پل‌های تاریخی آذربایجان‌شرقی میانبری به گذشته

به گزارش نصر، پل سازی همزمان با توسعه روابط اجتماعی و تجاری بین شهرها و کشورها رونق گرفته و نقش زیادی در تبادل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ملل داشته است و موجب ساخت ۲۰ پل شاخص تاریخی در این استان شده است. 
استان آذربایجان شرقی نیز به واسطه داشتن مرزهای مشترک با کشورهای دیگر و جایگاه قابل توجهی که در تحولات تاریخی کشور داشته، در احداث پل های زیبا و محکم پیشتاز بوده است.
مدیر کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی در خصوص تعداد پل های تاریخی این استان گفت: ۳۱ دهنه پل در این استان شناسایی شده است که از این تعداد ۱۰ دهنه پل تاریخی ثبت شده است.
احمد حمزه زاده به ایرنا گفت: پل خداافرین و پل دختر میانه جزو قدیمی ترین پل های تاریخی استان است و مربوط به قرن های سوم و چهارم هجری قمری است که البته در متون تاریخی پایه های پل دختر میانه را مربوط به دوره ساسانی معرفی کرده اند .
 وی افزود: قدیمی ترین پل ثبتی تبریز نیز پل آجی چای است که مربوط به دوره صفویه است. 
اکنون برخی از آن پل های زیبا به نوعی تخریب و بدون استفاده شده و به ترمیم و بازسازی اساسی و کلی نیاز دارند.

 پل آجی چای تبریز
یکی از پل های قدیمی و معروف استان آذربایجان شرقی، پل ˈآجی چایˈ است که در شمال غرب تبریز بر روی رودخانه تلخه رود ˈآجی چایˈ احداث شده است.
پل آجی چای با ۱۶ دهنه به طول یکصد متر و عرض پنج متر همواره بر اثر طغیان های تلخه رود و گاه نیز توسط متجاوزان به شهر تخریب و پس از چندی دوباره ترمیم و بازسازی شده است.

 پل قاری تبریز 
پل قاری (قاری کورپوسی) یا پل چراغ یکی دیگر از پل های تاریخی و مشهور شهر تبریز است.
این پل در خیابان ثقه الاسلام و روی رودخانه مهرانه رود احداث شده است.
این پل با سرستون های کله قوچی و چراغ های قدیمی خود که در اواخر دوران قاجار ساخته شده، زیبایی خاصی به پل و محیط پیرامون خود داده و ارتباط بین بازار بزرگ و بخش شمالی شهر را برقرار می کند.
پل قاری شامل هشت دهنه با قوس های مدور است.
گفته می شود برای نخستین بار روی این پل تاریخی تیرهای چراغ برق نصب شد و ارتباط ایران قدیم را با دیگر کشورها برقرار می کرد. 

پل سنگی تبریز 
این پل که به پل حاجی عظیم نیز معروف است، از دیگر پل های قدیمی کلانشهر تبریز محسوب می شود.
طبق شواهد موجود، این بنا در دوره قاجاریه و توسط شخصی به نام حاجی عظیم ساخته شده است.
سنگ نبشته ای بر پایه جنوبی پل وجود دارد که به تاریخ ۱۳۶۳هـجری قمری و با خط نستعلیق نوشته شده است.

پل ونیار تبریز 
این پل از دیگر پل های تاریخی شهر تبریز است که قدمت ساخت آن به دوره صفویه برمی گردد.
این پل دارای سه دهنه بوده و مصالح آن سنگ تراش و آجر با ملات گچ و آهک بوده و روی رودخانه آجی چای بنا شده است.
کف پل سنگفرش بوده که بعدها آسفالت شده است.
پل دارای دو طاق جناغی و یک طاق رومی است.

پل منصور تبریز
یکی دیگر از پل های تبریز، پل منصور است که به احتمال قوی به دلیل واقع شدن در خیابان منصور به این اسم معروف شده است.
این پل از آثار دوره قاجار بوده و دارای پنج دهنه است. مصالح به کاررفته در بنا، سنگ و آجر و به علت رطوبت بالا از ملات ساروج استفاده شده است.

پل لیلان ملکان
پل لیلان، یکی دیگر از پل های تاریخی استان آذربایجان شرقی است که از آثار دوران ایلخانی بوده و در یک کیلومتری جنوب شهر لیلان و روی رودخانه لیلان چای در شهرستان ملکان بنا شده است.

 پل دختر میانه 
این پل نیز از دیگر پل های زیبا و قدیمی استان آذربایجان شرقی است که در دامنه شرقی قافلانکوه و در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر میانه و روی رودخانه قزل اوزن ساخته شده که در اصطلاح محلی به «قیزکورپوسی» معروف است.
این پل تاریخی دارای سه دهنه بزرگ با پایه های آجری است که روی آب برهای سنگی قرار گرفته است.

پل پنج چشمه بناب 
این پل تاریخی به فاصله ۶۰۰ متر از ضلع شرقی جاده کمربندی شرق بناب بر روی رودخانه صافی قرار گرفته است.
این پل دارای پنج چشمه به طول ۵۰ متر و عرض ۸۰/۴ متر است.
پایه ها سنگی و طاقها جناقی و با آجر چهارگوش بنا شده است.
کف پل سنگ فرش و در طرفین دارای دست انداز آجری (جان پناه) به ارتفاع یک متر است.
پایه های سنگی ، طاق های آجری ، بدنه های طرفین پل، صندوقه کردن و کف سازی روی پل که به علت عبور کامیون های سنگین آسیب دیده بود، مرمت شده است.

پل خداآفرین 
این پل از دو پل مستقل تشکیل شده است که قسمت هایی از یکی از این پل ها شکسته و نیمی از آن باقی مانده است؛ ولی پل دیگر سالم است.
پل خداآفرین در نزدیکی سد خداآفرین و در چند کیلومتری روستای ساری جالو از توابع بخش منجوان قرار گرفته است.
پل های خداآفرین در میان دو قسمت از سرزمین آذربایجان یعنی قره داغ و قره باغ با فاصله ۸۰۰ متر از یکدیگر روی رودخانه ارس ساخته شده اند.
این دو پل از نظر مهندسی و معماری با یکدیگر تفاوت دارند.
یکی از آن ها با سنگ سفید ساخته شده و ۱۱ دهانه دارد، بلندی آن ۱۲ متر و طول آن ۱۳۰ متر است.
پایین تر از پل سنگی، پل دیگری با آجر پخته ساخته شده است، چون رودخانه در این قسمت عریض تر است ، طول پل آجری و تعداد دهانه آن بیشتر است.
این پل ۲۰۰ متر طول و ۵/۴ متر عرض و ۱۵ دهنه دارد.
منابع اطلاعاتی در مورد پل ها اندک است، تنها یکی از نویسندگان سده ۱۳ از احداث آنها در سده هشتم میلادی خبر می دهد (منظور پل اول است).
پل خداآفرین از گذشه تاکنون نام های متعددی متعددی به خود گرفته است، از مشهورترین آن نام ها می توان به نام های پل جلال الدین ملکشاه، پل خداآفرین، پل حسرت (حسرت کورپوسو) اشاره کرد.
تقریباً یک سوم پل قدیمی تر در سال ۱۸۲۸ پس ازعهد نامه ترکمن چای از قسمت متصل به دو ساحل منفجر شد که به مرور زمان این خرابی ها بیشتر شده و هم اکنون نیز در خطر نابودی کامل است.

پل ضیاءالملک 
این پل در حدود یک کیلومتری کاروانسرای خواجه نظر بر رودخانه مرزی ارس ساخته شده که امروزه قسمت هایی از آن باقی مانده است.
این پل در قسمت جنوب شرقی یک پاسگاه انتظامی در جنوب دهکده قدیمی جلفا ( که امروز جزو خاک جمهوری آذربایجان) بر روی رودخانه ارس ساخته شده است.
پل ضیاءالملک نیز از یادگارهای شاه عباس صفوی است و در زمره بناهای عام المنفعه وی بوده است.
البته تاریخ بنای اولیه این پل را قبل از میلاد و زمان اوراتورها بیان می کنند که طی سالیان به خاطر قشون کشی های مختلف تخریب و دوباره به دلیل نیاز حاکمان وقت بازسازی شده است.
قسمتی از این پل در خاک جمهوری خودمختار نخجوان و قسمتی در خاک ایران قراردارد.
پایه جنوبی آن از سنگ های تراش دار بناشده و ارتفاع آن از سطح رودخانه در حدود ۱۰ متر و قطر آن ۶.۵ متر است .
قسمتی از زاویه جنوبی پل که در خاک ایران قراردارد نشان می دهد پل عریض بوده و عرض آن در حدود هشت متر بوده است .
درطول تاریخ، ساخت راه و جاده یکی از نشانه های شکوفایی تمدن ها بوده و پل سازی نیز تابعی از پیشرفت و رونق راه سازی به شمار می آید، می توان پل را فارغ از معماری و تحولات ساختاری آن به عنوان نشانه ای قابل انکار در تحلیل تمدن دوره های مختلف دانست.

پل لیقوان
پل لیقوان که به پل حاجی سالار لیقوان شهرت دارد در روستایی به همین نام واقع شده است که در سال ۱۲۰۹ زمان حکومت قاجار روی رودخانه لیقوان ساخته شد.
این پل مشهور در دره نسبتاً عمیقی نسبت به سطح روستا قرار دارد و ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شماره ۷۵۳۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

پل شاه عباس
پل شاه عباس متعلق به دوران صفوی است و توسط شجاع الممالک کلیبری ساخته شده است.
این پل روی رودخانه های کلیبر (بویوه چای) در کفشان اوی شهر کلیبر قرار دارد پل برای آخرین بار در سال ۱۳۷۶ مرمت شده است.
قبل از بازسازی قسمتی از پل تخریب شده بود که به همین دلیل به آن "سینیخ کورپی" یعنی پل شکسته می گویند.

پل خانقاه مراغه
یکی دیگر از پل‌های قدیمی آذربایجان شرقی پل حاج محمد باقر خانقاه است.
این پل در دوره ایلخانی و روی رودخانه خانقاه مراغه احداث شده است که دو دهن با طاق های جناغی دارد و از آجر و سنگ قالبی ساخته شده است.
در گذشته تلخ آنگاه راه ارتباط مردم مراغه با شهرهای ملکان میاندوآب و شاهین دژ بود.

پل گاودوش آباد اوغان 
این پل در ۸ کیلومتری شمال شهر سراب و میان روستاهای گاودوش آباد و اوغان قرار دارد. این پورن سه چشم دارد و ۴ میل در دو طرف پل قرار گرفتند طول آن ۳۱ متر و عرض ۶ متر است و ۵.۳ متر ارتفاع دارد، پل از سنگ و آجر ساخته شده است و قدمت آن به دوران حکومت صفویان بازمی‌گردد.
پل گاودوش آباد اوغان آذربایجان شرقی در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۸۲ با شماره ۹۱۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
انتهای پیام/