نشانه‌هایی از سه پیامبر در آذربایجان شرقی
نصر: شاید نام و نشان پیامبران را در کتاب‌ها و یا مناطق بسیار دوردست شنیده و دیده باشیم، اما نشانه‌هایی از سه پیامبر(ع) در آذربایجان شرقی وجود دارد و مقبره‌های منتسب به این بزرگان در نقاط مختلف استان، آغوش میزبانی به روی مردم با ایمان این خطه گشوده است.
به گزارش نصر به نقل از ایسنا، حضرت یونس(ع)، جرجیس نبی و ارمیای نبی از جمله پیامبرانی هستند که مقبره‌هایی منتسب به خود را در خطه گهرخیز آذربایجان دارند و این بقاع متبرکه، میزبان مردم و اهالی منطقه بوده و حال و هوایی معنوی به این مناطق بخشیده‌اند؛ این در حالی است که بسیاری از مردم استان از وجود مقبره‌هایی منتسب به این پیامبران بی‌خبر هستند و این بی‌خبری، گرد غفلت بر چهره کهن این بقاع متبرکه انداخته است.
به گفته مدیرکل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی، بقعه ارمیای نبی در هریس که در جریان زلزله ارسباران تخریب شده بود، در حال بازسازی است. حجت‌الاسلام سیدشهاب‌الدین حسینی در مورد بقعه‌های "جرجیس نبی و ارمیای نبی" به ایسنا می‌گوید: عملیات بازسازی و بهسازی محوطه این بقاع متبرکه را پیگیری خواهیم کرد و هم‌اکنون نیز در حال بازسازی هستند و هنوز تکمیل نشده‌اند.
بنا به این گزارش، اهالی این مناطق هرچند با این بقاع متبرکه عجین شده‌اند، اما اطلاعات مختصری در مورد آنها دارند؛ البته در کتاب "فرهنگ جامع امامزادگان و بقاع متبرکه آذربایجان‌شرقی، تالیف محمد الوانساز خویی" که توسط اداره کل اوقاف و امور خیریه استان نشر یافته اطلاعات نسبتا جامع‌تری در مورد این بقعه‌ها آمده است که در ادامه می‌خوانیم:
بقعه منسوب به "حضرت یونس(ع)" در شهر زنوز مرند
ضریح و مرقد منسوب به حضرت یونس در شهرستان مرند شهر زنوز و در محله امیرزاده سابق قرار دارد. مرقد یادشده در دهه ۶۰ دارای بقعه‌ای از خشت خام به ابعاد چهار در چهار متر بوده و گنبدی از سنگ و گچ داشته است. نمای بیرونی آن کاهگلی و نمای داخلی آن گچ کاری شده بود. قبر، درست در وسط بقعه قرار داشت و یک ضریح چوبی آن را پوشانده بود. اما در حدود سال ۱۳۶۶ شمسی هنگام احداث خیابان شهید بهشتی، بقعه حضرت یونس (ع) به کلی تخریب و به جای آن بنایی از سنگ و آجر ساخته شد. هنوز چند سالی از احداث بقعه تازه ساخت سپری نشده بود که به علت برخورد یک خودرو به ساختمان آن، بقعه مجدد تخریب شد و شهرداری وقت در سال ۱۳۸۸ آن را کاملاً مسطح و قبر را بازسازی کرد.
هم اکنون قبر منسوب به حضرت یونس(ع) در پیاده‌رو خیابان شهید بهشتی، کنار جوی آب قرار دارد و دارای ضریح فلزی شش ضلعی است. این قبر فاقد بناست و حدود نیم متر از سطح خیابان بلندتر است. بدنه کناری قبر از سنگ معمولی ساخته شده ولی روی قبر، سنگ سیاه رنگ گرانیتی قرار دارد آیه ۹۸ سوره مبارکه یونس(فَلَوْلَا کَانَتْ قَرْیَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَهَا إِیمَانُهَا إِلَّا قَوْمَ یُونُسَ لَمَّا آمَنُوا کَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الْخِزْیِ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَیٰ حِینٍ؛ چرا هیچ یک از شهرها و آبادی‌ها ایمان نیاوردند که مفید به حالشان افتد مگر قوم یونس، به هنگامی که ایمان آوردند، عذاب رسوا کننده را در زندگی دنیا از آنان برطرف ساختیم و تا مدّت معیّنی آنها را بهره‌مند ساختیم.) با خط نسخ و نستعلیق با قلم "الهی زنوز" روی آن حک شده است.
درباره شخصیت مدفون در آنجا دو قول وجود دارد؛ عده‌ای معتقدند که وی شخصی بود یونس نام و در فلسفه دستی توانا داشته و نام زنوز از نام ایشان اخذ شده است. البته این مستند به دلیل و مدرک قطعی نبوده و قولی ضعیف است. قول دیگر اینکه عده‌ای آن مزار را متعلق به حضرت یونس نبی(ع) می‌دانند و به آن اعتقاد وافر دارند.
براساس تحقیقات انجام شده، محل دقیق مزار حضرت یونس(ع) معلوم نیست و به غیر از زنوز در چند شهر دیگر (شهر خلحولیه واقع در چهار کیلومتری شماره الخلیل در فلسطین، روستای ساحلی جیه در جنوب لبنان، شهر موصل در ۴۰۰ کیلومتری شمال بغداد، شهر کوفه در خیابان مجاور رود فرات و حدّفاصل بندر صیدا و شهرک دامور در لبنان) مزار منسوب به آن حضرت وجود دارد.
مزار منسوب به حضرت یونس(ع) در شهر زنوز در بین اهالی از احترام و مقبولیت فراوانی برخوردار است و در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی دستجات عزاداری سینه زنی و شاه‌حسین گویان(شاخسی) در آنجا به عزاداری پرداخته و عده‌ای به توزیع چای و غذا می‌پردازند. در گذشته هرکسی از اهالی زنوز به پابوسی اعتاب مقدسه ایران و عراق نایل می‌شد، قبل از حرکت، به زیارت مرقد حضرت یونس(ع) مشرف می‌گردید؛ همچنین هر وقت قحطی و خشکسالی می‌شد مردم با پناهنده شدن به آن قبر مبارک و ذبح قربانی، طلب باران و رفع بلا می‌کردند.
بقعه منسوب به "حضرت جرجیس(ع)" در منطقه دره‌شام جلفا
بقعه منسوب به حضرت جرجیس پیامبر در شهرستان جلفا و در منطقه کوهستانی دره شام قرار دارد. دسترسی به بقعه پس از عبور از روستاهای سلگرد، گلفرج و کلید داغی امکان پذیر است و همچنین مسیر دیگری از طریق آذربایجان غربی، مرکان و قره‌ناز میسر است که هر دو مسیر به دره شام منتهی می‌شود.
تاریخ ساخت و سازندگان بنای بقعه معلوم نیست، اما از قرار معلوم در ادوار مختلف مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفته است.
بقعه در شیب نسبتاً ملایمی ساخته شده و ابعاد تقریبی بقعه پنج در هفت متر بوده و پلان مستطیل شکل است که قبر حضرت جرجیس نبی در وسط بقعه قرار دارد و سنگ مرمری بر روی آن گذاشته شده است.
حضرت جرجیس پیامبر یکی از انبیای الهی بوده و بعد از حضرت عیسی(ع) در ۱۶ سالگی به رسالت مبعوث شده است؛ حیات مبارک ایشان مصادف با اواخر اشکانیان و اوایل سلسله ساسانیان است.
وی در دوره هدایت مردم به توحید و خداپرستی شکنجه‌های زیادی را متحمل شد و بر اثر استقامت و پایداری بی‌نظیر به سیدالشهدا در میان انبیاء شهرت یافت؛ پس از اینکه ایشان از هدایت مردم در نتیجه زیادی نگرفت به سرزمینی دیگر مهاجرت کرد و سرانجام پس از هفت سال در آنجا به شهادت رسید.
حال سوال این است که آن سرزمینی که ایشان به آنجا عزیمت کرد و در آنجا دفن شد، کدام سرزمین است؟ در مورد سرزمین یاد شده و محل دفن حضرت جرجیس(ع) اختلاف نظر وجود دارد. برخی آن را مدفون موصل عراق و برخی دیگر آن را بین تستر و جندی شاپور ذکر کرده‌اند. علی اکبر ورمزیاری در اثری که از زندگانی جرجیس پیامبر منتشر کرده، مدفن وی را شمال غربی ایران و محل فعلی بقعه ذکر می‌کند و می‌نویسد: "بنا به شواهد موجود در کتب تاریخی متعدد و قراین موجود در منطقه، قبر حضرت جرجیس علیه السلام در استان آذربایجان شرقی، شهرستان جلفا، در منطقه کوهستانی واقع شده که مشهد و مقبره‌ای به نام آن حضرت(ع) در آن محل بنا شده است.
بقعه حضرت جرجیس پیامبر مورد توجه اهالی منطقه بوده و آنها در فصول خوش آب و هوا به آنجا می‌روند و قربانی می‌کنند.
البته در سال ۹۴ بقعه منسوب به جرجیس پیامبر(ع) توسط گروه‌های جهادی عماد مغنیه و شهید عباس عبداللهی در شهرستان جلفا بازسازی و احداث شد.
بقعه منسوب به "ارمیای نبی(ع)" در روستای جیغه هریس
بقعه حضرت ارمیای نبی در شهرستان هریس، در جنوب روستای جیغه و در محلی با صفا و با طراوت قرار دارد. این بقعه در کنار زمین‌های کشاورزی و در نزدیکی بافت قدیمی و تاریخی روستا که در سده‌های پیشین از بین رفته، واقع شده است و فاصله آن تا روستای جیغه حدود دو کیلومتر است. بقعه ارمیای نبی در سال ۱۳۵۸ از سوی اهالی روستا به شکل شایسته‌ای تجدید بنا شده است.
پلان بقعه مستطیل شکل و ابعاد تقریبی آن هفت در هشت متر است و با سنگ، سیمان، آهن و آجر ساخته شده است. تمام بنای بقعه از پی تا بالاترین نقطه دیوارها، با سنگ و سیمان احداث شده است و ضخامت دیوارها به بیش از نیم متر می‌رسد.
این بقعه متشکل از دهلیز و فضای اصلی بقعه یا گنبدخانه است که درب ورودی و پنجره کوچک حفاظ دار از نمای شرقی و پنجره دیگری از نمای جنوبی بقعه خودنمایی می‌کند. همه نمای بیرونی بقعه، لایه بیرونی گنبد و گلدسته‌ها، سیمانکاری شده و در راس مناره‌ها و گنبد پرچمی نصب شده است.
نمای داخلی بقعه برخلاف نمای بیرونی، هیچ اندودی ندارد و در چهار گوشه بقعه سکویی قرار دارد که برای نگهداری وسایل بقعه ساخته شده است. دیوارهای داخلی و سقف هیچ تزئینی ندارند و گنبد دارای چهار پنجره رو به چهار جهت اصلی است و روشنایی داخل بقعه از آن طریق تامین می‌شود.
داخل بقعه سه قبر وجود دارد که فاقد سنگ نوشته و اطلاعات هستند؛ اما طبق اعتقاد اهالی محل، یکی از قبور ازآن حضرت ارمیای نبی(ع)، یکی متعلق به دختر ایشان و دیگری به نواده ارمیای نبی تعلق دارد.
حضرت ارمیای نبی از پیامبران بنی اسرائیل بوده و در منابع تفسیری، تاریخی و روایی در مورد ایشان مطالبی ثبت شده است؛ اما آنچه قابل توجه است این است که آیا آن حضرت در بقعه مبارکه در روستای جیغه آرمیده و یا مزارش در جای دیگری است؟ بر اساس مطالعاتی که انجام شده، محل دقیق قبر ایشان در منابع نقل نشده و تعیین دقیق مدفن ایشان دشوار است. به جز روستای جیغه، در شمال غربی دوبلین و کایرن تی در ایرلند جنوبی، روستای ارمیان در ۴۵ کیلومتری شهرستان شاهرود و شمال خرمشهر نیز مزاری منسوب به حضرت ارمیای نبی وجود دارد که آنها هم سند و مدرک محکمی ندارند.
بقعه حضرت ارمیای نبی در منطقه جیغه دارای احترام و ارزش فراوانی است و مردم این منطقه برای رفع حوائج و گرفتاری‌های دنیوی و معنوی خویش به این بقعه مبارکه پناهنده می‌شوند.
شایان ذکر است، بقعه ارمیای نبی در جریان زلزله ارسباران در سال ۹۱ دچار آسیب دیدگی شده بود و اکنون نیز این بقعه در حال بازسازی است.
بنا به این گزارش، بیش از ۵۰۰ امامزاده و بقعه متبرکه در آذربایجان شرقی وجود دارد و مردم این خطه روح و جان خود را با معنویت این اماکن مقدس پیوند زده و در مناسبت‌ها و روزهای خاص میهمان آستان مبارک این بقاع متبرکه می‌شوند.
انتهای پیام/
خبرگزاری ایسنا