نگاهی به تجارب برخی شهرهای اروپایی در استفاده نوین از پشت بام ساختمان‌ها

از هیجان‌انگیزترین قابلیت برای افزودن به فضاهای مفید شهری، از زیرساخت‌های پایدار و کشاورزی شهری گرفته تا فضاهای اجتماعی و مکان‌های فرهنگی برخوردارند. نوشته زیر به پتانسیل ایجاد یک شهر چند لایه از طریق فعال‌سازی پشت بام‌های شهری می‌پردازد.
انواع مختلفی از فضاهای عمومی استفاده نشده  مانند شکاف‌های درون بافت شهری تا فضاهای عمومی باقیمانده وجود دارد. با این حال، یک نمای هوایی از مرکز هر شهری، منظره پشت بام را به عنوان یک سطح بزرگ کم‌استفاده نشان می‌دهد. فارغ از استفاده‌های خصوصی، پشت بام‌های شهری هم اکنون یکی از موارد مطروحه در حوزه تراکم شهری و انعطاف‌پذیری اقلیمی هستند. علاوه بر این، از آنجایی که برخی بیمارهای همه‌گیر بر نیاز شدید به مناطق بیشتر در فضای باز تأکید می‌کند، پشت‌بام‌ها به عنوان یک افزودنی مناسب برای فضای عمومی در نظر گرفته می‌شوند.
پشت بام‌ها در دهه ۱۹۹۰ بود که به عنوان چیزی فراتر از یک محفظه ساختمانی بالای سر بناها مطرح شد و از آن زمان با کاربری‌های متنوع مانند بام سبز با بیش از دو دهه قدمت، محل بازی کودکان تا پیست اسکی به ابزاری جذاب برای تغییر تجربه شهری تبدیل شده است.
پشت بام‌های موجود شهری بیشترین پتانسیل را در ایجاد یک محیط شهری چندلایه و متصل دارند. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۶  شهر آمستردام هلند راه‌پله عمومی با نام کرایتریون را برای دسترسی به پشت بام یکی از ساختمان‌های بزرگ شهر بدون نیاز به گذر از درون ساختمان بنا کرد. مدیران شرکت طراح و اجرای این پروژه عنوان کردند: "ما نشان دادیم که اگر این کار در بسیاری از مکان‌ها انجام شود و به پشت بام‌های ساختمان‌های بیشتر، برای ایجاد توپوگرافی شهری جدید، بسیار تعاملی‌تر، سه بعدی و متراکم‌تر دسترسی ایجاد شود، می توان آمستردام را به شهری بسیار زیباتر تبدیل کرد ". نمونه دیگری از استفاده از لایه بالایی شهر برای گسترش فضای عمومی، پارک روتردام در بالای ایستگاه راه‌آهن سابق هافبوگن است. این مکان علاوه بر اینکه یک باغ عمومی محبوب است، محل نمایش فیلم و اجرای بعضی مراسم‌ها است.
در حال حاضر، پشت‌ بام‌های موجود معمولاً از طریق سیستم‌های بام سبز، کشاورزی شهری یا نصب سیستم‌های تولید انرژی و مدیریت آب به خوبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طور ویژه، سقف‌های سبز زنده دارای طیف متنوعی از مزایای هستند، زیرا آنها رواناب‌های طوفان را جذب می‌کنند، کیفیت هوا را بهبود می‌بخشند، به کاهش اثرات جزیره گرمایی شهری کمک می کنند و حتی با ایجاد زیستگاه برای زنبورها و پرندگان به حفظ تنوع زیستی کمک می کنند.
در کپنهاگ از سال ۲۰۱۰ سقف‌های سبز برای ساختمان‌های تازه ساخته شده اجباری شده است و فرانسه از سال ۲۰۱۵ به استفاده از پنل‌های خورشیدی روی پشت بام ساختمان‌های جدید تاکید دارد. با این حال، بارسلونا به ارزیابی مجدد پشت بام‌های موجود برای استقرار زیرساخت‌های پایدار در سراسر این کشور می‌پردازد. این شهر دستورالعملی تهیه کرد که به ساکنان کمک می کند تا انواع مختلف بام‌های سبز را در شهری به قصدت استفاده از سقف‌های مسطح برای اهداف عملی و تفریحی ایجاد کنند. علاوه بر این، پشت بام‌ها ممکن است در آینده نقش کشاورزی شهری را نیز داشته باشند.
فعال کردن پشت بام‌های شهری موجود، یک سری چالش‌ها از جمله دسترسی و بارهای اضافی بر ساختار موجود تا مالکیت و نگهداری را به همراه دارد. با این حال، متراکم شدن شهرها، معماران، ساکنان و توسعه دهندگان را بر آن می دارد تا مناظر بام را به عنوان مرز بعدی در تحول شهری تصور کنند.

رضا عالش‌زاده