به طرف تابستانی گرم می‌رویم/ خشکسالی منطقه قابل پیش‌بینی بود

به گزارش نصر، بهروز ساری صراف در خصوص ماهیت خشکسالی، اظهار کرد: اگر میزان بارش یک سال در یک ایستگاه هواشناسی، کمتر از میانگین بلندمدت همان ایستگاه باشد، خشکسالی رخ داده است. مثلا با توجه به این‌که میانگین بارندگی بلندمدت تبریز در حدود ۳۰۰ میلی متر برآورد شده، اگر میانگین بارش یک سال این شهر کمتر از این میزان باشد، خشکسالی رخ داده و اگر بیش از این‌ مقدار باشد، با ترسالی مواجه هستیم.
وی با بیان این‌که پدیده خشکسالی دارای طیف‌ها و وسعت‌های متفاوتی است، افزود: هر خشکسالی را نمی‌توان "خشکسالی شدید" نامید که ما را به سمت قحطی ببرد، ولی تمامی خشکسالی‌ها موجب ایجاد تنش در اکوسیستم و جامعه گیاهی و جانوری می‌شوند که هرچقدر مقدار این تنش با امکانات، آگاهی‌ها و تجهیزات لازم کاهش یابد، مردم و جامعه نیز این تنش را کمتر دریافت خواهند کرد.
وی ادامه داد: وقتی میزان بارندگی از میانگین بارش بلندمدت، کمی کاهش داشته باشد، خشکسالی ضعیف رخ می‌دهد اما اگر بیش از یک سوم بارش‌های منطقه نسبت به بلندمدت از دست برود، موضوع بسیار جدی تر می‌شود که اکنون نیز در آستانه این رخداد هستیم.
ساری صراف با اشاره به این‌که نمودار بارش‌های منطقه آذربایجان شرقی به صورت دوکوهانه بوده و اوج بارش درطی سال، در دو فصل پاییز و بهار اتفاق می‌افتد، گفت: میانگین بارش هفت ماهه نخست استان در سال آبی ۹۹_۱۴۰۰ حدود  ۲۵ درصد یعنی یک‌ چهارم میزان بارش نسبت به میانگین درازمدت کاهش یافته است، که نشان دهنده کاهش بارش‌های پاییز و سپس افت شدید بارش برف در زمستان بوده و به همراه آن، اکنون نیز تقریبا بارش‌های نیسان ( بهار ) را از دست داده‌ایم.
وی با اشاره به بارندگی‌های چند روز اخیر در سطح استان، متذکر شد: فرصت بارش‌های معروف به نیسان حدودا از بیستم فروردین تا بیستم اردیبهشت است و با توجه به تداوم بارش‌های اخیر، بیشترین زمان ریزش باران‌های نیسان از دست رفته و زمان گذشته است. حتی رییس جمهور نیز اعتراف کرد که ۵۰ درصد نسبت به سال قبل بارش کمتری داشتیم و شاهد خشکسالی و آب کم ذخیره شده در پشت سدها هستیم که البته امیدواریم چنین اتفاقی نیفتد.

آخرین مرحله خشکسالی، قحطی است
وی در خصوص پیامدهای ناشی از خشکسالی، اظهار کرد: با وقوع این پدیده اگر برنامه‌ و تدابیر لازم جهت مقابله اتخاذ نشود، وضعیت آب‌ پشت سدها که تامین کننده آب شرب مردم و کشاورزی هستند، در خطر قرار می‌گیرد. با ورود بخش کشاورزی به مخاطره، اشتغال کشاورزی، تورم، گرانی و مباحث ناخوشایند پشتوانه این مسئله نیز به وجود می‌آید که در نهایت این خشکسالی‌ها، نظام اجتماعی را با پدیده قحطی مواجه خواهد کرد.
این استاد دانشگاه با بیان این‌که از نظر علمی چندین نوع خشکسالی وجود دارد، افزود: در مرحله اول با کاهش بارندگی‌ها و کاهش رطوبت هوا، خشکسالی هواشناختی رخ می‌دهد، سپس این پدیده با تاثیر بر روی آب رودخانه‌ها و آب‌های سطحی و زیر زمینی، خشکسالی هیدورولوژیک را ایجاد می‌کند و این امر نیز با تاثیر بر روی وضعیت کشاورزی، خشکسالی کشاورزی را پدید می‌آورد. خشکسالی اجتماعی (قحطی) نیز آخرین مرحله از این پدیده است که جامعه را با یک فاجعه روبه رو می‌کند.
وی افزود: دمای بیش از حد هوا، آب سطح دریاچه‌ها را تبخیر می‌کند و این امر باعث خیزش غبارهای نمکی و وزش بادها شده و مشکلات سلامتی انسان از جمله مشکلات تنفسی را به وجود آورده و در نهایت در آینده‌ای نزدیک سبب کوچ میلیون‌ها نفر از منطقه می‌شود. بر این اساس حتی مشکلات سلامتی حدود پنج سال پیش در جریان خشکسالی دریاچه ارومیه در حال وقوع بود ولی در مرحله اول با عنایت الهی و در مراحل بعدی اقدامات ستاد احیای این دریاچه، از بروز این فاجعه جلوگیری شد.

کاهش سطح تراز آب‌های زیرزمینی منجر به انهدام کشاورزی می‌شود
وی ادامه داد: یکی از مشکلاتی که روز به روز بر شدت آن افزوده می‌شود، افت سطح تراز آب‌های زیرزمینی است که اگر هیچگونه مدیریت و آمادگی با این پدیده انجام نگیرد، سطح تراز آب‌های زیرزمینی بیش از اندازه کاهش می‌یابد و بهره وری از آب‌های کشاورزی، شرب و تمامی مناطق به خطر می‌افتد، به طوری که ممکن است مزارع با آب شور آبیاری شده و بخش کشاورزی منهدم شود.
صراف متذکر شد: آمادگی ما صرفا با دعای باران و ان شا الله گفتن انجام نمی‌گیرد، بلکه در کنار آن، تدبیر مسئولان و مردم هم نیاز است. دولت‌ حداقل باید با بهبود سیستم‌های آبرسانی و ارائه یارانه‌های جدی برای مدرن سازی کشاورزی و جلوگیری از تخریب خاک‌ها، اقدام کند.
وی با اشاره به مصاحبه  وزیر نیرو مبنی بر خالی بودن ۴۰ درصد از ظرفیت سدهای کشور، گفت: این موضوع بیانگر یک خطر برای مردم و مسئولان است اما متاسفانه اعتنایی از سوی دولت برای این بحران انجام نمی‌گیرد، در حالی که اغلب مردم به زمینه‌های سیاسی هدایت می‌شوند، با سدهای خالی و کاهش شدید آب‌های زیرزمینی و رودخانه‌های خالی مواجه می‌شویم که نمی‌توان با این شرایط به حیات با کیفیت نسل آینده امیدوار ماند.
وی با تاکید بر این‌که مسئولان، مردم را علاقه مند و دلبسته به محیط زندگی خود نکرده‌اند، افزود: در زمان وقوع بارش‌های منجر به سیلاب در اکثر شهرهای ایران طی سال گذشته، وزیر نیرو در رسانه‌ها به صراحت گفتند " که دوران خشکسالی به سر آمده و تمامی پروژه‌های مقابله با خشکسالی را کنار می‌گذارند و پروژه‌های مقابله با سیلاب را در دستورکار خود قرار می‌دهند". در حالی که همه می‌دانند با یک گل بهار نمی‌شود و حتی با نگاهی به منحنی بارش‌های ۵۰ ساله کشور، می‌توان گفت که در مقابل هر سال پربارش قطعا یک رکود و کاهش بارش شدیدی وجود دارد.
رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز با بیان این‌که تاریخ چراغ راه آینده است، متذکر شد: حتی در بررسی نمودارهای پایان نامه دانشجویان دوره کارشناسی نیز می‌توان مشاهده کرد که سالی با یک بارش حداکثری بلافاصله یک یا دو سال بعد از آن، خشکسالی بسیار حادی منطقه را فرا می‌گیرد که در واقع این امر جزو عادات مناطق خشک است.پ

خشکسالی منطقه قابل پیش بینی بود
وی تاکید کرد: با این شرایط می‌توان گفت که این خشکسالی قابل پیش بینی بود چرا که طبیعت کشور ما واقع در منطقه جنب حاره بوده و دارای دوره‌های طولانی خشکسالی است. یعنی وقوع خشکسالی امری عادی است ولی ترسالی یک پدیده تعجب برانگیز محسوب می‌شود.
وی در خصوص ویژگی‌های منطقه جنب حاره‌ای نیز گفت: این منطقه در حدود ۲۰ تا ۴۰ درجه عرض نیمکره واقع شده و ایران نیز دقیقا در داخل این منطقه قرار دارد، بر اساس ویژگی مختص این منطقه، از اواسط بهار تا اوایل پاییز  "سیستم پرفشار جنب حاره‌ای" ظاهر می‌شود که مانع بارندگی بوده و منجر به تابستان‌های گرم و خشک می‌شود.
صراف افزود: تالاب قوریگل نیز با کاهش ۱۴ درصدی آب مواجه شده و به میزان یک میلیون و ۶۹۰ هزار مترمکعب آب رسیده است. این تالاب با دارا بودن اکوسیستم جالب و محل مهاجرت پرندگان سیبری، در هر حالت میزان آب کمی دارد و در صورت تشدید خشکسالی، حیات اکوسیستمی به خطر خواهد افتاد.
وی با بیان این‌که کاهش خسارات خشکسالی فقط با درایت مسئولان و آگاهی مردم انجام می‌گیرد، گفت: وقتی آب نداشته باشیم، کشاورزی انجام نمی‌گیرد و در نهایت منجر به انتشار ریزگردها از سوی دریاچه‌های نمکی شده و انهدام تمدنی شروع خواهد شد.
انتهای پیام/