اگر روزنامه سراسری نداریم، صداوسیما هم نداریم!

استاندار آذربایجان شرقی هفته گذشته و در جریان افتتاح هفدهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تبریز، از سردی بازار مطالعه در استان گفت و عنوان کرد که «هنوز یک روزنامه سراسری در استان نداریم.»
اگر این گفته را در دو معنی نزدیک و دور بررسی کنیم، نادرستیِ اظهارات محمدرضا پورمحمدی در هر دو وجه آشکار می شود.
در معنی نزدیک، اینکه هیچ یک از روزنامه های منتشر شده در تبریز با گسترۀ توزیع سراسری منتشر نمی شوند، حرفی ناصواب است چراکه از دستکم 15 نشریۀ یومیۀ فعال در آذربایجان شرقی، 10 عنوان از آنها گسترۀ توزیع سراسری دارند. روزنامه های مهد آزادی، عصر آزادی، آذربایجان، ارک، امین، سرخاب، صائب تبریز، عجب شیر، ساقی آذربایجان و مهدتمدن عناوین این 10 روزنامه سراسری است.
در معنی دور، اما احتمالاً منظور استاندار آذربایجان شرقی این بوده که روزنامه ای از آذربایجان شرقی وجود ندارد که در «تراز روزنامه های سراسری» منتشر شود و در متن «جریان اصلی رسانه ای کشور» قرار بگیرد. شاید از یک منظر، این تعبیر از اظهارات محمدرضا پورمحمدی چندان پربیراه نباشد اما ایراد، آنجاست که نگاه او و البته قاطبۀ مسئولان دیگر، نگاه صرفاً سخت افزاری به مقولۀ رسانه است و همواره از توجه به ابعاد نرم افزاری آن غفلت می کنند.
در همین چارچوب باید پرسید که آیا فقط دارا بودن «فیزیک یک روزنامه سراسری» کفایت می کند یا مهمتر از آن، وجود محتوا برای آن روزنامۀ به اصطلاح سراسری است؟ سوال اساسی تر این است که اگر محتوایی نیز تولید و منتشر شد، جایگاه مخاطب و پاسخ به نیازهای عموم مردم در آن محتوا کجاست؟
به واقع مشکل اصلی اینجاست که ما می خواهیم فقط و فقط یک روزنامه سراسریِ موثر در سپهر رسانه ای کشور داشته باشیم اما توجهی به ابعاد پنهان و البته مهم ترِ موضوع نداریم. با چنین طرز تصوری باید حق دهند که بگوییم، اگر روزنامه سراسری نداریم، صداوسیما هم نداریم! چون به رغم فعالیت یک شبکۀ 24 ساعتۀ محلی که اتفاقاً بواسطۀ پخش ماهواره ای، نه یک رسانه سراسری که یک شبکه جهانی است، تراز برنامه سازیِ این کانال فرسنگ ها با یک کانال استانداردِ رادیو و تلویزیونیِ محلی فاصله دارد.
نکتۀ دیگر اینکه ضرورت انتشار روزنامه ای با استانداردِ روزنامه های جریان اصلی کشور مرتباً از دهۀ هفتاد، از زبان همۀ استانداران و مسئولان مرتبطِ دیگر مطرح شده است، با این تفاوت که اگر فقدان یک روزنامه سراسری در دهه 70 -بهار مطبوعات و روزنامه نگاری ایران-، یک نقیصه برای آذربایجان شرقی بود، اکنون در دهۀ 90 و در خزان مطبوعات و احتضار روزنامه نگاری سنتی، تکرار این حرف چندان جایز نیست؛ هرچند اعتقاد داریم که هیچ رسانه ای از بین نمی رود و هر کدام از انواع رسانه ها جایگاه خاص خود را دارند.
از سوی دیگر، در زمان حاضر تقسیم بندی روزنامه ها به روزنامه های سراسری و روزنامه های غیرسراسری، خود محل چالش است. طرح این سوالِ با پاسخِ روشن، راهگشاست. اینکه چند شهروند تبریزی، روزانه برای تامین نیازمندی خبری خود مثلاً روزنامه خراسان یا روزنامه قدس (روزنامه هایی سراسری با خاستگاه مشهد) و یا روزنامه آفتاب یزد (دیگر روزنامه سراسریِ حاضر در متن جریان اصلی رسانه ای کشور با خاستگاه یزد) را خریداری می کنند؟ و اساساً چند نسخه از این روزنامه ها به آذربایجان شرقی فرستاده می شود؟! شاید بتوان این سوال را بدینگونه هم مطرح کرد که مثلاً چند هموطن اهوازی، روزنامه سراسری مهدآزادی (یکی از قدیمی ترین روزنامه های ایران با قدمتی حدود 70 ساله و اولین روزنامه بخش خصوصی کشور که خاستگاهش تبریز است و سابق بر این با گسترۀ توزیع بین المللی چاپ می شد) را خریداری و مطالعه می کنند؟
با همۀ این اوصاف و در چارچوب تفسیر معنیِ دورِ اظهارات اخیر استاندار آذربایجان شرقی، اگر بپذیریم که در وانفسای رشد خیره کنندۀ روزنامه نگاری الکترونیک، همچنان مدیران اجرایی آذربایجان شرقی مایل اند به منظور آشنا ساختن هموطنان و مسئولان سراسر کشور با پتانسیل ها، مزایای نسبی و توانمندی های این خطه، از قالب یک نشریۀ یومیۀ سراسری بهره مند شوند و آذربایجان شرقی صاحب روزنامه ای در ترازِ روزنامه های جریان اصلی کشور باشد، وجود سخت افزار، واجب اما ناکافیست و مهم این است که نرم افزارِ تحقق چنین مطالبه ای فراهم شود.

کمک به تربیت نیروی انسانی متخصص و کاربلد، نهادینه شدن ضرورتِ جایگزینیِ استراتژیِ «مسئول محوریِ» رسانه ها به «مردم محوری» و تحمل پیامدهای جدیت رسانه ها در توجه به نیازهای مخاطب، ایجاد فضای برابر برای همۀ متقاضیانِ نقش آفرینی در فعالیت های رسانه ای از هر طیف و سلیقه ای و در نهایت توزیع عادلانۀ امکانات و بودجه های رسانه ایِ سازمان های دولتی و نهادهای عمومی، از زمرۀ همین نرم افزارهایی است که انتظار می رود مسئولانِ دغدغه مندی نظیر استاندار در راستای تحققش نقش آفرینی کنند تا همگام با استان هایی مانند خراسان رضوی، اصفهان، فارس و حتی یزد، زمینه تولد روزنامه ای با سطح کیفیت بالا و با گستره توزیع سراسری در آذربایجان شرقی نیز ممکن شود.

حامد عاطفی فر - کارشناس ارشد علوم ارتباطات و روزنامه نگار

انتهای پیام/