سینمای آذربایجان، از جشنواره فیلم وحدت تا جشنواره فیلم تبریز

البته که بایستی مقدمات و توان برگزاری یک جشنواره با قاعده و اصولی و نگاه درست و منصفانه و حرفه‌ای خارج از گرایش‌ها و جهت‌گیری‌ها ابتدا نزد نهاد برگزارکننده و سپس در مدیریت و گروه اجرایی جشنواره موجود باشد، وگرنه جشنواره به ضد خودش تبدیل می‌شود که بنیان فرهنگ و هنر آسیب می‌بیند.
یک جشنواره در شکل اصولی و هدفمند اگر با نگاهی به آینده و افق دوردست طراحی و اجرا شود، می‌تواند زمینه‌های بالندگی و توسعه فرهنگی را فراهم سازد، در حالی‌که اغلب جشنواره‌ها در کشور ما فاقد چشم‌انداز و دارای حرکتی مقطعی و باری به هر جهت بوده و کیفیت لازم را ندارند و ای‌بسا پس از چند دوره تمام می‌شوند.
تبریز از نظر برگزاری جشنواره‌های سینمایی سابقه‌ای دیرپا دارد. در مقطع پس از انقلاب، «جشنواره فیلم و عکس وحدت» به سال 1362 در تبریز توسط بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی و با تلاش یدالله نوعصری، مرتضی پوراظهری و محمود نظرعلیان و همراهی عده‌ای از سینماگران به‌عنوان یکی از جشنواره‌های پیشگام سینمایی و همگام با جشنواره فیلم فجر آغاز به کار کرد و تبریز پس از تهران، تنها شهر دارای جشنواره سینمایی در ایران شناخته شد.
این جشنواره که نقش زیادی در شناسایی استعدادها و معرفی چهره‌های جدید سینمایی به کشور داشت، پس از برگزاری سیزدهمین دوره در سال 1376 به دلایل متعدد از جمله تغییرات مدیریتی بنیاد و عدم حمایت از آن و دلایل دیگر متوقف شد.
سال‌ها گذشت و با سیاست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر توسعه نهادها و انجمن‌های فرهنگی و هنری غیردولتی به‌منظور واگذاری برنامه‌های صنفی و تخصصی هر رشته در انجمن ذی‌ربط، انجمن فیلم آذربایجان‌شرقی در سال 1381 آغاز به کار کرد و سال 1384 به شکل رسمی ثبت و تأسیس شد. با آغاز به کار این انجمن برخی از برنامه‌های سینمایی و از جمله برنامه «یک روز، یک فیلم‌ساز» با دعوت از سینماگران شاخص کشور در تبریز برگزار شد.
همایش فیلم کوتاه «سیب» توسط انجمن فیلم استان از پاییز سال 1382 با هدف نمایش و مروری بر آثار تولیدی فیلم‌سازان آذربایجان‌شرقی در قالب گردهمایی و همایش سینمایی آغاز و تا سال 1392 طی مدت ده سال به تعداد 12 همایش فیلم برپا شد که با توقف فعالیت انجمن فیلم از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان این همایش نیز پایان یافت. همایش فیلم سیب در دوره‌های یازدهم و دوازدهم تحت عنوان «جشنواره فیلم کوتاه سیب تبریز» (سیب دهم و سیب یازدهم) در شکل رقابتی و با ارزیابی آثار و معرفی برگزیدگان از سوی داوران استانی برگزار و با تعطیلی انجمن فیلم آذربایجان‌شرقی، در مراحل ابتدایی اخذ مجوز رسمی جشنواره متوقف شد.
همچنین «جشنواره فیلم کوتاه رؤیای شوم» با رویکرد پیشگیری از اعتیاد (طی سه دوره از سال 1385 تا 1388) و «جشنواره فیلم کوتاه رحمت» با رویکرد حمایت از تولید آثاری با مضامین دینی (طی چهار دوره از سال 1385 تا 1389) توسط انجمن فیلم استان برگزار شدند.
در سال 1394 انجمن فیلم استان از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان‌شرقی منحل شد و با تدوین اساسنامه‌ای جدید، «انجمن سینماگران استان آذربایجان‌شرقی» در سال 1395 تأسیس و ثبت رسمی شده و فعالیت خود را آغاز کرد.
یکی از اولویت‌های برنامه‌ای انجمن سینماگران آذربایجان‌شرقی در ابتدای فعالیت خود، احیا و برگزاری جشنواره فیلم بود. تمام راه‌های پیموده و جشنواره‌ها و همایش‌های فیلم در تبریز با تلاش و زحمت اهالی سینمای این شهر و استان برگزار شده و لازم بود برای امتداد این مسیر و ادامه‌ی راه‌های قبلی، بررسی‌های لازم انجام شود. جشنواره‌های فیلم وحدت، رحمت و رؤیای شوم، جشنواره‌هایی موضوعی بودند که به لحاظ محدودیت‌های الزام‌آور مقررات آن‌ها، بخش زیادی از فیلم‌ها کنار می‌روند.
همایش فیلم کوتاه «سیب» هم به جهت عنوان نامناسب آن با توجه به نظرسنجی‌ها و بررسی‌های انجام شده، امکان استمرار نداشت، ضمن اینکه قید «فیلم کوتاه» در خود داشت در حالی که تولید فیلم‌های بلند در تبریز و منطقه آذربایجان آغاز شده بود و می‌بایست با برداشتن چنین محدودیت‌هایی، مجال نمایش این آثار و در سال‌های آینده با فراهم شدن امکان رقابت فیلم‌های بلند، فرصت حضور و داوری این فیلم‌ها نیز تامین می‌شد. همچنین ماهیت همایش و دورهمی «سیب» مانع بود، چرا که عبور از «همایش» به «جشنواره» هم اسلوب خود را دارد که در سنوات قابل‌جمع نخواهد بود، البته گذر زمان ثابت کرد که در این سرزمین هر چیزی ممکن هست و اصول و قاعده و قانون هم به سلیقه و اراده نهادها و افراد، قابل حذف و دور زدن است!
«نخستین جشنواره فیلم تبریز» در ادامه تجربه‌های اهالی سینما، با این پیشینه و پس از اخذ مجوز از امور استان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با پیگیری شادروان محمد محمدپور، مدیرکل فقید فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، شکل گرفت و در سال 1396 برگزار شد. دومین دور جشنواره در سال 1397 اجرا و پس ‌از آن با شیوع ویروس کرونا این جشنواره هم مثل دیگر برنامه‌ها در سطح کشور تعطیل شد. سال 1400 و پس از تغییر هیئت‌مدیره انجمن سینماگران استان و مهار بیماری کووید 19 از طریق واکسیناسیون عمومی، اعلام شد جشنواره فیلم تبریز ادامه می‌یابد و با کمال تعجب اخبار منتشره حاکی از یک جهش سنواتی بود از دور سوم به پانزدهم!
عنوان پانزدهم برای سومین جشنواره فیلم تبریز یک تصمیم مدیریتی بود ناشی از تجمیع سنوات همایش فیلم کوتاه «سیب» و جشنواره فیلم «تبریز» از سوی نهادی که خود مجوز برگزاری دو دوره آن را با شمارگان «نخستین» و «دومین» صادر کرده بود که این را هم می‌توان در زمره‌ی «اولین»‌های شهر تبریز ثبت کرد!
پانزدهمین جشنواره فیلم تبریز (26 تا 29 تیر 1401) با دبیری هادی امینی و در مجتمع تجاری ستاره‌باران تبریز برگزار شد که برای اولین بار در طول سالیان گذشته، مجموعه‌ای غیر از انجمن‌های سینمایی، متولی امر اجرایی جشنواره می‌شود. هادی امینی در شرایط سخت و فرصت بسیار کوتاهی که تا زمان اجرا باقی بود، مسئولیت دبیری جشنواره را پذیرفت و این خود تشویش و نگرانی را بر مسئولیت اصلی او علاوه می‌کند و البته او در مدت زمان بسیار کوتاه توانست جشنواره را برگزار کند. این دوره با تمام فراز و فرودها به لحاظ اجرایی، ضعف‌ها و قوت‌هایی داشت که در جای خود قابل بررسی است.
جشنواره فیلم تبریز به نام «تبریز» ثبت شد تا از آنِ مردم شهر «تبریز» باشد؛ مانند سایر جشنواره‌هایی که در نقاط مختلف جهان به دلیل حمایت شهرداری‌ها به نام شهر نامیده می‌شوند، چون یکی از متولیان اصلی آن جشنواره‌ها شهرداری‌ها هستند و به همین خاطر، مدیریت شهر و تمام مدیران مسئول، پشت اجرای جشنواره می‌ایستند چون مال خودشان است و به نام شهری که اگر جشنواره آبرومند و در سطح کیفی بالا برگزار شود، همچون یک الگو معرفی شده و باعث رونق فرهنگی و اقتصادی شهر و منطقه می‌شود.
امیدوارم با نگاهی چنین و مدیریتی وحدت بخش و تغییر نگرش مدیریت شهری، جشنواره فیلم تبریز سالیان سال بدرخشد.

 علی‌اکبر افتخار، منتقد سینما

 

منتشر شده در شماره سوم ماهنامه نصر آذربایجان
نسخه دیجیتال سومین شماره ماهنامه نصر آذربایجان به دنبال استقبال مخاطبان به عنوان اولین ماهنامه گویای ایران در دسترس عموم قرار گرفته است. برای مشاهده نسخه دیجیتال و مطالعه مطالب این ماهنامه این لینک را کلیک کرده و ورق بزنید.

انتهای پیام/