به گزارش نصر به نقل از دنیای اقتصاد، پس از درخواست‌های چندباره دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا برای مذاکره با تهران و فروکش کردن فضای احتمالی جنگ، اکنون مایک پمپئو اعلام کرده که آمریکا حاضر است «بدون پیش‌شرط» با ایران مذاکره کند. به گزارش «ایسنا» به نقل از رویترز، مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا که برای شرکت در یک نشست غیررسمی و محرمانه به سوئیس سفر کرده، روز یکشنبه اظهار کرد که آمریکا آماده مذاکره بدون پیش‌شرط با ایران است اما افزود که لازم است تا ایران مانند «یک کشور عادی» رفتار کند. پمپئو این اظهارات را پس از دیدار با ایگنازیو کاسیس، همتای سوئیسی خود و در جریان یک کنفرانس خبری مشترک بیان کرده است.
واکنش ایران
در این بین سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در واکنش به صحبت‌های پمپئو تاکید کرد که برای جمهوری اسلامی ایران بازی با کلمات و بیان اهداف پنهانی در قالب کلمات جدید ملاک عمل نیست، بلکه تغییر رویکرد کلی و رفتار عملی ایالات متحده آمریکا در قبال ملت ایران ملاک است. به گزارش «ایرنا» سید عباس موسوی روز یکشنبه در واکنش به اظهارات وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر آمادگی بدون پیش شرط ایالات متحده آمریکا برای مذاکره با ایران افزود: «برای جمهوری اسلامی ایران بازی با کلمات و بیان اهداف پنهانی در قالب کلمات جدید ملاک عمل نیست، بلکه تغییر رویکرد کلی و رفتار عملی آمریکا در قبال ملت ایران ملاک است که تاکید آقای پمپئو مبنی بر تداوم کارزار فشار حداکثری بر ایران نشان‌دهنده تداوم رویکرد نادرست قبلی است که لازم است اصلاح شود.»
واکنش‌ها به موضع جدید پمپئو
نماینده ارشد دولت اوباما در مذاکرات هسته‌ای به تازه‌ترین اظهار وزیر امور خارجه آمریکا درباره مذاکره با ایران واکنش نشان داد. وندی شرمن، در صفحه توئیتر خود در این باره نوشت: عکس گرفتن با رهبر کره شمالی، دونالد ترامپ را به نتیجه دلخواهش نرساند. حالا وی به دنبال امتحان کردن شانس خود با ایران است. همزمان علی واعظ، تحلیلگر ارشد گروه بین‌الملل بحران درخصوص این موضوع با کنایه به وزیر امور خارجه آمریکا در توییتر خود نوشت: «چه اتفاقی برای ۱۲ شرطتان افتاد؟! آهان، فشار حداکثری کار نمی‌کند؟!» ولی نصر، مشاور سابق اوباما و رئیس دانشکده مطالعات بین‌الملل جان هاپکینز نیز در توییتی نوشت: «پمپئو موضع فشار حداکثری علیه ایران را روی میز گذاشت و سپس از روی میز برداشت.»
میانجی‌گری سوئیس
در هفته‌های اخیر، گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال تلاش سوئیس ـ که به‌عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران عمل می‌کند ـ برای میانجی‌گری بین تهران و واشنگتن مطرح شده بود. همزمان به گزارش خبرگزاری فارس، به نوشته شماره یکشنبه وبگاه «سوئیس اینفو» «ایگنازیو کاسیس» وزیرخارجه سوئیس از آمریکا خواسته تا شرایط برای ارسال کالاهای بشردوستانه به ایران تسهیل شود. کاسیس پس از مذاکرات رسمی خود با «مایک پمپئو» وزیرخارجه آمریکا ابراز امیدواری کرده که به‌‌رغم تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران از سال گذشته تاکنون، واشنگتن امکان خرید برخی اقلام ضروری و دارو را از طریق معاملات مالی به ایران میسر کند. وزیرخارجه سوئیس اظهار کرده است: «می‌خواهیم اطمینان حاصل شود که نیازهای اساسی افراد غیر نظامی که از سازوکار تحریم‌های جدید رنج می‌برند، تامین می‌شود.» سوئیس حدود ۴۰ سال است که حافظ منافع آمریکا در ایران است.
آمادگی واشنگتن برای گفتوگو
«آسوشیتدپرس» که نسخه کامل‌تری از اظهارات پمپئو را منتشر کرده، به نقل از وزیرخارجه آمریکا می‌نویسد: «آمریکا آماده وارد شدن به گفتوگو با ایران بدون هیچ پیش‌شرطی است. ما آماده‌ایم که دور یک میز بنشینیم.» وی در عین حال مدعی شده است: «تلاش آمریکا برای مقابله اساسی با اقدامات شریرانه جمهوری اسلامی، ادامه پیدا خواهد کرد.» این اظهارات درحالی مطرح می‌شود که پمپئو پیش از این و در پی خروج آمریکا از توافق هسته‌ای (برجام) دوازده شرط را به‌عنوان مبانی هرگونه توافق جدید با ایران مطرح کرده بود؛ شروطی که طیفی وسیع از موضوعات، از ضرورت توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در ایران تا توقف برنامه موشکی و تغییرات اساسی در سیاست‌های منطقه‌ای ایران را در بر می‌گرفت.
البته اکنون نیز ادعای ضرورت رفتار ایران به‌عنوان «یک کشور نرمال» و همچنین تاکید بر «مقابله با اقدامات شریرانه ایران»، عملا در بردارنده همان شروط، هرچند ضمنی است؛ به عبارت دیگر، تعریف ایران به‌عنوان یک کشور نرمال از دید ایالات‌متحده، خواه ناخواه دربرگیرنده همان ادعاهای سابق خواهد بود و به نظر می‌رسد این امر صرفا مبهم‌تر بیان شده است. گفتنی است، در هفته‌های اخیر و همزمان با ادامه سیاست فشار علیه جمهوری اسلامی ایران، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا چند بار تمایل خود را برای گفتوگو با ایران اعلام کرده است. در مقابل، ایران همواره ضرورت کنار گذاشتن زبان تهدید و استفاده از زبان احترام توسط آمریکا و همچنین احترام به توافقات بین‌المللی موجود - شامل بازگشت به برجام - را به‌عنوان انتظارات اصلی خود برای هر گونه تعامل احتمالی با آمریکا عنوان کرده‌اند. چندی پیش در تاریخ ۲۰ اردیبهشت و همزمان با یکسالگی خروج آمریکا از برجام و تعیین ۱۲ شرط برای توافق جدید با ایران، ترامپ در جدیدترین اظهارنظر خود که نوعی عقب‌نشینی از شروط پیشین بود، خواهان مذاکره با ایران شد و گفت: «مایلم شاهد این باشم که آنها با من تماس بگیرند.» پس از سخنان دونالد ترامپ، جان بولتون در توییتر خود تنها ۳ شرط برای توقف «سیاست فشار حداکثری» اعلام کرد و مدعی شد در صورتی که ایران «رفتار مخربش را تغییر دهد»، «به حقوق مردم ایران احترام بگذارد» و «به میز مذاکره برگردد»، آمریکا به سیاست فشار حداکثری پایان خواهد داد. محمدجواد ظریف، وزیرخارجه آمریکا بارها به این شروط پمپئو واکنش نشان داد.
در آذر ماه ۹۷ وزیرخارجه ایران در سخنرانی‌اش در مجمع دوحه در این رابطه تاکید کرد: «ما با کسی که ۱۲ شرط برایمان تعیین کند حرفی نداریم، با کسانی که یک قطعنامه شورای امنیت را که خودشان حامی آن بودند نقض می‌کنند مذاکره نمی‌کنیم. اگر قرار باشد کسی به شرایط پایبند باشد، این آنها (آمریکایی‌ها) هستند که باید شرایط را رعایت کنند، درحالی‌که چنین قانون‌گریز شده‌اند. من از آنها نمی‌خواهم که به قانون پایبند باشند، چراکه این درخواست تقاضای غیرممکن از آنهاست، پس حداقل می‌خواهم کمتر قانون‌گریز باشند.»
مذاکره، برگ برنده ترامپ
اکنون این پرسش مطرح است که آیا این اقدام واشنگتن نوعی عقب‌نشینی است یا سناریوهای دیگری در پشت‌پرده از سوی ترامپ و تیم وی دنبال می‌شود؛ در این رابطه به چهار سناریو می‌توان اشاره کرد:در سناریوی نخست این گزینه مطرح است که باتوجه به اینکه کمپین انتخاباتی ترامپ به‌زودی آغاز به‌کار می‌کند و وی برای دور دوم ریاست‌جمهوری خود را آماده می‌کند، به یک برگ برنده نیاز دارد. از آنجایی که پروژه ونزوئلا و کره‌شمالی در حوزه سیاست خارجی آن‌گونه که رئیس‌جمهور آمریکا مایل بود، پیش نرفت و در مورد ایران نیز تاکنون نتیجه مشخصی حاصل نکرده است، بنابراین ترامپ عزم خود را جزم کرده که در یک حوزه سیاست خارجی موفقیتی کسب کند. درحال‌حاضر نیز دردسترس‌ترین گزینه برای ترامپ، مذاکره با ایران است. حتی صرفا آغاز مذاکره و نه به نتیجه رسیدن آن، پیش از انتخابات آمریکا می‌تواند یک برگ برنده برای رئیس‌جمهور آمریکا محسوب شود.
عقب‌نشینی در مقابل بازدارندگی
در سناریوی دوم برخی معتقد هستند آنچه که موجب عقب‌نشینی ترامپ شد، به اقدامات متقابل ایران و سیاست‌های تهران در حوزه بازدارندگی بازمی‌گردد. این سیاست‌ها و اقدامات در حوزه میدانی و سیاسی، آمریکا را به تعدیل رفتار واداشت تاجایی که ابتدا ترامپ و سپس پمپئو نیز از شروط ۱۲ گانه عقب‌نشینی کردند.
تغییر تاکتیک
در سناریوی سوم، عده‌ای مواضع اخیر خصوصا موضع پمپئو را بیش از آنکه یک عقب‌نشینی تلقی کنند، یک تغییر تاکتیک می‌دانند چراکه سیاست خارجی ترامپ بر پایه «یک گام به پیش، دو گام به پس» بوده و از این سیاست در حوزه‌های تجاری و اقتصادی نیز بهره برده است. در واقع تیم ترامپ بعد از یک دوره فشار حداکثری بر ایران با اتخاذ یک‌سری سیاست‌های تاکتیکی نرم تلاش دارند هدف مورد نظر خود را محقق کنند و احتمالا اگر موفق نشوند مجددا فشارها را از سر خواهند گرفت. نمونه این رویکرد آمریکا در مذاکرات تجاری با چین قابل مشاهده است. ترامپ از زمان تبلیغات انتخاباتی بارها کسری تجاری آمریکا با چین را مورد انتقاد قرار داد و در اولین گام تعرفه واردات پنل‌های خورشیدی و ماشین‌های لباسشویی را از چین (به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده این اقلام به آمریکا) افزایش داد.
افزایش تعرفه فولاد و آلومینیوم در اوایل فروردین‌ماه ۹۷ و هدف قرار دادن ۵۰ میلیارد دلار از واردات چین در اواسط تیرماه همان سال به ترتیب دومین و سومین حملات ترامپ در جنگ تجاری با چین بود. سناریوی چهارمین حمله تجاری او نیز افزایش تعرفه ۲۰۰ میلیارد دلار از کالاهای چینی به ۱۰ درصد بود. به‌دنبال این اقدامات، رئیس‌جمهور آمریکا هشدار داده بود که در صورت منفعل بودن طرف چینی و عدم پاسخ به خواسته‌های آمریکا، در آغاز سال ۲۰۱۹ تعرفه این ۲۰۰ میلیارد دلار را از ۱۰ به ۲۵ درصد افزایش می‌دهد، و در نهایت مابقی واردات آمریکا از چین را که معادل ۲۶۷ میلیارد دلار است هدف افزایش تعرفه قرار خواهد داد. اول دسامبراما تحولی جدید حاصل شد. روسای‌جمهور دو کشور در حاشیه نشست «گروه ۲۰» که در آرژانتین برگزار شد، توانستند به توافق تجاری دست یابند. طی این توافق قرار شد ترامپ اجرای تعرفه‌های جدید خود را تا مارس ۲۰۱۹ به تعویق بیندازد و طرف چینی نیز قول خرید بیشتر محصولات آمریکا و برآوردن خواسته‌های تجاری آمریکا را داد. اکنون نیز قرار است روسای جمهور آمریکا و چین در حاشیه نشست ۲۰ دیداری داشته باشند اما با توجه به افزایش تنش‌ها و اعمال حداکثری تعرفهها بین طرفین، بعید به نظر می‌رسد که توافقی بین پکن و واشنگتن حاصل شود. در واقع سیاست آمریکا به این صورت است که ابتدا علیه چین تعرفه‌هایی را اعمال و بعد معافیت و مذاکره و در میانه مذاکره مجددا اقدام به افزایش تعرفهها کرد. دلیل این سیاست آمریکا نیز نرسیدن به یک جمع‌بندی مشترک با طرف چینی بوده است. اکنون به نظر می‌رسد واشنگتن در قبال تهران نیز شاید همین استراتژی را در دستور کار قرار داده باشد و بعد از فشار حداکثری علیه تهران، اکنون نرمشی از خود نشان دهد و در صورت موافقت ایران وارد مذاکره شود. اما با توجه به پیشینه سیاست‌های آمریکا، بعید نیست در صورت نرسیدن به نتیجه دلخواه، بار دیگر واشنگتن سیاست فشار حداکثری علیه ایران را از سر بگیرد.
تداوم فریبکاری
در این بین سناریوی چهارمی نیز مطرح است مبنی بر اینکه پیشنهاد مذاکره بدون پیش‌شرط از سوی آمریکا، تداوم فریبکاری آن کشور است. وزیر امور خارجه آمریکا در سوئیس اعلام کرد که آماده مذاکره بدون پیش‌شرط با ایران پیرامون برنامه هسته‌ای است و تاکید کرد که این مذاکره به‌صورت مستقیم و با انجام ارزیابی مستقل از برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود. این در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان تنها مرجع قانونی ارزیابی پایبندی ایران به برجام، هفته گذشته در آخرین گزارش خود برای پانزدهمین بار پایبندی ایران به تعهداتش را اعلام کرد. حال اگرچه پیشنهاد پمپئو در ظاهر، عقب‌نشینی از بیانیه ۱۲ شرطی برای مذاکره است اما در عمل، اقدامی فریبکارانه برای تحت فشار قراردادن ایران با ایجاد مسیری انحرافی است. بی‌شک آمریکا به‌دنبال از بین بردن مرجعیت آژانس و بی‌اعتبارسازی گزارش‌های ۱۵گانه آن و همچنین زمینه‌سازی برای ارائه گزارشی آمریکایی درباره نقض برجام از سوی ایران است. تداوم رفتارهای فریبکارانه آمریکا نشان می‌دهد که برآورد ایران نسبت به ضرورت اتخاذ راهبرد «مقاومت فعال» در قبال زیاده‌خواهی‌ها و نقض مکرر تعهدات از سوی آمریکا کاملا هوشمندانه و اجتناب‌ناپذیر بوده است.
پمپئو در نشست مرموز
پمپئو که پیش‌تر با مطرح کردن شروط ۱۲گانه راه هرگونه مذاکره بین ایران و آمریکا را مسدود کرده بود، چندی است که بیش از پیش در مساله ایران با اروپایی‌ها همراه شده است؛ حال یا وی به‌دنبال آن است که نظر کشورهای اروپایی را با آمریکا همسو کند یا از آنجا که تاکنون واشنگتن نتوانسته کاری از پیش ببرد هدف پمپئو از این سفرها، رسیدن به راه‌حلی درباره ایران با رویکرد اروپایی است.
وزیرخارجه آمریکا پس از آنکه ۲۳ اردیبهشت ماه با تغییر در برنامه سفر خود به روسیه، وارد بروکسل شد تا در نشست وزرای خارجه اروپایی شرکت کند، اکنون نیز قرار است در سوئیس در اجلاس مرموزی که هر ساله در گوشه‌ای از دنیا برگزار می‌شود سخنرانی کند، او احتمالا رایزنی‌هایی با مقام‌های اروپایی درباره ایران خواهد داشت. به گزارش خبرگزاری تسنیم، «مایک پمپئو»، وزیر امورخارجه آمریکا درحال انجام سفری پنج روزه به کشورهای اروپایی برای رایزنی درباره مهم‌ترین تحولات جاری دنیا است، اما مرموزترین بخش از سفر او احتمالا رایزنی‌هایی خواهد بود که او دور از چشم و گوش رسانه‌ها در همایشی محرمانه در یک مرکز تفریحی در سوئیس خواهد داشت. رهبران تجاری و سیاسی کشورهای غربی قرار است شصت و هفتمین نشست «بیلدربرگ» را در شهر «مونترو» سوئیس، واقع در ساحل شرقی «دریاچه لمان» برگزار کنند. این اجلاس، هر ساله برگزار می‌شود و شرکت‌کنندگان می‌پذیرند محتوای مسائل مطرح‌شده در آن را پنهان نگاه دارند. وزارت خارجه آمریکا حتی حضور در اجلاس «بیلدربرگ» را در فهرست برنامه‌های پمپئو هم قرار نداده، اما یک مقام ارشد دولت آمریکا در گفتوگو با روزنامه نیویورک‌تایمز تایید کرده که او یکشنبه یکی از میهمان‌های این نشست خواهد بود. «جراد کوشنر»، داماد و مشاور «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا یکی دیگر از دعوت‌شدگان به اجلاس بیلدربرگ است. «ویلم الکساندر»، پادشاه هلند، «هنری کیسینجر»، وزیرخارجه سابق آمریکا، «اریک اشمیت»، مدیر اجرایی سابق گوگل و «دیوید پترائوس»، رئیس اسبق سیا جزو ۱۳۰ میهمان نشست امسال هستند. انتظار می‌رود اختلافات با ایران یکی از محورهای سخنان پمپئو در این نشست یا در دیدارهایی باشد که او در حاشیه آن انجام می‌دهد. یک روزنامه سوئیسی روز شنبه گزارش داده پمپئو با وزیر دارایی سوئیس درباره ایران گفتوگو خواهد کرد.
تاریخچه بیلدربرگ
«بیلدربرگ» از سال ۱۹۵۴ تا ۲۰۱۶ میلادی هر سال در گوشه‌ای از جهان برگزار شده است. شرکت‌کنندگان در این مجمع تماما انتصابی یا مدعو هستند که اعضای دائم و غیردائم را شامل می‌شود، اما تمامی اعضا از میان قدرتمندترین و بانفوذترین افراد در زمینه‌های سیاست، اقتصاد و رسانه و اغلب از کشورهای آمریکای شمالی و اروپای غربی انتخاب می‌شوند. اولین جلسه این میتینگ در هتل بیلدربرگ در آستربیک هلند از ۲۹ تا ۳۱ ماه می سال ۱۹۵۴ برگزار شد. نمایندگان زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دعوت شده بودند تا به‌صورت غیررسمی برای کمک به‌درک بهتر از فشار موضوعات پیچیده ناشی از جنگ جهانی دوم بر کشورهای غربی بحث کنند. طی این سال‌ها، این میتینگ به انجمنی برای بحث بر طیف گسترده‌ای از موضوعات مختلف تبدیل شد؛ از تجارت تا شغل، از سیاست پولی تا سرمایه‌گذاری، از چالش‌های زیست‌محیطی تا دستورات ارتقای امنیت بین‌المللی. دفتر دائم گروه بیلدربرگ در شهر «لیدن» نزدیک شهر «لاهه» هلند واقع است.
رایزنی با مقامات آلمان
پمپئو عصر جمعه بعد از دیدار با مقام‌های آلمان وارد برلین شد و بعد با بالگرد روانه شهر «برن» شد و در جمع کارکنان سفارت آمریکا در آلمان سخنرانی کرد. او روز یکشنبه نیز وارد شهر مونترو شد. مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا در سفر خود به برلین بر اقدامات گسترده آمریکا علیه ایران تاکید کرده و بار دیگر از دیگر کشورها خواست که به تحریم‌های آمریکا علیه این کشور پایبند باشند. هایکو ماس، وزیر امورخارجه آلمان هم گفت: «با وجود اختلافات با آمریکا همچنان در تبادل تنگاتنگ عالی با واشنگتن قرار داریم.» همچنین پمپئو روز جمعه در نشست خبری مشترک با همتای آلمانی خود مدعی شد اگر کالایی مشمول تحریم‌های آمریکا علیه ایران نباشد، واشنگتن از تجارت آن کالا بین اروپا و ایران از طریق سامانه حمایت از مبادلات تجاری اروپا با ایران (اینس‌تکس) جلوگیری نخواهد کرد.
استراتژی ترامپ جواب نداد
در این خصوص فایننشال‌تایمز در مطلبی نوشت: «تحلیلگران معتقدند که سیاست دولت ترامپ در قبال ایران اشتباه بوده است. دولت آمریکا از همه ابزار‌های فشار خود برای پیشبرد اهداف نادرست استفاده کرد. این درحالی است که دولت ایران تاکنون به‌طور کامل به توافق هسته‌ای برجام پایبند بوده است. مردم ایران می‌دانند که اقدامات آمریکا نیز اخلاقی و قابل توجیه نیستند.» به گزارش پایگاه خبری تحلیلی انتخاب، فایننشال‌تایمز نوشت: «ایران در مقایسه با سال گذشته ثبات اقتصادی و سیاسی بیشتری دارد. این موضوع احتمالا باعث غافلگیری مقامات آمریکا شده است. واشنگتن سال گذشته سخت ترین تحریم‌های اقتصادی را علیه ایران اعمال کرد که به سقوط ۶۰ درصدی ارزش ریال در بازار‌های آزاد منجر شد. دولت آمریکا خواستار تغییر سیاست‌های منطقه‌ای و دفاعی ایران شده است.» براساس این گزارش، آمریکا سال گذشته تهدید کرد که صادرات نفت ایران را صفر خواهد کرد. این تهدید ماه گذشته با پایان یافتن معافیت‌های ایران به واقعیت تبدیل شد. در نتیجه، آمریکا از همه ظرفیت‌های خود علیه ایران استفاده کرد. اتحادیه اروپا نیز درحال‌حاضر نفوذ و اعتبار خود را از دست داده است. فایننشال‌تایمز ادامه داده است: تنها گزینه باقی‌مانده برای آمریکا اقدام نظامی است. اما ترامپ به‌دنبال شروع جنگ نیست. ایران نیز تلاش می‌کند وارد جنگ بزرگی با آمریکا یا دشمنان منطقه‌ای همچون اسرائیل و عربستان نشود. اما حملات اخیر علیه نفتکش‌های عربستان نشان می‌دهند که قابلیت واکنش به تهدیدات وجود دارد. ولی شرایط پرتنش کنونی در بلندمدت پایدار نخواهد بود. برخی مدعی‌اند ایران امیدوار است که در آینده به جای جنگ وارد مذاکرات مستقیم با آمریکا شود. اما این مذاکرات چه زمانی برگزار خواهند شد؟ شاید ایران قصد دارد که قابلیت‌های خود را برای مقاومت در مقابل تحریم‌ها، دفاع از کشور در درگیری‌های نظامی محدود و ضربه زدن به منافع اقتصادی کشورهای منطقه به آمریکا نشان دهد. ایران از این طریق می‌تواند شرایط خود را برای شروع مذاکره به آمریکا تحمیل کند. این نشریه در خاتمه نوشته است: ظاهرا ایران هنوز در مورد مذاکره با آمریکا تصمیم‌گیری نکرده است. آنها شاید به امید شکست ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۱ منتظر بمانند. اما آنها فعلا درحال ارزیابی مزایا و هزینه‌های گزینه‌های مختلف از جمله مقاومت و مصالحه هستند. در نهایت مذاکره بین دو کشور اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.
سعیده سادات فهری
انتهای پیام/