به دلیل پایین بودن ارزش پول است که رتبه یک را در این خصوص دارد.
وی ادامه داد: کشور ترکیه ۹۰ میلیون گردشگر خارجی برای ۲۰۲۸ افق خود قرار داده و این کشور ۵۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ درآمد داشته که این رقم را می‌خواهد در سال ۲۰۲۸ به ۱۰۰ میلیارد دلار رساند. در حالی که مجموع فروش نفت ایران در سال ۲۰۲۲ مبلغ ۴۰ میلیارد دلار بوده است.
قنبری، تاسیس هنرستان‌های فنی گردشگری و یاددادن سه زبان به دانش آموزان را از جمله ویژگی‌های توسعه گردشگری در ترکیه عنوان کرد و افزود: علی رغم افزایش تورم در کشور ترکیه اما توانسته به این پیشرفت‌ها برسد که یکی از دلایل آن نیز تبلیغ گردشگری در کشورهایی است که گردشگر کمتری به ترکیه می‌آیند.

گردشگری شهری در ایران مغفول مانده است
محمدعلی سالکی، دیگر استاد دانشگاه نیز در این نشست از مغفول ماندن گردشگری شهری در ایران انتقاد کرد.
وی با بیان این‌که در حوزه صنعت گردشگری دو رویکرد مدرنیسم و پست مدرنیسم مطرح است، اظهار کرد: در نگاه پست مدرنیسم، توجه ویژه‌ای به گردشگری شهری می‌شود. این نوع گردشگری با توجه به شرایط منحصر به فرد فرهنگی، تاریخی و سیاسی می‌تواند برای گردشگران پست مدرن بسیار جذاب باشد، با این حال در هیچ یک از اسناد توسعه توجهی به این حوزه نشده است.
سالکی با اشاره به مزایای گردشگری شهری، گفت: عدم پایبندی به فصل و امکان سفرهای کوتاه از جمله مزایای این نوع گردشگری است.
وی، گردشگری ادبی، نوستالژی، آیینی، میراث یا فضای شهری را از جمله انواع گردشگری شهری عنوان کرد و افزود: متاسفانه علیرغم تنوع این حوزه و دارا بودن پتانسیل‌های زیاد در تبریز، نه در طرح جامع شهر تبریز و نه در طرح تفصیلی، اشاره‌ای به بخش گردشگری شهری نشده است.
انتهای پیام/