طشت گذاری؛ آئینی با قدمتی چند صد ساله در اردبیل
نصر: مراسم طشت گذاری از دوران صفویه در اردبیل به یاد تشنگی حماسه سازان واقعه عاشورا انجام می‌گیرد.
به گزارش نصر، مراسم طشت گذاری از دوران صفویه در اردبیل برگزار شده و قدمتی چند صد ساله دارد ریشه در اعتقادات و آداب و رسوم استان دارد و به یاد تشنگی حماسه سازان واقعه عاشورا انجام می‌گیرد.
مراسم طشت گذاری در اردبیل
طشت گذاری یکی از مراسمات مهم ویژه محرم است که هر ساله گردشگران زیادی را به استان اردبیل می‌کشاند.
در این مراسم بعد از عزاداری دستجات سینه و زنجیرزنی مختلف و مرثیه خوانی مفصل حسینیان با خواندن رجز‌های مختلف طشت‌های برنجی و مسی گرد و منقش به نقوش مذهبی را در محل مخصوص قرار داده و در میان حزن و اندوه حاضران آب‌های مخصوص چشمه‌ها از کوزه‌هایی در درون طشت‌ها ریخته شده، دعای مخصوص خوانده می‌شود و عزاداران از آب تشت به عنوان تبرک، نوشیده و یا با خود می‌برند.
ریشه تاریخی مراسم طشت گذاری
آیین طشت‌گذاری یکی از مراسم سنتی عزاداری در ماه محرم است که از آیین‌ها و آداب عزاداری و تعزیه منسوب به منطقه اردبیل بوده و از سه روز مانده به آغاز محرم در بیش از ۴۱ مسجد و حسینیه این شهر برگزار می‌شود.
عضو هیأت امنای محله طوی گفت: در کتاب "فرهنگ عاشورا" اثر جواد محدثی، در توضیح این سنت آمده است: مراسم طشت‌گذاری، مراسمی است سنتی که در عزاداری ایام عاشورا و عمدتا در شهرستان اردبیل برگزار می شود و طشت‌های آب را که رمزی از فرات می‌باشد در مساجد و حسینیهها می آورند و این سنت به تاسی از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین (ع) در مقابل سپاه حر است که به روایتی آن حضرت، در روز ۲۷ ذیحجه، آب مشک‌ها را در طشت‌ها ریخته و تمام لشکر حر و اسبان آن‌ها را سیراب کردند.
جامعی می‌گوید: هرچند که مراسم طشت‌گذاری از دوران صفویه در اردبیل برگزار شده و قدمتی چندین ساله دارد، اما در دو سه دهه اخیر برگزاری این مراسم در سایر شهر‌های استان و برخی استان‌های همجوار، چون آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی و زنجان، بناب، تالش و حتی در استان‌هایی غیر از استان‌های آذری زبان نیز مورد توجه قرار گرفته و طی دو سال اخیر در ورامین، مازندران و ... نیز برگزار می‌شود.
او گفت: بر اساس متن کامل و قدیمی دعای طشت‌گذاری که به صورت تلفیقی با استفاده از سه زبان فارسی، ترکی و عربی نوشته شده، می‌توان حدس زد آیین طشت‌گذاری ریشه در عصر صفویه (که امرای آن ترک زبان و شیعه بودند) داشته باشد.
محل قرار گرفتن طشت‌های محرم
کارشناس مذهبی استان اردبیل گفت: طشت‌هایی که در این مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرند، گرد، از جنس برنز و یا مس است؛ بعد از عزاداری، ریش سفیدان و عاشقان حسین (ع) در هر محله، طشت‌ها را بر دوش حمل کرده و وارد مساجد می‌شوند و حاضران در مسجد به احترام به پا خواسته و در مقابل آن‌ها دسته سینه‌زنی با شعار "الدخیل یا ابوالفضل" تشکیل می‌دهند.
جامعی ادامه داد: پس از آن ریش سفیدان با دور زدن مسجد، طشت‌ها را در جای مخصوص خود قرار می‌دهند آنگاه طشت‌ها را از آبی که در کوزه‌ها بر دوششان حمل کرده‌اند پر می‌کنند که برخی از مورخان بر این باورند که احداث جایگاه طشت در مساجد اردبیل بعد از روی کار آمدن حکومت صفویه انجام شده است؛ محل قرار گرفتن طشت در مساجد شهر اردبیل نیز جایگاهی خاص بوده و سکو‌هایی که برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد، یکی از ویژگی‌های معماری مساجد این منطقه است.
او می‌گوید: جایگاه مخصوص طشت در یکی از اضلاع دیوار مساجد به صورت "طاق نما" ایجاد می‌شود و در طول سال طشت‌ها روی این سکو‌ها قرار دارند. در مواردی نیز ممکن است طشت‌ها از قبل در خانه‌ای که صاحب آن نذر کرده قرار داشته باشد که در این صورت نیز دسته‌های عزادار به آن خانه مراجعه کرده و پس از انجام عزاداری طشت‌ها را برداشته و به طرف مکان برگزاری مراسم می‌برند.
قدیمی‌ترین طشت موجود در مساجد اردبیل
مراسم طشت گذاری یا طشت گردانی از جمله مراسمی است که منسوب به شهر اردبیل، به طور خاص و مردم آذربایجان، به طور عام است؛ در این آیین، “طشت” نماد مشک سقای کربلا و آب، نماد رود و فراتی است که به روی حسین (ع) و یارانش بسته شد.
هر چند که مراسم طشت گذاری از دوران صفویه در اردبیل برگزار می‌شده و قدمتی چندین صدساله دارد، اما قدیمی‌ترین طشت موجود در مساجد اردبیل متعلق به مسجد بازار چاقوسازان است که قدمت آن به عصر شاه عباس اول باز می‌گردد؛ در داخل و لبه این تشت، نقش و نگار گیاه و ماهی حک شده و در لبه آن نیز عبارت و تاریخ وقف نمود به حضرت عباس ۱۰۳۸ نقش بسته است.
آیین طشت گذاری در محلات ششگانه اردبیل
امروزه شروع طشت گذاری در اردبیل در سه روز مانده به محرم طوری برنامه ریزی شده است که هر روز در دو محله بزرگ، این مراسم برگزار شود.
بر اساس یک رسم قدیمی، شهر اردبیل به شش محله بزرگ تقسیم می‌شود و هر یک از محلات کوچک نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی، تابع یکی از این محلات ششگانه است.
سپس ۶ محله با یک برنامه خاصی در مسجد جامع این شهر حاضر شده و به استماع مصائب یاران امام حسین (ع) پرداخته و در پایان مراسم همگی با هم اقدام به طشت‌گذاری می‌کنند.
مسجد جامع اردبیل که در منطقه راسته اصلی مجموعه بازار تاریخی اردبیل قرار دارد اصلی‌ترین مکان مراسم طشت‌گذاری این شهر به‌شمار می‌آید و دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت (ع) همه ساله از ظهر تا پاسی از شب در این مسجد جمع شده و به عزاداری می‌پردازند، ولی در عین حال مراسم طشت‌گذاری در سایر محلات و مساجد اردبیل نیز برگزار می‌شود.
اقوال و اسناد مستند موجود بر تعلق اختصاصی مراسم طشت‌گذاری به اردبیل صحه می‌گذارند و بر این موضوع مهم که خاستگاه اولیه و اصلی این مراسم شهر اردبیل است مهر تایید می‌زنند.
گفتنی است؛ آئین سنتی «طشت‌گذاری» به‌عنوان یکی از آئین‌های عزاداری مختص اردبیل در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
انتهای پیام/
باشگاه خبرنگاران جوان