آسیب‌های یازده‌گانه آموزش «صرفا مجازی»؛ اعتیاد به اینترنت تا اضافه وزن
نصر: با گسترش همه‌گیری ویروس کرونا، بسیاری از کشورها در دو سال گذشته، به روش‌های مختلفی تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها را تجربه کردند؛ در کشور ما نیز سال تحصیلی گذشته غیرحضوری و به اصطلاح آنلاین برگزار شد و میلیون‌ها دانش‌آموز و دانشجو از حضور در محیط‌های آموزشی محروم بودند.
به گزارش نصر، آموزش غیرحضوری بویژه در شرایط خاص مانند بروز و همه‌گیری بیماری‌ها و سایر حوادث و بالایا مزایایی دارد که نمی‌توان از آن گذشت؛ از جمله امکان تداوم آموزش از محیط‌هایی خارج از مدرسه، صرفه‌جویی در هزینه‌های رفت‌وآمد و انرژی؛ اما باید توجه داشت، این مزایا تنها بخشی از واقعیت‌اند و آفات و پیامدهای فراوان آن نباید معغفول بماند.
غفلت از آموزش حضوری و تکیه صرف به فضای آنلاین و آموزش‌های از راه دور، آسیب‌های فراوانی دارد که لازم است به صورتی ویژه به آن توجه شود.
افت شدید علمی
نخستین آسیب غیبت آموزش حضوری، افت شدید علمی و کم‌سوادی بسیاری از دانش‌آموزان بوده است.
مشاهده‌ها نشان می‌دهد بخشی از دانش‌آموزان پایه‌های اول و دوم دبستان حتی در خواندن و نوشتن مشکل دارند؛ این افت درسی تنها شامل پایه‌های اول و دوم نیست و نتایج امتحانات نهایی پایه دوزادهم در سال گذشته نشان از افت یک و نیم نمره‌ای در کارنامه دانش‌آموزان دارد.
اضافه وزن دانش‌آموزان و معلمان
حضور در خانه و امکان دریافت دروس از طریق گوشی تلفن هوشمند یا لپ تاپ، باعث کاهش تحرک و افزایش چاقی می‌شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان اضافه وزن دانش‌آموزان از 7 درصد در ابتدای شیوع دوران کرونا، به حدود 31 درصد رسیده است که پیامدهای خاص سلامتی و بهداشتی به همراه خواهد داشت.
این تبعات حتی دامنگیر معلمان و کادر اداری مدارس هم شده و بسیاری از آنها با مشکلات ناشی از کم تحرکی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
بی‌نظمی و اختلال‌های خواب
یکی از دیگر جنبه‌های ظاهرا مفید آموزش مجازی، مقید نبودن به ساعات ثابت روزانه و شناور بودن زمان استفاده از محتواهای درسی است؛ این مزیت البته معایبی هم داشته و باعث بی‌نظمی در ساعات خواب و بیداری و تغیر سبک زندگی دانش‌آموزان و آموزگاران شده است.
با تعطیلی مدارس، بسیاری از دانش‌آموزان خود را موظف به رعایت نظم و ترتیب در کارها و بیداری در ساعات اولیه صبح نکرده و از آن سو، شبها تا دیرقت بیدار می‌مانند، در حالی‌که مدارس حضوری، معلم و متعلم را موظف می‌کردند در ساعات مشخصی از روز در کلاس درس حضور داشته و نسبت به ساعات خواب و بیدار خود حساس باشند.
تنهایی و افسردگی
مزیت مهم دیگر آموزش حضوری، همگرایی روندها و پیوندهای فردی و جمعی است؛ دانش‌آموزی که می‌توانست در محیط مدرسه تجربه دوستی‌های لذت بخش کودکانه و نوجوانانه را کسب کند، اکنون به صورتی منزوی در کنج خانه است و تنهایی را تجربه می‌کند.
این وضعیت باعث گسترش افسردگی، پرخاش و غفلت از مراوده‌های انسانی شده است. جنبه‌های اجتماعی و میان فردی حضور فیزیکی در مدرسه، از مهمترین کارکردهای شیوه‌های سنتی و از دلایل مهم تداوم آن هستند.
کاهش مهارت‌های اجتماعی
بسیاری از متخصصان و روان‌شناسان، کارکردهای اجتماعی آموزش حضوری را مهمترین مزیت این روش تحصیلی می‌دانند.
با حضور کودکان و نوجوانان در محیط مدرسه، امکان آموزش و تمرین مهارت‌های اجتماعی فراهم می‌شود؛ از جمله مهارت‌های همدلی، حل اختلاف، همکاری و ... با تعطیلی کامل مدارس و محرومیت میلیون‌ها دانش‌آموز از این امکان مهم، بیم آن می‌رود در آینده‌ای نزدیک با نسلی از جوانان مواجه باشیم که حداقل همدلی و مهارت‌های اساسی زندگی جمعی را آموخته‌اند.
محرومیت از مهر معلم و مشاور مدرسه
در کنار این موارد، هرگز نمی‌توان از آثار تعاملات روانی و فردی میان آموزگار و دانش‌آموز به ویژه در پایه‌های نخست ابتدایی گذشت؛ بخش مهمی از آموزش و رشد فردی و عاطفی دانش‌آموز در مدرسه شکل می‌گیرد.
محرومیت کودکان از مواجهه حضوری با آموزگار و دیگر کارکنان مدارس مانند مشاور مدرسه، بی‌تردید باعث ظهور و بروز اختلال‌هایی در فرآیند رشد و بلوغ عاطفی-روانی کودکان شده و امکان مشاوره‌های همدلانه و رفع مشکلات روان‌شناختی در مدارس را به حداقل رسانده است.
جای خالی زنگ ورزش و جشن‌ها
یکی دیگر از پیامدهای منفی تعطیلی مدارس، حذف کامل زنگ‌های ورزش و برگزاری مراسم و مناسبت‌های مختلف ملی و مذهبی است.
اگرچه بسیاری از کارشناسان از کیفیت زنگ ورزش مدارس گلایه می‌کنند، اما زنگ‌های ورزش، در بدبینانه‌ترین نگاه، عامل تحرک، شادی و تفریح دانش‌آموز بوده که اکنون از دسترس خارج شده‌اند.
جنبه دیگر، برگزاری مراسم و جشن‌های ملی و مذهبی در مدارس است که به سهم خود، نقش مهمی در گسترش شادی و نشاط داشته‌اند؛ این مراسم اگرچه در برخی مدارس در سال تحصیلی گذشته به صورت آنلاین برگزار شده‌اند اما هرگز نمی‌توانند جایگزین جشن‌های حضوری و جمع‌های نشاط‌آور فیزیکی باشند.
غفلت از جنبه‌های پرورشی و فوق برنامه مدارس
در کنار کارکردهای آموزشی، ورزشی، شادی‌آور و تحرک بخش، یکی از مهمترین جنبه‌های آموزش حضوری، کارکردهای پرورشی و غیردرسی آن است؛ این جنبه به هیچ وجه در فضاهای آنلاین قابلیت اجرا ندارد و در صورت ادامه وضع موجود، بخش‌های بزرگی از دانش‌اموزان از برنامه‌های پرورشی همچون آموزش‌های مذهبی، پذیرفتن مسئولیت، کار جمعی، فعالیت‌های هنری مانند سرود، تئاتر، روزنامه دیواری، مجسمه‌سازی و مسابقات هنری و فرهنگی مدارس محروم خواهند بود.
یکنواختی و دلزدگی از آموزش
اتفاق مهم دیگری که در سال تحصیلی گذشته رخ داده است، خستگی دانش‌آموز و معلم از فضای یکنواخت درس و کلاس مجازی بوده و باعث دلزدگی بسیاری از کودکان و نوجوانان از فضاهای درسی و علمی شده است.
حضور چندین ساعته در یک پلت فرم مجازی و نبود تنوع و هیجان و یکنواختی کلاس‌های درس، از دلایل این وضعیت است.
هزینه‌های اینترنت و عدم دسترسی‌ها
تجربه سال تحصیلی اینترنتی نشان می‌دهد استفاده از فضای آنلاین برای بخش مهمی از خانواده‌ها هزینه‌ها و مشکلات بسیاری به همراه داشته و در نتیجه برخی از دانش‌آموزان مجبور به ترک تحصیل شده‌اند.
در شرایط تحریم‌های سنگین اقتصادی و پیامدهای منفی آن بر معیشت و اشتغال خانواده، هزینه خرید یا تامین گوشی‌های تلفن هوشمند و اشتراک اینترنت بار مالی دیگری بر دوش خانواده‌ها قرار داده است که برخی از اقشار ضعیف و محروم قادر به تامین آن نیستند.
از طرفی در بسیاری از مناطق دورافتاده و نیز دانش‌آموزان عشایر کشور، امکان دسترسی به اینترنت را ندارند و این موضوع، باعث محرومیت شدید آموزشی آنها شده است.
اعتیاد به اینترنت
تجربه سروکار داشتن روزانه با گوشی‌های هوشمند و فضاهای آنلاین، باعث بروز مشکل جدی و جدید دیگری با عنوان اعتیاد به اینترنت شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد اکنون وابستگی زیانبار به فضای آنلاین و پیامدهای منفی آن، در میان بخش‌های بزرگی از معلمان و دانش‌آموزان رو به افزایش است.
انتهای پیام/
خبرگزاری ایرنا