به گزارش سرویس فرهنگ و هنر نصر، زمانی که سخن از کودکان قدیم و بازی های مختص آن دوران می شود، عروسک های دست ساز جزو جدائی ناپذیر خاطرات مادربزرگ ها و پدربزرگ هایی است که زمانی در حیاط های بزرگ و حوض دار کودکانه بازی می کردند و دست عروسک های پارچه ای خود را گرفته و در بازی نقش ها غرق می شدند.
حال که نگاهی به زندگی مدرن و ماشینی خود می اندازیم چیزی جز عروسک های مدرن و پلاستیکی که با فرهنگ ما فاصله زیادی دارند، نمی یابیم، اما در این میان هستند کسانی که حفظ هویت و اصالت بازی های کودکانه برایشان مهم است و در این میان عطر مهر مادری شان در لابه بلای پارچه ها پیچیده و به دوختن عروسک هایی با طرح و نقش قدیم می پردازند.
مریم فکردار هنرمند عروسک ساز تبریزی، مادری جوان و با ذوق است که با چشم گشودن دخترش به این جهان، به خلق عروسک های بافتنی پرداخت و حال مادر صدها عروسک بافتنی و پارچه ای است که هرکدام در آغوش کودکی آرام گرفته اند.
وقتی صحبت از عروسک به میان می آید برق چشمان و لطافت صدایش از نظر جا نمی ماند و سخن را از روزی آغاز می کند که مهر مادری اش او را برای ساخت عروسکی نرمین و لطیف وا داشته تا صورت و دستان نحیف نوزادش به هنگام لمس آن کوچک ترین آسیبی نبیند.
به گفته مریم فکردار عروسک های بافتنی و پارچه ای که ریشه در فرهنگ و هویت تاریخی ما دارند، نشانگر لطافت روح مادرانی است که در سال های دور اگرچه زمان عمده خود را در مطبخ و انجام کارهای خانه می گذراندند اما تمام مهرشان را در دوختن چین‌های دامن عروسکی کوچک جاری می کردند و به دستان فرزندانش می سپردند.
او که نقش نخستین عروسک هایش را با کاموا ردیف به ردیف در کنار هم نشانده از روزی می گوید که صد عروسک بافته شده را راهی سفری طولانی و دورتر از مرزهای این خاک می کند و به دست کودکان و بزرگسالانی می رساند که زیر انگشتانشان دانه دانه گره‌های هنر مادری تبریزی را زیر انگشتان خود لمس کنند.
تصاویر عروسک های بافتنی مریم فکردار که در یکی از شبکه های اجتماعی منتشر شده بود در کشور آلمان علاقه مندان بسیاری یافته و پس از برقراری ارتباط مستقیم از او خواستار ارسال صد عروسک به آلمان شدند که این عروسک ها علاوه بر کشور آلمان به کشورهایی چون هلند و انگلستان نیز راه یافتند.
این بانوی هنرمند تبریزی در ادامه سخنانش به همکاری با یک انجمن خیریه حامی کودکان سرطانی اشاره کرد و گفت: طی سال‌های گذشته با انجمن خیریه ای همکاری داشتم که هدف عمده آن ها حمایت از کودکان سرطانی و البته نشاندن طرح لبخندی بر روی لب آن ها بود، من نیز برای سهم داشتن در این امر عروسک هایم را مهمان دل‌های کوچکی کردم که مهربانی آن ها وسعتی به اندازه دریا دارد.
کوچه به کوچه، شهر به شهر در پی قدیمی ترین عروسک آذربایجان
مریم فکردار که در این سال ها بنا به سلایق مختلف کودکان به بافتن عروسک ها مشغول بود از روزی سخن به میان می آورد که جرقه ساخت عروسک های سنتی در ذهنش روشن می شود: روزی در تهران قرار بر برگزاری نمایشگاهی با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان و شورای نظارت بر اسباب بازی کشور با عنوان عروسک‌های سنتی و محلی هر منطقه بود که من برای شرکت در آن اقدام کردم و از مسئول ناظر بر این نمایشگاه جویای جزئیات و روند شرکت در آن شدم که با پاسخ تامل بر انگیز او مبنی بر اینکه هیچ نشان و مستندی از عروسک سنتی و محلی مختص آذربایجان وجود ندارد؛ مواجه شدم.
او ادامه داد: مسئول ناظر این نمایشگاه به من گفت که متاسفانه هیچ نمونه تاریخی یا عکسی از عروسک های قدیمی خطه آذربایجان در دست نداریم و اگر علاقه مند به این حوزه هستید لطفا در راستای احیا عروسک های قدیمی آذربایجان اقدام کنید.
مریم فکردار پس از شنیدن این موضوع، مسیر خود را به سمت ساخت عروسک های پارچه ای و سنتی سوق می دهد و مطالعات خود را در این زمینه آغاز می کند.
او در این خصوص گفت: بعد از اینکه تصمیم خود را مبنی بر احیا عروسک های سنتی آذربایجان گرفتم، مطالعاتم را با مراجعه به دستگاه ها و ارگان های مرتبط با این موضوع آغاز کردم اما متاسفانه آن ها نیز هیچ مستند و یا نمونه تاریخی از آن در دست نداشتند، تا اینکه با مجموعه گالری یکی از مجموعه داران سرشناس تبریز آشنا شدم و اطلاعات مهمی در خصوص نحوه پوشش مردم عادی در چند صده گذشته به دست آوردم و ساخت عروسک های سنتی را آغاز کردم.
فکردار با اشاره به اینکه پوشش اغلب عروسک های ساخته شده او الهام گرفته از دو اثر فاخر سینمای جمهوری آذربایجان «آرشین مال آلان» و «مشهدی عباد» بوده، تاکید کرد: باور و درک اینکه نمونه ای از عروسک های اجدادمان در دسترس نداریم برایم سخت بود اما تنها راه چاره حفظ این هویت با ارزش را در احیا عروسک های آن دوران می دانستم به همین دلیل به آغاز مطالعه، جمع آوری اطلاعات و همچنین الهام گرفتن از دو فیلم «آرشین مال آلان» و «مشهدی عباد» پرداختم و طرح های اولیه ای از شخصیت ها را ساختم.
مریم فکر دار در ادامه از تمام هم استانی ها و همچنین مردم عزیز آذربایجان غربی نیز خواستار مشارکت در احیا عروسک های سنتی و قدیمی آذربایجان با ارائه عکس و یا نمونه عینی شد و گفت: برای احیا عروسک های قدیمی آذربایجان نیازمند عکس و یا نمونه عینی آن هستیم که از تمام مردم آذربایجان خواستارم اگر نشانی از این عروسک ها داشته باشند با من به اشتراک بگذارند تا بتوانیم عروسک های سنتی که جزو فرهنگ اصیل آذربایجان است را احیا و اهمیت و ارزش آن را به فرزندان خود بیان کنیم.
احیا عروسک های سنتی آذربایجان، گامی در حفظ هویت فرهنگی در میان کودکان
بانوی هنرمند تبریزی با اشاره به اینکه احیا عروسک های سنتی بستر مناسبی برای آشنایی نسل امروز با هنر و فرهنگ اصیل مردم گذشته فراهم می آورد، ادامه داد: متاسفانه کودکان امروز آشنایی کافی از پیشینه خود ندارند و با ورود اسباب بازی های مدرن دنیای غرب، از داشته های فرهنگی خود به دور مانده اند، البته ذکر این موضوع نیز مهم است که عروسک سازی در زمان حاضر در عین اینکه متناسب با سلیقه کودکان امروزی باشد باید هویت فرهنگی خود را نیز حفظ کند.
او با بیان اینکه ساخت عروسک های سنتی آذربایجان با چالش های مختلفی همراه بوده، گفت: «با توجه به اینکه در ساخت عروسک های سنتی می بایست دقیقا طبق الگوی پوششی دوره تاریخی آن عروسک عمل کرد، لذا در مراحل ساخت آن با چالش های مختلفی مواجه بودم، چرا که دیگر دسترسی به پارچه ها و وسیله های قدیمی راحت نیست و پس از جست و جوهای پی در پی بالاخره موفق شدم تا در بازار تاریخی تبریز، چند تکه پارچه قدیمی از فروشنده ای پیشکسوت بیابم، تمام تلاش هایی این چنین تنها برای آشنایی کودکان امروز با خاطرات کودکان دیروز است، از نحوه پوشش بانوان، آقایان و کودکان گرفته تا تفاوت کلاه ها و بیان نحوه انجام برخی پیشه های قدیمی را می توان در ساخت و نمایش این عروسک ها یافت.
عروسک ها را از زندگی کودکان حذف نکنیم
مریم فکردار هنرمند عروسک ساز تبریزی در خاتمه سخنان خود با بیان اینکه عروسک ها نماد روح و خیال های رنگین کودکان هستند، گفت: امروز که شاهد نفوذ بیش از پیش فرهنگ بیگانه در جامعه خود هستیم بر ما مادران و پدران واجب است تا با معرفی داستان ها و آیین های سنتی پیشینیانمان به کودکان، در راستای حفظ این فرهنگ اصیل اقدام کنند.
عروسک ها باید رنگ و بوی فرهنگ زنده جامعه را داشته باشند، اگر مغایرت فرهنگ جامعه و فرهنگ القایی با نمادهایی مختلف همچون اسباب بازی ها ادامه یابد در آینده ای نچندان دور شاهد چالش های هویتی در نسلی خواهیم بود که آینده سازان این کشور هستند.
گفت و گو از نویده رئوف فرد
انتهای پیام/