شهرداری بازیگر اصلی مدیریت ترافیکی شهر/ با کلاف سردرگم ترافیک تبریز چه کنیم؟

به گزارش نصر، اگر ساکن تبریز باشید، تفاوتی ندارد هر ساعت از شبانه روز که باشد باید حداقل یک ساعت قبل از موعد مقرر از خانه خارج شوید تا احتمالا به موقع در محل کار خود حضور پیدا کنید. بلی، اینجا تبریز است، شما هستید و یک کلان شهری که دیگر خیابان هایش تحمل حجم خودروهایش را ندارد.
گاهاً صدای آژیر آمبولانس های گرفتار در خیابان های ناتوان از کشش بار ترافیکی شهر، توجه هر شهروندی را به خود جلب می کند، البته خودروهای آتش نشانی هم از این قاعده مستثنی نیستند، اما ناگفته نماند که کمبود یا حتی نبود پارکینگ در مجتمع های تازه تاسیس تجاری و تفریحی و همچنین تغییر کاربری های حاصل از دخالت اعضای شورای شهر در سالیان گذشته از دلایل عمده وضعیت ترافیک کنونی تبریز هستند .
 
آرامش را از ما گرفته اند
در ساعات اوج ترافیک ظهر منطقه نصف راه، به سراغ یکی از ساکنین کوی اشکان می روم و با او چند دقیقه ای هم صحبت می شوم، محمد وکیلی بیش از نیم قرن در این محل ساکن است، به او گفتم آرامش و آسایش زندگی در محله اشکان را بسیار شنیدم و از ایشان خواستم نظرشان را راجع به زندگی در این منطقه برایم تعریف کند؛ صحبتش را با این جمله شروع کرد: «کدام آسایش؟ امروز شما یک روز کامل مهمان خانه ما باشید، بنظرتان رنگ آرامش را می بینید؟ من جراحی قلب انجام دادم و باید به دور از هیاهو و آلودگی صوتی باشم، ولی متاسفانه مدیریت شهر ما ظاهراً هیچ منطقه ای جز نصف راه را برای ایجاد مجتمع های تجاری پرسود نمی بیند!»
او ادامه می دهد: «اخیراً یک مجتمع به نام کوه نور افتتاح کرده اند که بدون پارکینگ است، درست در ورودی اشکان! متاسفانه تا داخل کوی جلوی خانه هایمان صبح تا شب ماشین دوبله پارک است، اصلاً معلوم نیست چرا مجوز احداث چنین مجتمع هایی بدون پارکینگ را می دهند.»
با سپیده سلطانی، چهل ساله و ساکن خیابان گلباد هم در مورد ترافیک منطقه آبرسان صحبت کردم و نظرش را در مورد ترافیک و مشکلات آن برای ساکنین منطقه پرسیدم. او درباره ترافیک سنگین این منطقه می گوید: «ترافیک طاقت فرسای منطقه گلباد امان اهالی را بریده است، در واقع انبوه خودروهای مراجعه کننده به بیمارستان ها، مجتمع های پزشکی و از طرفی دانشگاه تبریز که البته قبل از همه در این مکان مستقر بوده، بجز آلودگی صوتی و تنفسی یک مشکل بزرگ دیگر برای ما ایجاد کرده است و آن اتلاف عمر مردم در ترافیک است.»
 
تغییر کاربری های جاذب سفر، بلای جان خیابان های تبریز
در ادامه گزارش به سراغ امین صدرایی، کارشناس سازمان ترافیک شهری تبریز رفتم؛ او درباره علل ترافیک سنگین تبریز می گوید: «ترافیک یک مقوله چند وجهی است، نمی‌توان در مورد ترافیک صحبت کرد و فقط مهندسی ترافیک را خطاب قرار داد. همیشه سیاست های دولت در ۸٠ درصد مسائل ترافیکی دخیل است، طبق آمارهای رسمی و خبری در سال ۱۴٠٠ یک میلیون خودرو تولید شده است و در مقابل آن تنها حدود یک هزار اتوبوس جدید وارد ساختار حمل و نقل عمومی شهری شده است، در نتیجه سیاست‌های کلی کشور در بحث حمل و نقل، خودرو محور بوده و بر اساس حمل و نقل عمومی نیست.»
صدرایی ادامه می دهد: «آمارگیری اولین قدمی است که مهندس ترافیک انجام می‌دهد، بهترین آمار ترافیکی تقاطع‌ها را در ساعات اوج ترافیک می‌توان استخراج کرد؛ به طور مثال از چهارراه لاله به سمت نصف راه را در نظر بگیریم که چند درصد خودروها به سمت میدان قونقا یا چند درصد آن گردش به سمت راه آهن و چند درصد آن به طور مستقیم به طرف میدان آذربایجان حرکت می‌کنند به علاوه اندازه و حجم ترافیک به دست می‌آید، گاهاً ما می‌بینیم حجمی از ترافیک که وارد تقاطع می‌شود بیشتر از ظرفیت ترافیکی آن تقاطع است.»
او درباره احداث ساختمان های تجاری متعدد و بدون پارکینگ تاکید می کند: «بحث احداث کاربری‌های مختلف مثلاً در نصف راه یک بیمارستان بزرگ در کنار روگذر و مجتمع‌های تجاری بدون پارکینگ در مهم‌ترین تقاطع شهر ما هستند که در تشدید ترافیک بسیار تاثیرگذار هستند و ما اکنون از تقاطع نصف راه انتظار دیگری نمی‌توانیم داشته باشیم و البته خود ما قبل از رسیدن به تقاطع نمی‌توانیم چپ گرد یا راستگرد خود را انتخاب و به آن عمل کنیم و در واقع فرهنگ ترافیکی ما هم سوی دیگر مشکل بزرگ ترافیک است.
این کارشناس ترافیک ادامه داد: «در مورد توسعه پارکینگ‌های طبقاتی در سطح شهر، باید توجه داشت که سیاست‌های کلی دنیا در قبال این مسئله تغییر کرده است؛ امروزه کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه در مرکز شهر پارکینگ ایجاد نمی کنند و به جای آن سیستم حمل و نقل عمومی را تقویت می‌کنند. به طور مثال ما یک منطقه را در نظر می‌گیریم و در آن محل یک پارکینگ عمومی داریم و کاربری های آن محل جاذب سفر هستند در نتیجه  خیابان درگیر پارک‌های دوبله و هم ظرفیت پارکینگ‌هایی که در آن محل هستند پر شده است؛ حال ما در آن محل یک پارکینگ جدید با ظرفیت یک هزار خودرو احداث کنیم تا ترافیک معبر روان شود، میزان مراجعات محل با مراجعات قبل از احداث پارکینگ و بعد از احداث آن یکی نخواهد بود و شاید بیش از ۸٠ درصد ظرفیت پارکینگ به دلیل جذب مردم و خودروهای بیشتر به آن محل پر خواهد شد، مردمی که تا دیروز از حمل و نقل عمومی برای تردد در آن مسیر استفاده می‌کردند به خاطر احداث یک پارکینگ جدید با خودروی شخصی به آنجا مراجعه خواهند کرد، پس احداث پارکینگ‌های جدید در مرکز شهر در وهله اول منجر به جذب بیشتر خودروها خواهد شد و گسترش و توسعه کاربری‌های جدید را به دنبال خواهد داشت و به جای اینکه خودروهای کنار خیابان را ساماندهی کرده و ترافیک را روان‌تر کند، قطعاً منجر به جذب بیش از ۳ هزار خودروی جدید در آن محل خواهد شد.»
 
تاثیر ضعف مدیریت شهری بر افزایش ترافیک تبریز
علیرضا معتمدنیا، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز و کارشناس حوزه ترافیک در گفتگو با خبرنگار نصر در مورد راهکارهای بهبود مشکلات ترافیکی تبریز می گوید: «ما چند اصل ترافیکی داریم، اصول سه گانه ما عبارتند از طراحی و مهندسی، بحث فرهنگ آموزش عمومی و در نهایت اجرای دقیق قانون و مقررات. ما با اجرای این سه اصل می توانیم ترافیک معابر را بهبود ببخشیم، البته در تبریز و اجرای سه اصل مذکور ضعف بسیاری دیده می شود و در زیرساخت‌های کنترلی و اجرای قانون ضعف وجود دارد، ضمناً ناگفته نماند ما در کنترل ترافیک شهری قبل از آنکه به عارضه سنجی و مطالعات ترافیک که مربوط به شهرداری ها می شود، بیشتر روی اعمال قانون اصرار داریم .ضعف ما در این زمینه مشهود است، چرا که در بحث مهندسی تنها زیرگذر و روزگذرها را درک کرده ایم. در بحث آموزش باید متوجه باشیم که این مهم باید از مدارس شروع شود و فرهنگ ترافیکی و ایمنی در آن گنجانده شود و اجرای مقررات هم که بحث حضور پلیس کمتر شده و در واقع باید مرکز کنترل ترافیکی شهری در در حدود ۱۵ سال فعالیت خود اکنون به خوبی و با اقتدار به وظیفه خود عمل می کرد.»
وی می افزاید: «مورد بعدی نیاز شهرها به تجهیز سیستم های حمل و نقل هوشمند«ITS» در مدیریت ترافیک شهری است. وقتی ما می خواهیم پل روگذری احداث کنیم، قبل از شروع به طراحی باید روی آن پروژه مطالعاتی داشته باشیم و ببینیم اصلاً اگر پل احداث و استفاده شد، حرکت خودروها بعد از عبور از پل به چه صورت خواهد بود و آیا احداث پل به مدیریت بهتر ترافیک کمک خواهد کرد یا خیر؟ پل های روگذر شهید فروزنده و شهید فلاحی در خیابان ارتش نمونه بارز مطالعات ضعیف یا عدم مطالعات و شبیه سازی نادرست است. حتی میدان آذربایجان که شاهکار مدیریت شهری زمان خود است، عملاً افتضاحی بیش نیست و نظر اکثر کارشناسان حوزه شهری این هست که میدان آذربایجان می توانست بسیار بهتر و گره گشاتر از حال فعلی خود طراحی و اجرا شود.»
 
عوارض سنجی ترافیکی بناها
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در مورد عوارض سنجی ترافیکی ساختمان ها و مراکز تجاری هم گفت: «قبل از احداث ساختمان ها و در مرحله درخواست اخذ پروانه، شهرداری مکلف است یک مهندس ترافیک دارای صلاحیت جهت عارضه سنجی ترافیکی به محل پروژه بفرستد تا مشخص شود ساختمان احداثی از نظر ترافیکی برای معبر مورد نظر چه پیامدهایی می تواند داشته باشد که البته این مورد در کشور ما در برخی شهرها در حال اجراست، ولی متاسفانه در تبریز بصورت گلچین و دلخواه توسط شهرداری اجرا می شود. حداقل ساختمان های نوع «د»  (ده طبقه به بالا و  ۵٠٠٠ متر بیشتر) و کاربری های ویژه مانند مجتمع پزشکی، ایستگاه مترو، مجتمع های تجاری و... باید شامل عارضه سنجی ترافیکی قبل از احداث بشوند.»
 
معتمدنیا معتقد است: «شهرداری تبریز در حوزه حمل و نقل عمومی بسیار ضعیف تر از سایر کلان شهرها عمل کرده است، ولی امروزه در پایتخت هر معاونت حمل و نقل شهرداری چندین کارشناس متخصص ترافیک دارد، این در حالی است که کل شهرداری تبریز تنها چند کارشناس ترافیکی دارد و اگر این روند ادامه پیدا کند قطعاً وضعیت ترافیکی تبریز در دهه آتی بدتر از چیزی خواهد شد که هم اکنون قابل مشاهده است.»
 
حمل و نقل عمومی کارآمد در تبریز نداریم
رئیس پلیس راهور شهرستان تبریز هم در گفتگو با خبرنگار نصر گفت: «امروزه در تبریز روزانه بالغ بر ۴ میلیون سفر درون شهری داریم که تنها ۷۵٠ هزار مورد پلاک های تبریز از این سهم را رقم می زند.»
جهانگیر جهانگیری می افزاید: «تقاطع‌های بزرگی مانند نصف راه، هتل مرمر یا میدان آذربایجان و امثال آن به کاهش ترافیک کمک نمی کنند، بلکه فقط می‌توانند نقش حذف تداخل‌های ترافیکی را بازی کنند، ما امروز اگر بخواهیم تراکم ترافیک را در کلان شهر تبریز سبک کنیم، باید خودروهای تک سرنشین را کاهش دهیم چرا که ۷۰ درصد سفرهای ساعات اولیه صبح شهر تبریز خودروهای تک سرنشین هستند و دلیل این است که ما حمل و نقل عمومی کارآمد در تبریز نداریم، البته ناگفته نماند که شهردار تبریز و استاندار محترم آذربایجان شرقی طی جلساتی با پلیس راهور استان اعلام کردند که تعداد اتوبوس‌های حمل و نقل شهری را تا پایان سال جاری افزایش خواهند داد و به دنبال تدابیر بیشتری برای کاهش ترافیک شهری هستند.»
وی در خصوص مدیریت شهری تبریز در حوزه ترافیک ادامه می دهد: «ضعف مدیریت شهری در گذشته عامل اصلی ترافیک سنگین امروز تبریز است، چرا که می‌بینیم مرکز سلامت در کمربندی میانی احداث شده است و جاذب سفرهای بسیاری است، اما آیا حمل و نقل عمومی برای استفاده مراجعان به این مرکز پیش بینی شده است؟ یکی از دلایل اصلی گره کور ترافیکی شهر تبریز در خیابان‌های ۱۷ شهریور، پاستور جدید و گلگشت این است که همه مراکز و مطب‌های پزشکی در یک ساعت مشخص فعالیت می کنند و اگر این ساعات متغیر باشند، قطعاً از بار حجم ترافیکی منطقه کاسته می شود. البته یکی از ضعف‌های مدیریت ترافیکی تبریز این است که محل‌های پارک مناسب نسبت به حجم مراجعات به مرکز شهر پیش بینی نشده است. در مکان‌هایی هم که پارکینگ داریم دارای سیستم هوشمند نیستند، به طور مثال پارکینگ شمس تبریزی در خیابان جمهوری و محدوده ترافیک سنگین بازار تبریز دارای سیستم هوشمند نیست و تابلویی برای اطلاع از ظرفیت پارکینگ به شهروندان ارائه نمی دهد و گاهاً می‌بینیم که تعداد بسیاری خودرو در صف و منتظر ورود به داخل پارکینگ شمس تبریزی هستند، ولی بعد از چند ده دقیقه انتظار و رسیدن نوبت متوجه می‌شوند که پارکینگ ظرفیت ندارد و این خود یک صف طولانی دوبل پارک را در کنار خیابان جمهوری ایجاد و عامل ترافیک آن منطقه است.»
 
شهرداری بازیگر اصلی مدیریت ترافیکی شهر
او ادامه می دهد: «شهرداری می‌تواند با احداث پارکینگ‌های بیشتر مانع توقف‌های بی‌جا و کاذب شود، یکی از نیازهای اساسی امروز شهر تبریز احداث پارکینگ‌ های ارزان قیمت است زیرا شهروندان قطعاً از لحاظ بار اقتصادی هم به این قضیه نگاه می‌کنند و امروزه مطالبه اصلی مردم از پلیس راهنمایی و رانندگی کمبود جای پارک است. خیابان ۱۷ شهریور را در نظر بگیریم و خودمان را جای مردم بگذاریم، وقتی پارکینگی وجود ندارد این شهروند باید چه کار کند؟ آیا حمل و نقل عمومی برای خیابان ۱۷ شهریور اختصاص داده ایم؟ که مردم بیشتر از خودرو شخصی جهت تردد به آن جا استفاده نکنند؟ البته گاهاً پارک خودرو در پیاده رو  در عبور و مرور افراد پیاده و معلولین عزیز اختلال ایجاد می کند و این یک مطالبه گری مردمی درست از پلیس است که با متخلفان برخورد کنیم و ما بزودی طرح تشدید مقابله با پارک در پیاده‌روها را شروع خواهیم کرد.»
 
حمل و نقل عمومی هوشمند شود
 جهانگیری همچنین در مورد مدیریت شهری در حوزه ترافیک اضافه می کند: «مشخصه‌های اصلی حمل و نقل عمومی یک شهر در چند اصل خلاصه می‌شود: بهای کمتر، قابلیت دسترسی آسان، ایمن بودن سفر و راحتی شهروندان در داخل وسایل نقلیه و دسترسی راحت یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های حمل و نقل عمومی است. امروز شهروندان چه مدت باید در ایستگاه اتوبوس منتظر بمانند، آیا از زمان رفت و آمد و رسیدن به مقصد اتوبوس مورد نظر اطلاعی در دسترس است؟ در غیر این صورت شهروندان به سمت استفاده از خودرو شخصی می‌روند. ما در برخورد با تخلفات رانندگی به دنبال افزایش تعداد جرایم نیستیم، بلکه با تذکر به دنبال جلوگیری از ثبت تخلفات بیشتر و افزایش ایمنی رانندگان هستیم. آیا ما به مقدار مورد نیاز دوربین‌های ثبت تخلف رانندگی داریم و همه آنها فعال هستند؟ البته افزایش نرخ جرایم حادثه‌ساز رانندگی از سوی پلیس فراجا از قبیل سبقت و سرعت غیر مجاز و حرکات مارپیچ که همگی آنها خصوصاً در بزرگراه‌ها حادثه ساز هستند به هیأت دولت ارائه شده است، اما سیاست کلی پلیس راهنمایی در بحث جرایم رانندگی این نیست که تعداد اعمال قانون را افزایش دهد، بلکه هدف پلیس کاهش فراوانی تخلفات رانندگی با استفاده از جرایمی است که قدرت بازدارندگی بالایی دارند. ما تلاش می کنیم بتوانیم انضباط ترافیکی در شهر تبریز حاکم شود و حتی یک نفر هم جریمه نشود، به مشابه کشورهای ایمن در دنیا یکی از راهکارهای افزایش انضباط ترافیکی و ایمنی ترافیک اثر بازدارندگی جرایم رانندگی است، یعنی تخلف رانندگی برای شهروندان صرفه اقتصادی نداشته باشد. پلیس راهور به عنوان عضوی از شبکه حمل و نقل کشور، پیگیر این مسئله از طریق فراجا است که البته تصمیم و ابلاغ آن به عهده هیات محترم دولت است.»
رئیس پلیس راهور تبریز در ادامه می گوید: «امروزه در دنیا شاهد این هستیم که از خودروهای شخصی در تمامی سفرهای درون شهری استفاده نمی‌ شود، ما هم می‌توانیم  با افزایش محدوده طرح زوج و فرد و اجرای طرح ترافیک در تبریز، گستره تردد خودروهای شخصی را محدود کنیم. پلیس راهنمایی با تمامی ظرفیت خود و حتی گاهاً بیش از ساعت مقرر خدمت خود، مشغول به خدمت رسانی به مردم شریف تبریز است، ما حضور خود را در معابر پرسرعت طبق دستور راهور محترم افزایش داده ایم تا بتوانیم در مورد جلوگیری از  واژگونی و تصادفات خودروهای سنگین هم موثر باشیم.»
 
با کلاف سردرگم ترافیک تبریز چه کنیم؟
تبریز یک کلان شهر است و علاوه بر جمعیت خودش، پذیرای جمعیت قابل توجهی از استان و سراسر کشور در روزهای مختلف سال است که با اهداف مختلفی مانند گردش، سلامت، تجارت، کار و... به تبریز سفر می کنند. لازمه مدیریت این حجم از ترافیک در کلان شهر تبریز تدابیر عالمانه و همه جانبه است که تنها با همسویی دستگاه های های مرتبط اعم از شهرداری، شورای شهر، پلیس، دستگاه های فرهنگی، تشکل های مردم نهاد و... میسر است.
به اعتقاد کارشناسان مدیریت شهری تبریز باید با ایجاد زیرساخت‌های مناسب شهروندان را به استفاده از حمل و نقل عمومی و پاک تشویق کند و با این کار به کاهش تعداد ماشین‌های شخصی در خیابان کمک شایانی کند و البته این سوی ماجرا را هم نباید فراموش کرد که شهروندان هم باید در صورت ضرورت نداشتن، در سفرهای درون شهری خود از خودروهای شخصی استفاده نکنند.
کلاف سردرگم ترافیک سنگین تبریز تنها با یک دست باز نمی شود و باید همه دستگاه های مسئول از یک طرف و مردم بافرهنگ تبریز از طرف دیگر دست در دست هم دهند تا تبریز باری دیگر با آسمان آبی و زمینی سبز نفسی تازه کند.
 
گزارش از آرش شهبازی
 
انتهای پیام/